Հակոբ Հովհաննիսյան (կենսաքիմիկոս)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Հակոբ Հովհաննիսյան (այլ կիրառումներ)
Հակոբ Գարեգինի Հովհաննիսյան (դեկտեմբերի 7 (19), 1875[1][2], Շուշի, Ելիզավետպոլի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն[1][2] - դեկտեմբերի 22, 1941[1][2]), կենսաքիմիկոս, քիմիական գիտությունների դոկտոր (1903), պրոֆեսոր (1925), ԵՊՀ ռեկտոր (1922-1930), ԵրԲԻ կենսաքիմիայի ամբիոնի հիմնադիր, Երևանի բժշկական ինստիտուտի տնօրեն (1930-1936), ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1935)։ ԵՊԲՀ-ում առաջադեմ ուսանողներին տրվում է նրա անունով անվանական կրթաթոշակ։
Հակոբ Հովհաննիսյան | |
|---|---|
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 7 (19), 1875[1][2] Շուշի, Ելիզավետպոլի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն[1][2] |
| Մահացել է | դեկտեմբերի 22, 1941[1][2] (66 տարեկան) |
| Ազգություն | հայ |
| Մասնագիտություն | քիմիկոս |
| Հաստատություն(ներ) | Երևանի պետական համալսարան[1][2], Երևանի Մխիթար Հերացու անվան Պետական Բժշկական Համալսարան[1][2] և ԱրմՖԱՆ[1][2] |
| Ալմա մատեր | Շուշիի թեմական հոգևոր դպրոց, HU Berlin[1] և Հայդելբերգի համալսարան |
| Կոչում | պրոֆեսոր[1][2] |
| Գիտական աստիճան | քիմիական գիտությունների դոկտոր[1][2] (1903) |
| Պարգևներ |  |
| Կուսակցություն | ԽՄԿԿ[1] |
Կենսագրություն խմբագրել
Ծնվել է Շուշիում։ Տեղի թեմական դպրոցն ավարտելուց հետո ուսումը շարունակել է Բեռլինի համալսարանում։ 1903 թվականին Հայդելբերգի համալսարանում պաշտպանել է ատենախոսություն և ստացել քիմիական գիտությունների դոկտորի աստիճան։ Վերադառնալով Շուշի՝ 1904-1907 թվականներին քիմիա է դասավանդել տեղի դպրոցներում։ Այնուհետև Ստրասբուրգի ու Բեռլինի համալսարաններում զբաղվել է ֆիզիկական քիմիայի ու մանրէաբանության ուսումնասիրությամբ։
1907-1920 թվականներին Բաքվում ղեկավարել է քիմիա-մանրէաբանական լաբորատորիան։ 1917 թվականին ընդունվել է կոմկուսի շարքերը, դարձել եռանդուն քաղաքական գործիչ։ 1918 թվականին եղել է Բաքվի կոմունայում փախստականների գործերի կոմիսար։ 1920-1921 թվականներին աշխատել է Շուշիում և Դիլիջանում, 1921 թվականին՝ փոխադրվել Երևան և աշխատել ժողկոմխորհում։
1922-1930 թվականներին եղել է ԵՊՀ ռեկտոր։ 1924 թվականին համալսարանում ստեղծել է կենսաքիմիայի ամբիոն, որը հետագայում նրա ղեկավարությամբ մինչև 1937 թվականին գործել է բժշկական ինստիտուտում։ 1925 թվականին նրան շնորհվել է պրոֆեսորի կոչում։ 1936 թվականի սեպտեմբերին նշանակվել է ԽՍՀՄ ԳԱ հայկական մասնաճյուղի կենդանաբանական ինստիտուտի տնօրեն։
Հովհաննիսյանի գիտական աշխատանքներից հատկապես արժեքավոր են C վիտամինի կառուցվածքի վերաբերյալ ուսումնասիրությունները։ Հեղինակ է նաև հրապարակախոսական բազմաթիվ հեդվածների։ Բժշկական ինստիտուտի, նրա ամբիոնների և կլինիկաների կազմակերպման, դրանց ամրապնդման և նույնիսկ ինստիտուտի ժամանակակից շենքի կառուցման աշխատանքները սերտորեն կապված են Հակոբ Հովհաննիսյանի անվան հետ։
Գործուն մասնակցություն է ունեցել Հայաստանում քիմիական արդյունաբերության և գիտության զարգացման խնդիրների մշակմանը, աճեցրել բազմաթիվ կադրեր։
Բազմիցս եղել է Հայաստանի կոմունիստական կուսակցության Կենտկոմի վերստուգիչ հանձնաժողովի, ինչպես և Հայաստանի Կենտգործկոմի անդամ։
Ստալինյան բռնարարքների զոհերից է։ Նրա գիտական և հասարակական գործունեությունն ընդհատվել է 1937 թվականին։ Վախճանվել է 1941 թվականի դեկտեմբերի 22-ին աքսորավայրում։ Արդարացվել է հետմահու[3][4]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 3.
- ↑ «Հակոբ Հովհաննիսյանի մասին ԵՊՀ կայքում». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունվարի 7-ին.
- ↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան։. 2005.
Աղբյուրներ խմբագրել
- Կենսագրական հանրագիտարան, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2009, էջ 18-19։
 | Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հակոբ Հովհաննիսյան (կենսաքիմիկոս)» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 570)։ 
|
| Նախորդող |
Երևանի բժշկական ինստիտուտի ռեկտոր Հակոբ Հովհաննիսյան 1930-1936 |
Հաջորդող Արամ Շահվերդյան |