Հայնրիխ Բյոլ
Հայնրիխ Բյոլ (գերմ.՝ Heinrich Theodor Böll, դեկտեմբերի 21, 1917[1][2][3][…], Քյոլն, Հռենոսի պրովինցիա, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն - հուլիսի 16, 1985[1][2][3][…], Կրոյցաու, Kreuzau, Դյուրեն, Քյոլնի վարչական շրջան, Հյուսիսային Հռենոս-Վեստֆալիա, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն[4]), գերմանացի գրող, թարգմանիչ։
.jpg){kind=small}
Գրականության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (1972)։
Կենսագրություն խմբագրել
Ծնվել է 1921 թվականի դեկտեմբերի 21-ին Քյոլնում կաթոլիկ աշխատավորի ընտանիքում։ 1924-1928 թվականներին սովորել է կաթոլիկական դպրոցում, հետագայում շարունակել է ուսումը տեղի գիմնազիայում։ Գիմնազիան ավարտելուց հետո մի տարի աշխատել է գրախանութում։ 1939-ին ընդունվել է Քյոլնի համալսարան, բայց արդեն աշնանը զորակոչվել է բանակ, որտեղ ծառայել է 1939-1945 թվականներին։ Պատերազմի ընթացքում կռվել է որպես հետևակ Ղրիմում և Ուկրաինայում։ 1942 թվականին ամուսնացել է Աննա Մարիա Չեխի հետ, որից ունեցել է երկու որդի։ 1945 թվականին հանձնվել է ամերիկացիներին, գերության ընթացքում աշխատել է որպես հյուսն։ Ամերիկյան գերությունից վերադառնալուց հետո սովորել է Քյոլնի համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետում։
Գրել սկսել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո։ 1947 թվականին մտել է «47-ի խմբի» մեջ (գրական միավորում․ այդպես է կոչվում հիմնադրման թվականով)։ Առաջին նշանակալից գործը «Գնացքը գալիս է ժամանակին» վիպակն է (1949)։ Բյոլին համաշխարհային ճանաչում բերեցին «Որտե՜ղ էիր, Ադամ» (1951), «Ու չասաց ոչ մի բաո» (1953), «Անտերունչ տունը» (1954), «Վաղ տարիների հացը» (1955), «Բիլիարդ ինն անց կեսին» (1959), «Ծաղրածուի աչքերով» (1963), «Ինքնակամ բացակայություն» (1964), «Մի գործուղման վերջը» (1966), «Դոստոեսկին և Պետերբուրգը» (հեռուստատեսային ֆիլմի սցենար, 1967-1968 թվականներ), «Խմբանկար տիկնոջ հետ» (1971) գործերը։ Գրեթե բոլոր այս ստեղծագործություններում վերլուծված է հիտլերիզմի ոճիրների էությունը։ Բյոլի արձակի վրա զգալի է Ֆեոդոր Դոստոևսկու ազդեցությունը։ Նրա ստեղծագործությունները թարգմանվել են բազմաթիվ լեզուներով, այդ թվում՝ հայերեն։ Բազմիցս այցելել է ԽՍՀՄ։ Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր է (1972)։
Ստեղծագործել է Բագելում, Մյունխենում, Իտալիայում։ Ձգտելով հեռանալ իրականության պատկերումից՝ սկզբնական շրջանում նկարել է առասպելական ֆիգուրներով ռոմանտիկական բնանկարներ, հետագայում՝ ֆանտաստիկ տեսարաններ («Տրիտոն և ներեիդ», 1873-1874)՝ մտացածին սիմվոլիկան համադրելով մանրամասների նատուրալիստական վավերականությանը։ Ուշ շրջանի կոմպոզիցիաները («Մեռյալների կղզին», 1880) ազդել են գերմանական սիմվոլիզմի և յուգենդստիլի ձևավորմանը։
Բյոլը հայերեն խմբագրել
Սովետական շրջանում Հայնրիխ Բյոլի որոշ գրքեր թարգմանվել են ռուսերենից։ 1964 թվականին «Պատմվածքներ, XX դար» մատենաշարով լույս է տեսել «Իմ թանկ ոտքը» պատմվածքների ժողովածուն, ռուսերենից թարգմանել է՝ Ամալյա Ղուկասյանը։ Հաջորդիվ լույս են տեսել Բյոլին առավել հռչակ բերած վեպերը՝ «Անտերունչ տունը» (1965),«Ծաղրածուի աչքերով» (1968), «Բիլիարդ ինն անց կեսին» (1973)։ 2021-ին Երևանում գործող՝ «Հայնրիխ Բյոլ հիմնադրամի Հարավային Կովկասի գրասենյակը» հրատարակել է Բյոլի՝ «Մարդկայինի էսթետիկա» քաղաքական էսսեների ժողովածուն։ Գիրքը գերմաներենից թարգմանել է՝ Գայանե Գինոյանը։
Հայնրիխ Բյոլից մի շարք էսսեներ, պատմվածքներ (այդ թվում նաեւ՝ «Իռլանդական օրագիր» գրքից) թարգմանել է Թագուհի Հակոբյանը։ Այդ պատմվածքներն ու էսսեները հրապարակվել են «Գրանիշ», «Գրողուցավ» կայքերում, «Արտասահմանյան գրականություն» հանդեսում։
Ստեղծագործություններ խմբագրել
