Վիքիպեդիա

Կարել Չապեկ

(Վերահղված է Կ. Չապեկից)

Կարել Չապեկ (չեխ.՝ Karel Čapek, հունվարի 9, 1890(1890-01-09)[1][2][3][…], Մալե Սվատոնյովիցե[4][3][5][…] - դեկտեմբերի 25, 1938(1938-12-25)[4][1][2][…], Վինոգրադի[6]), չեխ աշխարհահռչակ գրող, արձակագիր, թատերագիր, քննադատ, փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր։ Վաղ շրջանի՝ 1908-1913 թթ. ստեղծագործությունները գրել է եղբոր՝ Յոզեֆ Հաշեկի հետ։ Կատարել է թարգմանություններ ժամանակակից ֆրանսիական քնարերգությունից, հատկապես՝ Գիյոմ Ապոլիներից։ Գրել է վեպեր, մեծ թվով պատմվածքներ, թերթոններ, պիեսներ, ուղեգրություններ և այլն։ Չապեկի ստեղծագործությունը զգալի ազդեցություն է գործել արդի սոցիալական ֆանտաստիկայի զարգացման վրա։

Կարել Չապեկ
Karel Čapek
Ծնվել էհունվարի 9, 1890(1890-01-09)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՄալե Սվատոնյովիցե[4][3][5][…]
Վախճանվել էդեկտեմբերի 25, 1938(1938-12-25)[4][1][2][…] (48 տարեկան)
Վախճանի վայրՎինոգրադի[6]
ԳերեզմանՎիշեհրադսկե գերեզմանատուն[7]
Գրական անունK. Č., B. Č., Karel Plocek[8] և Karel Vašek[8]
Մասնագիտությունթարգմանիչ, վիպասան, ռեժիսոր, լուսանկարիչ, դրամատուրգ, լրագրող, գիտաֆանտաստիկ գրող, մանկագիր, գրող, փիլիսոփա, նկարիչ, գրական քննադատ, ակնարկագիր և բանաստեղծ
Լեզուֆրանսերեն
Քաղաքացիություն Ավստրո-Հունգարիա և  Չեխոսլովակիա
ԿրթությունՓիլիսոփայական ֆակուլտետ, Կարլովի համալսարան[5] և HU Berlin
Ժանրերգիտական ֆանտաստիկա
Ուշագրավ աշխատանքներKrakatit?
Ստեղծագործությունների ցանկKarel Čapek bibliography?
ԱնդամակցությունՉապեկ եղբայրներ
Պարգևներ
ԱմուսինՕլգա Շայմպֆլյուգ[12]
Изображение автографа
 Karel Čapek Վիքիպահեստում

Չապեկին լայն ճանաչում ու համբավ են բերել մանավանդ նրա գիտաֆանտասիկ ստեղծագործությունները, մասնավորապես՝ «Պատերազմ սալամանդրների դեմ» վեպը (1936) և R.U.R. (Rossum's Universal Robots, 1920) թատերգությունը, որտեղ առաջին անգամ գործածել է իր հորինած ռոբոտ բառը[13][14]։ Նա ամերիկյան պրագմատիկ լիբերալիզմի դիրքերից գրել է նաև քաղաքական թեմաներով մի շարք գործեր, անդրադարձել իր ժամանակակիցներին հուզող հասարակական-քաղաքական հիմնահարցերին[15], եռանդուն պայքար մղել հատկապես ազատ արտահայտվելու իրավունքի համար, ամբողջ ուժով ընդդիմացել ինչպես ֆաշիզմի, այնպես էլ կոմունիզմի տարածմանը Եվրոպայում[16][17]։

