Իոն

Իոն, էլեկտրականապես լիցքավորված մասնիկ, որը առաջանում են, երբ ատոմը կամ մոլեկուլը, էլեկտրոններ կամ լիցքավորված այլ մասնիկներ են ձեռք բերում կամ կորցնում։ «Իոններ» հասկացությունը և տերմինը մտցրել է Մայքլ Ֆարադեյը 1834 թվականին։ Դրական իոնները նա անվանել է կատիոններ (օրինակ, Na⁺, Ca²⁺), իսկ բացասական իոնները՝ անիոններ (Cl^-, SO₄^2-)։ Իոնի լիցքի մեծությունը բազմապատիկ է էլեկտրոնի լիցքին։ Իոնի հատկությունները որոշվում են լիցքի նշանով և մեծությամբ, իոնի չափերով և էլեկտրոնային օրբիտալի կառուցվածքով։

Նատրիումը և ֆտորը օքսիդավերականգնման ռեակցիայի արդյունքում առաջացնում են նատրիումի ֆտորիդ:

Պարզ իոնների կառուցվածքը

Պարզ իոնները բաղկացած են մեկ ատոմային միջուկից և էլեկտրոններից։ Ատոմային միջուկը բաղկացած է պրոտոններից և նեյտրոններից, որոնք կրում են պրակտիկապես ամբողջ (ավելի քան 99,9%) իոնի զանգվածը և ստեղծում էլեկտրական դաշտ, որն ամրացնում է էլեկտրոններին։ Ատոմային միջուկի լիցքը որոշվում է պրոտոնների քանակով և համընկնում է տարրի կարգավիճակային համարը Պ. Հ. Մենդելեևի պարբերական աղյուսակում։ Էլեկտրոնները լցնում են էլեկտրոնային շերտերը, որոնք գտնվում են ատոմային միջուկի շուրջ։ Միևնույն գլխավոր քվանտային համար ունեցող էլեկտրոնները կազմում են քվանտային շերտեր, որոնք ունեն մոտավորապես նույն չափերի էլեկտրոնային ամպեր։ Շերտերը՝ n = 1, 2, 3, 4… նշվում են համապատասխանաբար K, L, M, N… տառերով։ Ատոմային միջուկից հեռանալիս շերտերի ծավալը մեծանում է, և կախված n արժեքից՝ դրանք ունեն 2 (K շերտը), 8 (L շերտը), 16 (M շերտը), 32 (N շերտը)… էլեկտրոն։ Ապրանքներից բացառություն է կազմում ջրածնի դրական իոնը, որը չի պարունակում էլեկտրոններ և հանդիսանում է տարրական մասնիկ՝ պրոտոն։ Այդ միևնույն ժամանակ ջրածնի բացասական իոնը պարունակում է երկու էլեկտրոն։ Փաստորեն հիդրիդային իոնը համակարգ է, որը բաղկացած է մեկ պրոտոնից և երկու էլեկտրոնից և իզոէլեկտրոնային է լիթիումի դրական իոնի հետ, որն էլեկտրոնային ծածկույթում ունի երկու էլեկտրոն։ Էլեկտրոնի շարժման ալիքային բնույթը հաշվի առնելով, իոնն չունի խիստ սահմանված սահմաններ։ Ուստի իոնների չափերը ճշգրիտ կերպով որոշել հնարավոր չէ։ Իոնների տեսանելի ռադիուսը կախված է նրանից, թե որ ֆիզիկական հատկությունն է դիտարկվում, և կլինի տարբեր տարբեր հատկությունների համար։ Հաճախ օգտագործում են այդպիսի իոնային ռադիուսներ, որոնց գումարը հավասար է երկու հարևան իոնների միջև հավասարակշռված հեռավորությանը կիսաեմբիրական աղյուսակի մեջ։ Այսպիսով, Լ. Պոլինգի կողմից կազմվել է իոնների ռադիուսների մի աղյուսակ։

Հետո կազմվել է իոնների ռադիուսների նոր համակարգ՝ Գ. Բ. Բոկիի կողմից՝ պարզագույն երկակի միացությունների կիսառուցվածքային հետազոտությունների հիման վրա։

Ծանոթագրություններ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իոն» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 380)։