Մասնակից:Սվետա Աղասարյան/Ավազարկղ1
Փորագրություն (գերմ.՝ gravieren, ֆր.՝ graver, ինչ-որ բան կտրել փորագրել) խորը նկարչություն, մետաղի, քարի, փայտի, ապակու մակերեսին գրությունների, զարդանախշերի պատկերում ձեռքով կամ մեխանիկական եղանակով: Փորագրություն հասկացությունը պետք է տարբերվի փորագրությունից, ինչը նշանակում է տպագրության համար տպագրական ափսեի մշակման եղանակը, գործընթացը և տեխնիկան։ «Փորագրություն» հասկացությունը կիրառվում է hաստոցային արվեստի ոլորտում, և «փորագրություն» ոսկերչական և դեկորատիվ-կիրառական արվեստի իրերի նկատմամբ[1]։ Հնացած տեղեկատու և հանրաճանաչ հրատարակություններում այս հասկացությունների տարբերությունները սովորաբար կարևոր չէին[2]։
Ձորագրության արխայիկ ձև է սգրաֆիտոն՝ պատկերման տեխնիկա և զարդարման տեսակ, որը կիրառվում է հիմքի վրա, օրինակ՝ աղյուսե պատը կամ կերամիկական արտադրանքի մակերեսը, ծածկող նյութի երկու կամ ավելի տարբեր գույնի շերտեր (ցեմենտ, սվաղ, անգոբա), որին հաջորդում է տվյալ օրինակին համապատասխան մասնակի քերծվածք: Հին ժամանակներում տարածված էր կարծր քարի վրա փորագրելու արվեստը, որը հետագայում ստացավ գլիպտիկա անվանումը։
Փորագրություն մետաղի վրա
խմբագրելՄետաղական փորագրությունը վաղուց օգտագործվել է ոսկերչական իրեր, սպասք, ռազմական զրահ և թանկարժեք զենք զարդարելու համար։ Մետաղների փորագրության արվեստը, հիմնականում արծաթագործության մեջ, մեծ վերելք ապրեց 16-18-րդ դարերում, սկզբում Վերածննդի դարաշրջանում Իտալիայում, այնուհետև Կենտրոնական Եվրոպայի երկրներում՝ հարավային Գերմանիայում և Բոհեմիայում: Ոսկեջրված արծաթի արտադրության գլխավոր կենտրոնները եղել են Օգսբուրգի և Նյուրնբուրգի ազատ կայսերական քաղաքները, որոնք հայտնի էին իրենց արհեստագործական ավանդույթներով։ Գերմանացի ոսկեգործները (գերմ.՝ Goldschmiede) տիրապետում էին տորևտիկայի տարբեր տեխնիկաների, այդ թվում՝
- պուանսավորում - զարդաքանդակի ստեղծելու տեխնիկա՝ հատուկ գործիքի օգնությամբ։ Ի տարբերություն սովորական դակիչի, պուանսոնն ունի ուռուցիկ գլխիկ, որի անընդհատ հարվածներով ստեղծվում են յուրահատուկ ֆոնային փորագրություններ
- կտրիչով փորագրութուն
- նկարահանում - աշխատանք կրակոցով, մակերեսի միատեսակ «հյուսվածք» փոքր կետերով, կտրվածքներով, գծերով, հարվածներով։
- таушировки - փորագրություն, որին հաջորդում է տարբեր գույնի մետաղի ինտարսիա (ներկառուցում) օրինակ՝ պղնձե, արույր կամ ոսկյա մետաղալարեր, մեկ այլ անուն է խազ
- դաջվածք - մակերևույթի մշակում մուրճը մուրճով հարվածելով - կլորացված աշխատանքային եզրով ճարմանդ (չպետք է շփոթել դիֆովկայի կամ դիվովկայի հետս)։
- նիելլո - (իտալ.՝ niello, от լատին․՝ nigellus, նիգերից սև), կամ քանդակված նկարը սևացնել կապարի և պղնձի խառնուրդից պատրաստված հատուկ բաղադրությամբ[3][4]։ Փորագրության հետ է կապված նաև մետաղի վրա շամպլվե էմալի տեխնոլոգիան։ Այն կոչվում է շամպլվե (ֆր.՝ сhamplevé - «փորված դաշտը»)։ Նույն անվանումն է ստացել հատակի կերամիկական սալիկները փորագրելու, ապա փորագրված խորշերը բազմագույն կավով լցնելու տեխնիկան։ Փորագրությունը լայնորեն կիրառվում է ոսկերչության մեջ՝ արծաթի, ոսկորի, մարգարիտի վրա։
Փորագրություն ապակու վրա
