Խորնի
Խորնի կամ Խորոնք, Խորենք, Խորհան (քրդ.՝ Xoronk, թուրքերեն՝ Harman), գյուղ Արևմտյան Հայաստանում` Բիթլիսի վիլայեթի Մշո գավառում։ Գտնվել է պատմական Հայաստանի Տուրուբերան նահանգի Տարոն գավառում[1]։ Գյուղը տեղակայված է Մուշ քաղաքից 8 կմ հյուսիս-արևմուտք, Արածանիի ձախ վտակներից մեկի միջին հոսանքի ձախ կողմում[2]։
| Գյուղ | ||
|---|---|---|
| Խորնի | ||
| Վարչական տարածք | Արևմտյան Հայաստան | |
| Վիլայեթ | Բիթլիսի վիլայեթ | |
| Գավառ | Մշո գավառ | |
| Այլ անվանումներ | Խորհնի, Խոռնի, Խորեան, Խորեն, Խորենացի, Խորենք, Խորին, Խորհան, Խորյան, Խորոն, Խորոնքմ Խորուն, Խորունք, Խրտնի, Կորնի, Տարոնեցի | |
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն, Թուրքերեն | |
| Բնակչություն | 830 մարդ (2000) | |
| Ազգային կազմ | Հայեր (մինչև Մեծ եղեռնը) | |
| Կրոնական կազմ | Քրիստոնյա (մինչև Մեծ եղեռնը) | |
| Ժամային գոտի | UTC+3 | |
| Հեռախոսային կոդ | 436 | |
| Փոստային ինդեքս | 49XXX | |
| Ավտոմոբիլային կոդ | 49 | |
| ||
Անվան ստուգաբանություն խմբագրել
Ըստ Մ. Օրմանյանի Խորոնք նշանակում է «ծննդավայր»։ Ենթադրաբար անվանումը կապված է եղել գյուղում Մովսես Խորենացու ծնված լինելու հանգամանքի հետ[2]։
Պատմություն խմբագրել
Գյուղի մասին առաջին հիշատակությունը վերաբերվում է IV դարին։ Այն պատկանել է Գլակա վանքին։ Բացի այդ գյուղը նույնացնում են խեթական արձանագրությունների Հորնիյա քաղաքի հետ[3]։
Հովհան Մամիկոնյանը իր VII դարի պատմության ձեռագրերում այն հիշատակել է որպես Խոհնի, Խորհի, Խրտնի (աղավաղված տարբերակ) ձևերով։ Եղել է գյուղ կամ ավան։ Այդ ժամանակ ունեցել է 1900 տուն հայ բնակիչ։
Արշակունիների թագավորության ժամանակ գյուղը հայոց բանակին տվել է 600 հեծյալ և 1700 հետևակ զինվոր[3]։
Ավելի ուշ ժամանակաշրջանում բնակավայրը կրել է Խորոնք անվանումը և հանդիսացել է Բիթլիսի վիլայեթի Մշո գավառի գյուղերից մեկը։
Բնակիչները բռնությամբ տեղահանվել են 1915 թվականի Մեծ եղեռնի ժամանակ։ Նրանց մեծ մասը զոհվել է բռնագաղթի ճանապարհին, փրկվածները տարագրվել են օտար երկրներ[2]։
Բնակչություն խմբագրել
1880 թ.-ին ուներ 20 տուն, 1909 թվականին ուներ 50 տուն հայ և 6 տուն քուրդ բնակիչ[2]։
2000 թվականի դրությամբ գյուղում բնակվում է 830 մարդ, հիմնականում քրդեր։
Տնտեսություն խմբագրել
Հայ բնակչությունը զբաղվում էր երկրագործությամբ և անասնապահությամբ։
Պատմամշակութային կառույցներ խմբագրել
Գյուղում կար Ս. Աստվածածին անունով եկեղեցի և Խորոնք անունով բերդ[2]։
Կրթություն խմբագրել
Խորոնքում գործում էր վարժարան[2]։
Նշանավոր անձինք խմբագրել
Հավանաբար այստեղ է ծնվել պատմահայր Մովսես Խորենացին[3]։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Մեծ Հայքը և նրա վարչական բաժանումը». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ 2, էջ 801
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ 2, էջ 799-800
Աղբյուրներ խմբագրել
- «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան» (5 հատորով), 1986-2001 թթ., Երևանի Համալսարանի հրատարակչություն
- Արեւմտահայաստանի եւ Արեւմտահայութեան Հարցերու Ուսումնասիրութեան Կեդրոն
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 90)։ 
|