Վիքիպեդիա

Մարսիա Ֆրիդման

Մարսիա Ջուդիթ Ֆրիդման (եբրայերեն՝ מרשה פרידמן‎, մայիսի 17, 1938(1938-05-17)[1][2], Նյուարկ, Նյու Ջերսի, ԱՄՆ[2] - սեպտեմբերի 21, 2021(2021-09-21)[3][2], South Berkeley, Բերկլի, Ալամեդա շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ[2]) խաղաղության, կանանց և գեյերի իրավունքների ամերիկա-իսրայելցի ակտիվիստ։ 1969 թվականին նա ներգաղթեց Իսրայել, որտեղ 1970-ականներին օգնեց հիմնադրել և ղեկավարել ֆեմինիստական շարժումը։ 1974-1977 թվականներին եղել է Քեսնեթի պատգամավոր։


անգլ.՝ Marcia Freedman
Դիմանկար
Ծնվել էմայիսի 17, 1938(1938-05-17)[1][2]
ԾննդավայրՆյուարկ, Նյու Ջերսի, ԱՄՆ[2]
Մահացել էսեպտեմբերի 21, 2021(2021-09-21)[3][2] (83 տարեկան)
Մահվան վայրSouth Berkeley, Բերկլի, Ալամեդա շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ[2]
Քաղաքացիություն Իսրայել և  ԱՄՆ
Մայրենի լեզուանգլերեն
ԿրթությունՆյու Յորքի համալսարան և Բենինգթոնի քոլեջ
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ, ակտիվիստ, հակապատերազմային ակտիվիստ և իրավապաշտպան
Զբաղեցրած պաշտոններՔնեսեթի պատգամավոր
ԿուսակցությունRatz?, Independent Socialist Faction? և Women's Party?
 Marcia Freedman Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել

Մարսիա Ֆրիդմանը ծնվել է 1938 թվականի մայիսի 17-ին Նյու Ջերսի նահանգի Նյուարկ քաղաքում՝ հրեական ընտանիքում։ Ֆրիդմանը Բենինգթոն քոլեջից ստանում է արվեստի բակալավրի կոչում, իսկ Նյու Յորքի համալսարանից՝ մագիստրոսի կոչում։ 1960-1967 թվականներին ակտիվ է եղել սևամորթների իրավունքների համար պայքարի շարժմանը։ 1969 թվականին ներգաղթել է Իսրայել և շուտով զբաղվել ակտիվիզմով և քաղաքականությամբ։ Ֆրիդմանը հայտնի դարձավ հղիության արհեստական ընդհատման մասին օրենքները փոփոխելու և սևամորթների իրավունքների համար պայքարի շարժման մասին մարդկանց իրազեկվածությունը բարձրացնելու ցանկությամբ։

1973 թվականին ֆեմինիստական շարժումը որոշեց աջակցել Շուլամիտ Ալոնիի Ratz-ին (Քաղաքացիական իրավունքների շարժում), և Ֆրիդմանին տրվեց երրորդ տեղը Ratz-ի ցուցակում։ Նա գրավեց Շուլամիտ Ալոնիի ուշադրությունը՝ հիմնվելով շարժման հանդեպ իր կրքի, նվիրվածության և խանդավառության վրա[4]։ Ալոնին խնդրել է Ֆրիդմանին լինել կուսակցության երրորդ անդամը[4]։ 1973 թվականին Իսրայելի օրենսդիր ընտրություններում կուսակցությունը շահեց երեք մանդատ, իսկ Ֆրիդմանը դարձավ Քնեսեթի անդամ ։ Շուտով Ratz-ը միաձուլվեց Յաադ-Քաղաքացիական իրավունքների շարժմանը, սակայն Ֆրիդմանը և Արյե Էլիավը առանձնացան՝ ստեղծելով Սոցիալ-դեմոկրատական խմբակցությունը (հետագայում վերանվանվեց Անկախ սոցիալիստական խմբակցություն)։ Ֆրիդմանը Քնեսեթում է եղել 1974-1977 թվականներին[5]։ Նա դարձավ գեյերի իրավունքների շարժումների ուժեղ պաշտպան, այն բանից հետո, երբ իր դուստրը սկսեց մեկուսանալ նրանից, երբ իմացավ որ վերջինս լեսբուհի է[5]։

