Կիկլոպներ[1], ինչպես նաև ցիկլոպներ[2] (հին հունարեն՝ κύκλος), հունական դիցաբանության[3] հերոսների խումբ (առասպելական միակնանի հսկաներ)։

Ոդիսևսը և Կիկլոպ Պոլիֆեմուսը
Պոլիֆեմ
«ցիկլոպ», Օդիլոն Ռեդոնի նկարը (1914)

Առասպելաբանություն խմբագրել

 
Կիկլոպ

Հոմերոսի պատկերմամբ կիկլոպներն այրաբնակ էին։ Հեսիոդոսը կիկլոպներին համարել է Ուրանոսի և Գեայի զավակները, որոնց հայրը իբրև պահում էր երկրի ընդերքում։ Կռոնոսը, աշխարհը կիկլոպների օգնությամբ տիրելուց հետո, շղթայել է նրանց։ Զևսն ազատել է կիկլոպներին և դարձրել Հեփեստոսի օգնականներդ, որոնք զենքեր են կռել հերոսների համար։ Մի զրույցի համաձայն՝ Կիկլոպներին ոչնչացրել է Ապոլլոնը։

Հնում կիկլոպներին են վերագրել վիթխարի քարերով կառուցված բերդերն ու ամրությունները։

Ծագման առասպել խմբագրել

Պալեոնտոլոգներ Վիկտոր Պաչենկոն և Մարտին Ֆրեդը իրենց արձակուրդը Բիգ Բենդ Քանթրիում (Տեխասի նահանգ, ԱՄՆ) անցկացնելիս որոշում են հետազոտել տեղի բազմաթիվ քարանձավներից մեկը։ Նրանք այնտեղ գտնում են 2,5 մետր բարձրությամբ և մոտ 300 կգ քաշ ունեցող անհայտ էակի մնացորդներ։ Գտածոյի ամենատարօրինակը այն էր, որ այն ուներ միայն մեկ աչքի խոռոչ, ճակատի կենտրոնում։

Հայտնաբերված կմախքի տարիքը մոտ 10 հազար տարի էր։ Երբ գիտնականները կմախքի միջոցով վերականգնում են անսովոր արարածի արտաքին տեսքը, ապա ստացված պատկերը ամբողջ գիտական աշխարհին գցում է շոկի մեջ, քանի որ այն 100%-ով համընկնում էր ավանդապատումներում հանդիպող ցիկլոպների նկարագրությանը։ Անհրաժեշտ է նշել, որ ցիկլոպները համարվել են առասպելների և լեգենդների անիրական կերպարներ։ Ճիշտ է, հայտնագործության հեղինակները հետագայում անչափ զղճացին, որ հետաքրքրասիրությունը նրանց այդ քարայրն էր տարել, որովհետև սկզբնական շրջանում նրանք վերածվում են ծիծաղի առարկայի, քանի որ գիտական աշխարհը այդ սենսացիոն գտածոն համարում է որպես հիմար կատակ։ Միայն ոսկորների մանրակրկիտ հետազոտություններից հետո մասնագետները խոստովանեցին, որ այն իրոք պատկանում է ցիկլոպի։ Հավանական է, կամ հունացիները մ.թ.ա. ինչ որ ձևով հաջողացրել են լինել Ամերիկայում, կամ ժամանակին ցիկլոպները ապրել են օվկիանոսի երկու ափերում էլ։ Հոմերոսը ցիկլոպներին (նրանց անվանում էին նաև կիկլոպներ) պատկերել է որպես դաժան հսկաներ, որոնք ապրում էին քարայրներում և զբաղվում անասնապահությամբ։ Հավանաբար հունական հերոսներին ամերիկյան ափերին բնակվող ցիկլոպներին հասնելը իրոք անչափ դժվար գործ էր, սակայն նրանք կարող էին դա հեշտությամբ անել հարևան Բուլղարիայի Ռոդոպյան լեռներում, որտեղ ըստ տարածված լեգենդների նույնպես բնակվում էին ցիկլոպներ։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. произношение согласных в древнегреческом языке
  2. произношение латинского варианта циклоп (լատին․՝ cyclōps)
  3. Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.1. С.648-649,Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т.1. С.399-400
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 429