Նատրիումի գլյուկոնատ

Նատրիումի գլյուկոնատ, HOCH₂(CHOH)₄COONa քիմիական բանաձևով քիմիական միացություն, նատրիումի և գլյուկոնաթթվի աղը։ Առաջացնում է անգույն բյուրեղներ, լավ է լուծվում ջրում։ Իրենից ներկայացնում է E576 սննդային հավելումը։

Նատրիումի գլյուկոնատ
Ընդհանուր տեղեկություններ
Դասական անվանակարգում	նատրիումի (2R,3S,4R,5R)-2,3,4,5,6 պենտահիդրօքսիհեքսանօատ
Այլ անվանումներ	նատրիումի D-գլյուկոնատ
Ավանդական անվանում	նատրիումի գլյուկոնատ
Քիմիական բանաձև	C₆H₁₁NaO₇
Ռացիոնալ բանաձև	HOCH2(CHOH)4COONa
Ֆիզիկական հատկություններ
Արտաքին տեսք	սպիտակ փոշի
Մոլային զանգված	3,6E−25 կիլոգրամ գ/մոլ
Քիմիական հատկություններ
Լուծելիությունը ջրում	59 գ/100 մլ
Դասակարգում
CAS համար	527-07-1
PubChem	23672301
EINECS համար	208-407-7
SMILES	C(C(C(C(C(C(=O)[O-])O)O)O)O)O.[Na+]
ЕС	208-407-7
ChEBI	76397
Թունավորություն
Թունավորություն	LD50=10380 մգ/կգ
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Ստացում

• Նատրիումի գլյուկոնատ ստանում են ցելյուլոզի հիմնային խմորումից։

Ֆիզիկական հատկություններ

Նատրիումի գլյուկոնատը առաջացնում է անգույն բյուրեղներ, լավ է լուծվում ջրում և էթանոլում։

Օգտագործում

Լվացող միջոցների արդյունաբերությունում

Նատրիումի գլյուկոնատը և գլյուկոնաթթուն օգտագործվում են լվացող միջոցների արդյունաբերությունում որպես երկ- կամ եռավալենտ մետաղների հետ (Ca²⁺, Mg²⁺, Fe³⁺, Al³⁺) կոմպլեքսագոյացնող ագենտներ։ Այստեղ նրանց կիրառումը ավելի արդյունավետ է, քան NTA-ի և ԷԴՏԱ-յի կիրառությունները։ Նատրիումի գլյուկոնատը և գլյուկոնաթթուն այլ բաղադրիչների հետ (մակերևույթային ակտիվ նյութեր, նատրիումի հիդրօքսիդ, նատրիումի սիլիկատ, ֆոսֆատներ) հաճախ օգտագործվում են նաև հեղուկ պատրաստուկների մեջ։ Նմանատիպ պատրաստուկները կարող են ավելի էֆեկտիվ օգտագործվել, ի շնորհիվ երկու կամ երեք բաղադրիչների սիներգիզմի (տրինատրիումի ֆոսֆատ, որն օժտված չէ կոմպլեքսագոյացնող հատկությամբ և կոշտ ջրում կարող է առաջացնել կալցիումի իոնների նստեցում ֆոսֆատների ձևով, օգտագործվում է նաև որպես լվացող միջոց)։ Լուծույթ ավելացրած նատրիումի գլյուկոնատը փոխազդում է կալցիումի իոնների հետ և առաջացնում է լուծելի խելատային միացություն։ Մակերևույթային ակտիվ նյութերը, որպես կանոն, ավելի էֆեկտիվ է փափուկ և դեմիներալիզացված ջրում։ Քանի որ ջրի դեմիներիլիզացումը թանկ գործընթաց է, ապա լավագույն մեթոդը նատրիումի գլյուկոնատ ավելացնելն է։ Սիլիկատները ուժեղացնում են նատրիումի հիդրօքսիդի ազդեցությունը, տալով բարձրացված հիմնայնություն և կանխարգելելով կոռոզիան։ Նատրիումի գլյուկոնատը այս հատկություններին շնորհում է սիներգիզմով։ Շնորհիվ կոմպլեքսագոյացնող, դիսպերգացնող և հակակոռոզիոն հատկությունների, բարձր լուծելիության և ուժեղ հիմնային միջավայրում բարձր կայունության, նատրիումի գլյուկոնատը համարվում է հիմնային պատրաստուկների պատրաստման համար օգտագործվող լավագույն ագենտը։

Հավելում բետոնի և այլ շինարարական խառնուրդներում

Նատրիումի գլյուկոնատը դանդաղեցնում է բետոնի ամրացումը, նվազեցնում է ջրի պարունակությունը և բարձրացնում է պլաստիկությունը։ Նրա օգտագործումը թույլ է տալիս ստանալ բարձր արդյունավետությամբ բետոն։ Նատրիումի գլյուկոնատի ազդման մեխանիզմներն են

1. Ադսորբցիա - նատրիումի գլյուկոնատը ադսորբվում է հիդրատացման պրոցեսում ցեմենտի մակերևույթի մասնիկների վրա և խանգառում է նրանց կապը ջրի հետ
2. Նստվածքագոյացում - ջրային ֆազում նատրիումի գլյուկոնատը փոխազդում է կալցիումի իոնների հետ և առաջացնում է անլուծելի միացություններ
3. Կոմպլեքսագոյացում - նատրիումի գլյուկոնատը իզոլացնում է կալցիումի իոնները
4. Դիսպերգացում - նատրիումի գլյուկոնատը նպաստում է ցեմենտի խառնուրդի մասնիկների դիսպերգացմանը և Վան-Դեր-Վալսյան ուժերի թուլացմանը։ Սա բարձրացնում է ցեմենտի հոսունությունը և նվազեցնում է ջրի պարունակությունը։

Մետալուրգիայում

Նատրիումի գլյուկոնատը համարվում է բավականին էֆեկտիվ խելատացնող ագենտ պողպատի և հատկապես ալյումինի արտադրություններում, որը միացնում է մետաղների իոնները, և այսպիսով կանխարգելում է ալյումինի հիդրօքսիդի նստեցումը մակերևույթին, որը թույլ է տալիս ֆիլտրման պրոցեսում նրա հեշտ անջատումը։ Պողպատի վրա փորագրելու ժամանակ նատրիումի գլյուկոնատը կանխարգելում է մետաղների նստեցումը փորագրման վայրի վրա, այսպիսով լավացնելով մետաղի մակերևույթի վիճակը։

Սննդային արդյունաբերությունում

Սննդային արդյունաբերությունում նատրիումի գլյուկոնատը օգտագործվում է որպես կոմպլեքսագոյացնող հավելում և համի խթանիչ (սննդային հավելում, որը, ի շնորհիվ համային ռեցեպտորների զգայունության մեծացման, ուժեղացնում է համային զգացողությունները)։

Գրականություն

• Химический энциклопедический словарь, Кнунянц И.Л., Советская энциклопедия, 1983