Չապեկը յոթ անգամ առաջադրվել է Նոբելյան մրցանակի[18], սակայն այդպես էլ չի արժանացել այդ հեղինակավոր գրական պարգևին։ Այդուհանդերձ՝ նրա պատվին սահմանվել են մի շարք մրցանակներ[19][20]։ Դրանցից է Կարել Չապեկի անվան մրցանակը, որը չեխական PEN ակումբը յուրաքանչյուր տարի շնորհում է հասարակության մեջ ժողովրդավարական ու մարդասիրական արժեքների ամրապնդմանը առավելագույնս նպաստող գրական երկերին[21]։ Գրողն ինքն անձամբ առանցքային դեր է խաղացել չեխոսլովակյան PEN ակումբի՝ որպես միջազգային PEN շարժման բաղկացուցիչ մասի, հիմնադրման գործում[22]։

Չապեկը վախճանվել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սանձազերծման նախաշեմին[23]։ Նրա գրական վաստակի արժևորումը տեղի է ունեցել առավելապես հետպատերազմյան շրջանում[16]։

Կարել Չապեկի անունով են կոչվել խմբագրել

  • # 1931 աստերոիդը[24]
  • Պրահայի դպրոցներից մեկը[25]
  • Դոբրժիշ քաղաքի գիմնազիան[26]
  • Մինչով – Պրահա – Մինչով երթուղու ճեպընթաց գնացքը[27][28]։

1947 թվականից Չեխիայում գործում է Չապեկ եղբայրների ընկերակցությունը։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Internet Broadway Database — 2000.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Encyclopædia Britannica
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Чапек Карел // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Studenti pražských univerzit 1882–1945
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Archiv hl. m. Prahy, Matrika zemřelých u Nejsvětějšího srdce Páně na Vinohradech, sign. SPVIN Z4, s. 175 — Vol. SPVIN Z4. — P. 175.
  7. ↑ BillionGraves — 2011.
  8. ↑ 8,0 8,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  9. ↑ https://hradec.rozhlas.cz/karel-capek-cestnym-obcanem-hradce-kralove-ve-meste-na-soutoku-labe-s-orlici-7908313
  10. ↑ https://karelcapek.cz/cs/aktuality/hradec-kralove-udelil-in-memoriam-cestne-obcanstvi-spisovateli-capkovi
  11. ↑ https://prazsky.denik.cz/zpravy_region/kratce-desitka-si-pripomina-karla-capka-udeli-mu-i-cestne-obcanstvi-20200109.html
  12. ↑ Aktuálně.cz — 2020.
  13. ↑ Ort, Thomas (2013). Art and Life in Modernist Prague: Karel Capek and His Generation, 1911-1938. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-349-29532-6.
  14. ↑ Oxford English Dictionary: robot n2
  15. ↑ Hanley, Seán (2008). The New Right in the New Europe: Czech Transformation and Right-Wing. Routledge. էջ 169. ISBN 978-0-415-34135-6. «The philosopher Vaclav Belohradsky, one of the few Czech intellectuals supportive of the 'civic' right during the early 1990s, [...] viewed Klaus's thinking as a return to the American-influenced pragmatic liberalism of the Czech essayist and writer Karel Capek [...].»
  16. ↑ 16,0 16,1 Misterova, Ivona (2010). «Letters from England: Views on London and Londoners by Karel Capek, the Czech "Gentleman Stroller of London Streets». Literary London: Interdisciplinary Studies in the Representation of London. 8 (2). Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 20-ին.
  17. ↑ Ort, 2013, էջ 3
  18. ↑ «Nomination Database». The Official Web Site of the Nobel Prize. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 20-ին.
  19. ↑ «Karel Čapek Medal for Translation from a Language of Limited Diffusion». International Federation of Translators. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 20-ին.
  20. ↑ «Cena Karla Čapka (cena fandomu - Mlok)». DatabazeKnih.cz. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 20-ին.
  21. ↑ «Czech PEN Club awards Karel Čapek Prize to Petr Šabach». Ministry of Culture of the Czech Republic. 2016 թ․ հունվարի 19. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 20-ին. «The prize is awarded every other year for prosaic, dramatic or essayistic work by a Czech author which comprehensibly contributes to reinforcing or maintaining democratic and humanist values in society.»
  22. ↑ Derek Sayer, The Coasts of Bohemia: A Czech History. Princeton University Press, 2000 069105052X, (p.22-3).
  23. ↑ Strašíková, Lucie. «Čapek stihl zemřít dřív, než si pro něj přišlo gestapo». Česká televize (չեխերեն). Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 4-ին.
  24. ↑ Schmadel, Lutz (2007). «(1931) Čapek». Dictionary of Minor Planet Names – (1931) Čapek. Springer Berlin Heidelberg. էջ 155. doi:10.1007/978-3-540-29925-7_1932. ISBN 978-3-540-00238-3.
  25. ↑ |titul=ZŠ Karla Čapka v Praze 10 |url=http://www.zskodanska.cz/ |datum přístupu=2011-01-09 |url archivu=https://web.archive.org/web/20110106071741/http://www.zskodanska.cz/ |datum archivace=2011-01-06 |nedostupné=ano }}
  26. ↑ Gymnázium Karla Čapka, Dobříš
  27. ↑ ČD: Expres Karel Čapek
  28. ↑ https://www.lidovky.cz/byznys/doprava/drahy-sjednoti-jmena-vlaku-karla-capka-nahradi-zapadni-expres.A171102_161310_ln-doprava_kopp%7Cperiodikum= Lidovky.cz|datum= 3. 11. 2017|strany= |titul=Konec nostalgie na kolejích. Z jízdních řádů zmizí Karel Čapek nebo Šohaj }}