1977 թվականի ընտրություններից առաջ Ֆրիդմանը ստեղծեց Կանանց կուսակցությունը[6], թեև նա չէր առաջադրվել որպես թեկնածու։ Կուսակցությունը չկարողացավ հաղթահարել 1%-ի ընտրական շեմը, թեև նրան հաջողվեց հասարակության աջակցությունը ներգրավել կանանց խնդիրների նկատմամբ։ Քնեսեթի անդամ լինելով՝ Ֆրիդմանը անկեղծորեն խոսում էր կանանց խնդիրների մասին և հանրության ուշադրությանն էր ներկայացնում այն հարցերը, որոնք երբեք հրապարակայնորեն չէին քննարկվել Իսրայելում, ներառյալ ընտանեկան բռնությունը, կրծքի քաղցկեղը, բռնաբարությունը, ինցեստը և դեռահասների մարմնավաճառությունը ։ Բացի այդ, Ֆրիդմանը ավելի ու ավելի էր ներգրավվում պաղեստինցիների հետ խաղաղության մասին քննարկումներին[7]։ Այնուամենայնիվ, 2015 թվականին Ամերիկայի հրեական խաղաղության արխիվին տված իր հարցազրույցում նա հայտարարեց, որ «քանի որ ես Քնեսեթի անդամ էի, ներքաշված էի նրա մեջ, ինչը ես կանվանեի արտաքին քաղաքական խնդիր, և այս ամենը բոլորովին պատահական և չպլանավորված էր» (Պաղեստինի հակամարտությունում իր ներգրավվածության մասին)[7]։ Ֆրիդմանը Պաղեստինի անկախ պետության ստեղծման վաղ կողմնակիցն էր։ Նա ներգրավված էր Պաղեստինի ազատագրման կազմակերպության հետ հաղորդակցության մեջ և աջակցում էր այն բանին, ինչն այժմ հայտնի է որպես երկու պետությունների լուծում՝ երկու պետություն երկու ժողովրդի համար[7]։ Ֆրիդմանը օգնեց Իսրայելում ստեղծել շահերի պաշտպանության և աջակցության ցանց կանանց համար։ Նա Բարբարա Սվերսկիի և մյուսների հետ միասին եղել է Իսրայելում ծեծված կանանց համար առաջին ապաստանի համահիմնադիրը, որը հիմնադրվել է 1977 թվականին Հայֆայում։ 1981 թվականին Ֆրիդմանը թողեց Իսրայելը և վերադարձավ Միացյալ Նահանգներ։ Նա կրկին ապրել է Իսրայելում 1997-ից 2002 թվականներին և հիմնել է Սովորող կանանց համայնքը, որը կրթություն է տալիս կանանց ուսումնասիրությունների և համակարգչային գրագիտության ոլորտում[8][9][10]։

1980 թվականին Ֆրիդմանը Կանանց ուսումնասիրությունների տեղեկագրի համար հոդված է գրել՝ «Ֆեմինիստական հրատարակություն Իսրայելում» վերնագրով։ Նա խոսում էր տարբեր գրախանութների մասին, որտեղ կան ֆեմինիստական գրքեր եբրայերենով, և վեց հրատարակիչների մասին, որոնք թույլ են տալիս ֆեմինիստական ստեղծագործությունների հրատարակումը։ Նաև խոսեց այն մասին, թե ֆեմինիզմի մասին ի սկզբանե եբրայերեն գրքեր են գրվել, և ֆեմինիստական գրվածքներ տպագրելու համար նվազագույն ջանքեր են գործադրվել[11]։

Ֆրիդմանը գրել է հուշեր՝ «Աքսիր ավետյաց երկրում» վերնագրով, որոնք նվիրված էին իր հորը։ Գրքի այդ էջում նշել է. «ում օրինակին ես հիմնականում հետևել եմ»։ Նա նաև բազմաթիվ հոդվածների և գրախոսությունների հեղինակ էր[12]։