խմբագրելՀին ժամանակներում ապակու վրա քանդակագործությունը կիրառվում էր հանքային բյուրեղի, կոշտ քարերի մեքենայի վրա քանդակագործության տեխնիկայի նման, տոկարի նման, բայց ճառագայթային շարժիչով, պղնձե անիվով, յուղի և ադամանդի փոշու կամ կորունդի խառնուրդով։ Նման տխնիկան թույլ էր տալիս նուրբ նկար, որը ապակու վրա նման էր գրավjուրայի, լուսավոր էր մութ դաշտում, իսկ թափանցիկ ապակու հակառակ կողմից կարծես բեկված, ռելիեֆային։ Ապակու վրա քանդակագործության աչքի ընկնող նկարիչներ են եղել 17-18-րդ դարերի բոհեմական բյուրեղի վարպետները։ Ամենահայտնի վարպետներից է Նյուրնբերգյան փորագրիչ, ոսկերիչ և քարի քանդակագործ Կասպար Լեմանը (1570-1622 թվականներին):
1588 թվականից վարպետը աշխատել է Պրահայի կայսր Ռուդոլֆ II-ի արքունիքում[5]։ 1606-1608 թվականներին Լեմանը աշխատել է Սաքսոնիայում՝ Դրեզդենում։ Փորագրող ապակի պտտվող շրջանագծի վրա (անգլ.՝ wheel engraving; չպետք է շփոթել «ադամանդի եզրի» հետ) օգտագործվում է անգլիացի վարպետների կողմից[6]։ Մյուս տեխնիկան կոչվում է «դարբանտային կետադրութհուն» (ճակատային նկար)։ Այս տեխնիկայում օգտագործվում է պողպատե պուանսոն՝ ադամանդե (նոր ժմանակներումէ բիզետային) ծայրով։ Մուրճի թեթև հարվածները բռունցքի վրա (կամ նուրբ կտկտոցը) ապակու մակերեսին ստեղծում են մանր կտրատված կետեր, որոնք կազմում են պահանջվող նախշը: Ապակե արտադրանքները զարդարելու այս մեթոդի վիրտուոզները (անգլ.՝ diamond-points) կային 17-18-րդ դարերի հոլանդացի և անգլիացի վարպետներ։ Այս տեխնիկան նման է մետաղական փորագրության կետագծերի:
Ապակու վրա փորագրությունը զարգացել է նաև Սիլեզիայում և Ռուսաստանում 18-րդ դարի առաջին քառորդի Պետրոս Մեծի բարոկկո ժամանակաշրջանում։
-
«Յունգֆրաունի» գավաթներ։ 1580 թվական Նյուրնբերգ արծաթի փորագրություն։Գրյունես Գևելբե Դրեզդե։ -
Կասպար Լեման, «երաժշտական հրեշտակներ» հուշատախտակ։ 1586-1588 թվականներին։ Ապակի փորագրություն։ Բավարիայի ազային թանգարան Մյունխեն։ -
Դ․Բիման, Մեդալյոնը, Կ․ պոֆիլային դիմանկարով, Մարիա, Շտերնբերկի Կոմս 1830 թվական, բյուրեղյա փորագրություն։Գեղարվեստական-արդյունաբերական թանգարան,Պրահայի արվեստի թանգարան, Պրահա։
XX-XXI դարերում նման դեպքերում օգտագործում են լազերներ: Լազերային փորագրությունը թույլ է տալիս հստակորեն կիրառել տառեր կամ նմուշներ նյութի վրա, կատարել սուր անկյուններ, կիրառել տարբեր խտության նախշեր: Կախված լազերային պարամետրերից, կարող են տեղի ունենալ կառուցվածքի և գույնի փոփոխություններ կամ նյութի բարակ արտաքին շերտի գոլորշիացում։ Օգտագործելով լազերային փորագրման մեթոդը՝ նրանք պատրաստում են ափսեներ, նշաններ, բանալի մատանիներ, հուշանվերների, նվերների և տարբեր ապրանքների վրա կիրառում են մակագրություններ, նախշեր և բարդ պատկերներ։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Власов В. Г.. Гравюра // Власов В. Г. Новый энциклопедический словарь изобразительного искусства. В 10 т. — СПб.: Азбука-Классика. — Т. III, 2005. — С. 270
- ↑ Ф. Ф. Петрушевский, А. И. Сомов (1890–1907). «Гравирование». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Власов В. Г. Торевтика // Новый энциклопедический словарь изобразительного искусства. В 10 т. — СПб.: Азбука-Классика. — Т. IX, 2008. — С. 557
- ↑ Маркова Г. А. Немецкое художественное серебро XVI—XVIII веков. — М.: Искусство, 1975
- ↑ Caspar Lehmann | Bohemian craftsman | Britannica [1] Արխիվացված է Հունիս 8, 2022 Wayback Machine-ի միջոցով:
- ↑ Большая иллюстрированная энциклопедия древностей. — Прага: Артия, 1980. — С. 133
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- «Гравирование Ф․ Петрушевский, А․ Сомов». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Гравировка