Գրականություն խմբագրել

  • Šulcová, Marie. Čapci, Ladění pro dvě struny, Poločas nadějí, Brána věčnosti. Praha: Melantrich 1993-98
  • Šulcová, Marie. Prodloužený čas Josefa Čapka. Praha: Paseka 2000
  • Harkins, William Edward. Karel Čapek. New York: Columbia University Press, 1962.
  • Gabriel, Jiří, ed. Slovník Českých Filozofů. V Brne: Masarykova univerzita, 1998, 79–82 (in Czech).
  • Swirski, Peter. "Chapter 4 Karel Čapek and the Politics of Memory" From LowBrow to Nobrow. Montreal, London: McGill-Queen's University Press, 2005.
  • Milner, Andrew. "Chapter 6 From Rossums Universal Robots to Buffy the Vampire Slayer" Literature, Culture and Society. London, New York: Routledge, 2005.
  • Margolius, Ivan. 'The Robot of Prague', Newsletter, The Friends of Czech Heritage no. 17, Autumn 2017, pp. 3 – 6. https://czechfriends.net/images/RobotsMargoliusJul2017.pdf
  • Preclík, Vratislav. Masaryk a legie, Masaryk and legions, first issue váz. kniha, 219 pages, vydalo nakladatelství Paris Karviná, Žižkova 2379 (734 01 Karviná, Czechia) ve spolupráci s Masarykovým demokratickým hnutím (in cooperation with Masaryk Democratic Movement, Prague), 2019, 978-80-7173-47-3
  • Karel Čapek: An Essay by Alexander Matuška, George Allen & Unwin Ltd., 1964. Translation from the Slovak by Cathryn Alan of Člověk proti zkáze: Pokus o Karla Čapka.
  • Karel Čapek by William E. Harkins, Columbia University Press, 1962.
  • Karel Čapek: In Pursuit of Truth, Tolerance and Trust by Bohuslava R. Bradbrook, Sussex Academic Press, 1998, 1-898723-85-0.
  • Karel Čapek: Life and Work by Ivan Klíma, Catbird Press, 2002, 0-945774-53-2. Translation from the Czech by Norma Comrada of Velký věk chce mít též velké mordy: Život a dílo Karla Čapka.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 
Վիքիդարանը
Վիքիդարանը ունի բնօրինակ գործեր, որոնց հեղինակն է՝
 
Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
Կարել Չապեկ հոդվածին
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կարել Չապեկ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կարել_Չապեկ&oldid=9769668» էջից