Ֆրիդմանը Բրիթ Ցեդեկ վ'Շալոմի հիմնադիր նախագահն էր[13][14]։ Դա մի իսրայելամետ և խաղաղության կողմնակից կազմակերպություն էր, որը 2010 թվականին միավորվեց Ջ Սթրիթին[15][16]։ Ֆրիդմանը նաև եղել է Սան Ֆրանցիսկոյի հրեական ֆիլմերի փառատոնի նախկին նախագահը[13]։

1961 թվականին Ֆրիդմանն ամուսնացել էր Բիլ Ֆրիդմանի հետ։ Ամուսնությունն ավարտվեց 1975 թվականին։ Նրանք ունեին մեկ դուստր։ Ֆրիդմանը մահացել է 2021 թվականի սեպտեմբերի 21-ին 83 տարեկան հասակում[17][18][19]։ 2021 թվականի դրությամբ նա մնում է միակ բացահայտ լեսբուհին, ով եղել է Քնեսեթում[18]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 חה"כ מרשה פרידמן — Knesset.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Seelye K. Q. Marcia Freedman, First American Woman in Knesset, Dies at 83 / J. Kahn — Manhattan, NYC: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2021. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 https://www.ynet.co.il/news/article/hjbzpgy7f
  4. ↑ 4,0 4,1 «Marcia Freedman – American-Jewish Peace Archive (1967–2017)». ajpeacearchive.org (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 12-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 Kirshenbaum, Gayle (1990 թ․ նոյեմբեր). «Jewish Feminist Visions -- Exile in the Promised Land: A Memoir by Marcia Freedman / Standing Again at Sinai: Judaism from a Feminist Perspective by Judith Plaskow». Ms. 1 (3): 55. ProQuest 204301214 – via ProQuest.
  6. ↑ «Marcia Freedman». Brit Tzedek v'Shalom. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 13-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 «Marcia Freedman – American-Jewish Peace Archive (1967–2017)». ajpeacearchive.org (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 12-ին.
  8. ↑ «Marcia Freedman». Brit Tzedek v'Shalom. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 13-ին.
  9. ↑ «Marcia Freedman». Famous GLTB People. Matt & Andrej Koymasky. 2004 թ․ հունիսի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 5-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 13-ին.
  10. ↑ «The American Jewish woman who brought feminism to Israel - Haaretz - Israel News». Haaretz.com. 2020 թ․ ապրիլի 22. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 15-ին.
  11. ↑ Freedman, Marcia (1980). «Feminist Publishing in Israel». Women's Studies Newsletter. 8 (1): 29–30. JSTOR 40042475.
  12. ↑ «Marcia Freedman». Brit Tzedek v'Shalom. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 13-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 «Marcia Freedman». Brit Tzedek v'Shalom. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 13-ին.
  14. ↑ «Marcia Freedman». Famous GLTB People. Matt & Andrej Koymasky. 2004 թ․ հունիսի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 5-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 13-ին.
  15. ↑ Seelye, Katharine Q. (2021 թ․ հոկտեմբերի 2). «Marcia Freedman, First American Woman in Knesset, Dies at 83». The New York Times. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  16. ↑ Bachner, Michael (2021 թ․ սեպտեմբերի 23). «US-born ex-MK Marcia Freedman, a pioneer of Israeli women's rights, dies at 83». www.timesofisrael.com. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
  17. ↑ Seelye, Katharine Q. (2021 թ․ հոկտեմբերի 2). «Marcia Freedman, First American Woman in Knesset, Dies at 83». The New York Times. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  18. ↑ 18,0 18,1 Bachner, Michael (2021 թ․ սեպտեմբերի 23). «US-born ex-MK Marcia Freedman, a pioneer of Israeli women's rights, dies at 83». www.timesofisrael.com. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
  19. ↑ Zaig, Gadi (2021 թ․ սեպտեմբերի 23). «Former Knesset MK Marcia Freedman passes away at 83». The Jerusalem Post. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.

Հետագա ընթերցում

խմբագրել

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մարսիա_Ֆրիդման&oldid=10001329» էջից