- Aus der «Vorzeit». 1947
- Die Botschaft. 1947 (Լուր, 1957)
- Der Mann mit den Messern. 1948 (Մկարտներով մարդը, 1957)
- So ein Rummel. 1948
- Der Zug war pünktlich. 1949 (Գնացքը հասել է ժամանակին, 1971)
- Mein teures Bein. 1950 (Իմ թանկագին ոտք, 1952)
- Wanderer, kommst du nach Spa…. 1950
- Die schwarzen Schafe. 1951 (Զզվելի ոչխարներ, 1964)
- Wo warst du, Adam?. 1951 (Որտեղ էիր դու Ադամ, 1963)
- Nicht nur zur Weihnachtszeit. 1952 (Ոչ միայն Սուրբ տննդյան պահին, 1959)
- Die Waage der Baleks. 1952
- Abenteuer eines Brotbeutels. 1953
- Die Postkarte. 1953 (Փոստային բացիկ, 1956)
- Und sagte kein einziges Wort. 1953 (Եվ չասաց ոչ մի բառ, 1957)
- Haus ohne Hüter. 1954 (Տուն առանց տիրոջ, 1960)
- Das Brot der frühen Jahre. 1955 (Հին օրերի հացը, 1958)
- Der Lacher. 1955 (Ծիծաղ պարգևողը; 1957)
- Zum Tee bei Dr. Borsig. 1955
- Wie in schlechten Romanen. 1956 (Ինչպես վատ վեպերում, 1962)
- Irisches Tagebuch. 1957 (Իռլանդյան հուշատետր, 1963)
- Die Spurlosen. 1957 (Անորսալիները, 1968)
- Doktor Murkes gesammeltes Schweigen. 1955
- Billard um halb zehn. 1959
- Ein Schluck Erde. 1962
- Ansichten eines Clowns. 1963 (Ծաղրածուի աչքերով; 1964)
- Entfernung von der Truppe. 1964
- Ende einer Dienstfahrt. 1966 (Ինչպես ավարտվեց մի գործուղում, 1966)
- Gruppenbild mit Dame. 1971
- Die verlorene Ehre der Katharina Blum. 1974
- Berichte zur Gesinnungslage der Nation. 1975
- Fürsorgliche Belagerung. 1979
- Was soll aus dem Jungen bloß werden?. 1981
- Das Vermächtnis. Entstanden 1948/49; Druck 1981
- Vermintes Gelände. 1982
- Die Verwundung. Frühe Erzählungen; Druck 1983 (Վիրավորանք)
- Bild-Bonn-Boenisch. 1984
- Frauen vor Flusslandschaft. 1985
- Der Engel schwieg. Entstanden 1949-51; Druck 1992 (Հրեշտակը լռում էր, 2001)
- Der blasse Hund. Frühe Erzählungen; Druck 1995
- Kreuz ohne Liebe. 1946/47 (Крест без любви; 2002; рус. пер. 2004)
Երկեր խմբագրել
- Անտերունչ տունը, Ե․, 1965։ Ծաղրածուի աչքերով, Ե․, 1968։ Բիլիարդ ինն անց կեսին, Ե․, 1973։
Գրականություն խմբագրել
- Рожновский С․ Г․, Генрих Бёлль, М․, 1965․
Մատենագրություններ խմբագրել
- Peter Bruhn / Henry Glade, Heinrich Böll in der Sowjetunion (Генрих Белль в Советском Союзе 1952—1979: Очерк рецепции Белля в СССР и Библиография русских изданий сочинений его и публикаций о нём), Berlin, 1980. ISBN 3-503-01617-1
- Рожновский С., Г. Бёлль, М., 1965;
- Мотылева Т., Зарубежный роман сегодня, М., 1966;
- Орлова P., Копелев Л., Писатель и совесть, «Новый мир», 1967, № 12;
- Роднянская И., Мир Генриха Бёлля, «Вопросы литературы», 1966, № 10;
- Der Schriftsteller H. Böll. Ein biographisch-bibliographischer Abriss, 4. Aufl., Köln — B., [1965];
- In Sachen Böll, Köln — B., 1968.
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118512676 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1972/
- ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
- ↑ http://www.stadt-koeln.de/politik-und-verwaltung/presse/polnische-dankbarkeitsmedaille-fuer-heinrich-boell
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Հայնրիխ Բյոլ. Կամրջին
- Հայնրիխ Բյոլ․ «Գյուղի կմախքը»
- Հայնրիխ Բյոլ․ «Աղոթք Մայքլ Օ’ Նիլի հոգու համար»
- Հայնրիխ Բյոլ․ «Ադենաուերի ժամանակը և մեր ժամանակը»
- Հայնրիխ Բյոլ․ «Հրաման և պատասխանատվություն»
- Հայնրիխ Բյոլ․ «Ալեքսանդր Սոլժենիցինը և իր «Գուլագ արխիպելագը»»
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հայնրիխ Բյոլ» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 457)։ 
|