Յոսիպ Ռունյանին
Յոսիպ Ռունյանին կամ Յոսիֆ Ռունյանին (Սերբական կիրիլիցայով` Јосиф Руњанин}}; դեկտեմբերի 8, 1821[1], Վինկովցի, Vukovar-Srijem - փետրվարի 2, 1878[1], Նովի Սադ, Բաչ-Բադրոգ, Հունգարիայի թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա), սերբական ծագումով ավստրիացի կոմպոզիտոր, առավել հայտնի Խորվաթիայի ազգային օրհներգի մեղեդու ստեղծմամբ։
| Յոսիպ Ռունյանին | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 8, 1821[1] |
| Ծննդավայր | Վինկովցի, Vukovar-Srijem |
| Մահացել է | փետրվարի 2, 1878[1] (56 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Նովի Սադ, Բաչ-Բադրոգ, Հունգարիայի թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա |
| Գերեզման | Twenty-four tombstones with burial places of prominent political, cultural and public workers in Novi Sad |
| Քաղաքացիություն | Խորվաթիա |
| Մասնագիտություն | զինվոր և կոմպոզիտոր |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | Խորվաթիայի խորհրդարանի պատգամավոր |
Կյանք
խմբագրելՌունյանինը ծնվել է սերբական ընտանիքում[2][3][4] 1821 թվականի դեկտեմբերին և մկրտվել է Վինկովցիում գտնվող Սուրբ հոգու գալստյան Սերբիայի ուղղափառ եկեղեցում։ Նա իր կրթությունը ստացել է Վինկովիցիում, այնուհետև` Սրեմսկի Կարլովցիում։ Նա ծառայել է ավստրոհունգարական կայսերական բանակում որպես կադետ Գլինա քաղաքում, ռազմական սահմանի երկայնքով[5]։ Գլինայում ծառայելիս նա ստացավ կապիտանի կոչում և դարձավ հմուտ դաշնամուր նվագող, սովորելով Գլինայի ռազմական նվագախմբի ղեկավարի մոտ։ Այնտեղ նա ծանոթացավ իլլիրիստների շրջանակներին, որտեղ էլ հանդիպեց բանաստեղծ Անտուն Միհանովիչին[6]։ Դա մեծ համաձայնություն էր, որ սիրողական երաժիշտ Ռունյանինը 1846 թվականին ստեղծեց Միհանովիչի Lijepa naša domovina խորվաթական հայրենասիրական երգի երաժշտությունը, ոգեշնչվելով Գաետանո Դոնիցետիի O sole piu ratto a sorger t’appresta արիայից իր Լյուչիա դի Լամերմուր օպերայի 3-րդ գործողությունից, ըստ Խորվաթիայի երաժշտագետ Յոսիպ Անդրեիսի[7]։
Նրա Ljubimo te naša diko երգըը ստեղծվել է Դոնիցետտիի Սիրո ըմպելիք (օպերա)յի դրդապատճառներով[5]։ Ljubimo te Naša Diko (Hrvati svome banu) երգը ստեղծվել է Յոսիպ Ելաչիչի` Խորվաթիայի արգելքի պատվին[6][8][9]։
Խորվաթիայի Միհանովիչի և Ռունյանինի կողմից գրված օրհներգն առաջին անգամ նվագել են Զագրեբի փողոցներում 1891 թվականին Խորվաթա-սլավոնական ցուցահանդեսում, այնպես որ երկու տղամարդիկ էլ միայն նվաճել են հետմահու համբավը[10]։ Հնազանդ զինվոր Ռունյանինը հետագայում դարձել էր գնդապետ։
1864 թվականին 43 տարեկան հասակում Ռունյանինն ամուսնացավ թոշակառու կապիտան Թոմա Պերկովիչի դստեր հետ[11]։ Առաջին դաշինքի գնդի ներկայացուցիչը 1865-ին մտավ Խորվաթիայի ժողով[11]։
Թոշակի անցնելուց հետո Ռունյանինը տեղափոխվել է Նովի Սադ, որտեղ նա մահացել է 1878 թվականի փետրվարի 2-ին, 57 տարեկանում։
Ժառանգություն
խմբագրել
Խորվաթիայի մի շարք դպրոցներ անվանվել են Ռունյանինի անունով, հատկապես նշանակալից է Վինկովիցիի տարրական երաժշտական դպրոցը (Osnovna glazbena škola Josipa Runjanina)[12]
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p.
- ↑ Kuzmanovic, Jasminka (1995 թ․ օգոստոսի 15). «After Centuries of Coexistence, End of Serb Community in Croatia». Associated Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 8-ին. «A Serb, Josip Runjanin, composed Croatia's national anthem.»
- ↑ Rihtman-Auguštin, Dunja (1999). «A Croatian Controversy: Mediterranean–Danube–Balkans». Narodna umjetnost. 36 (2): 116. ISSN 0547-2504.
- ↑ Mark Biondich (2005). «Croatia». In Richard C. Frucht (ed.). Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture. Vol. 1. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. էջ 419. ISBN 978-1-57607-800-6.
- ↑ 5,0 5,1 Runjanin, Josip (Croatian). Miroslav Krleža Lexicographical Institute. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
{{cite encyclopedia}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ 6,0 6,1 Šarčević, Josip (2008 թ․ ապրիլի 7). «Josip Runjanin (Josif)». Hrvatski povijesni portal. Prelog: Inter nos. ISSN 1846-4432. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
- ↑ Tomasović, Mirko (2003 թ․ մարտի 20). «Vrsni katalog emocija i epiteta (Runjanin i Donizetti)» [An excellent catalog of emotions and epithets (Runjanin and Donizetti)]. Vijenac. Matica hrvatska (236). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 24-ին.
- ↑ ZAMP Baza autora: Ljubimo te naša diko (Hrvati svome banu)
- ↑ Republika. Page 41, note 2
- ↑ «Josip Runjanin». Na današnji dan - 12. prosinca (Croatian). Croatian Radiotelevision. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին.
{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ 11,0 11,1 biografije.org. «Josip Runjanin». Biografije. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մայիսի 26-ին.
- ↑ «Josip Runjanin» (Croatian). Vinkovci: Josip Runjanin Music School. 2014 թ․ մայիսի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ սեպտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 31-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Serbs of Vinkovci Wayback Machine (արխիվ index)