Խեդենեկյաններ, Խեդենիկյաններ, հայ իշխանական տոհմ Հայաստանի Վասպուրական նահանգում, 11-ից - 12-րդ դարերում։ Փաստորեն Արծրունյաց հայտնի նախարարական տան մի տարաճյուղն են և Խեդենեկյաններ են անվանվել միայն պատմագիտության մեջ։ 1021 թվականի արտագաղթից հետո Վասպուրականի «մեծ իշխան և վերակացու» է հիշվում Խեդենեկ Ա (Խեդենիկ), որին հաջորդում է որդին՝ Թոռնիկը։ Թոռնիկ Ա-ին հաջորդում է որդին՝ Աբդլմսեհ Ա-ն, որին էլ հաջորդում է նրա որդին՝ Թոռնիկ Բ-ն։ Թոռնիկ Բ-ի իշխանությունը ժառանգում է որդին՝ Թադևոսը (մոտ 1050-1060-ական թթ.), իսկ Թադևոսին՝ նրա որդի Թոռնիկ Գ, որի որդու՝ Աբդլմսեհի օրոք (XI դարի վերջ և XII դարասկիզբ) Վասպուրականը հարկատու էր սելջուկներին։ Աբդլմսեհն ստացել էր պրոտոկուրոպաղատի (առաջին կուրոպաղատ) բյուզանդական աստիճան և «թագավոր» տիտղոս։ Նա իր իշխանությունը մյուս գավառների վրա տարածելու նպատակով ամուսնացավ Կոգովիտ և Ծաղկոտն գավառների իշխան Ալուզի թոռ Մարիամի հետ։ 1113 թվականին Աբդլմսեհն իր որդուն՝ Դավիթ եպիսկոպոսին Աղթամարում օծել տվեց կաթողիկոս, որով հիմք դրվեց Աղթամարի կաթողիկոսությանը։ Աբդլմսեհին հաջորդեց մյուս որդին՝ Ալուզ-Ստեփանոսը (1121-մոտ 1125), որը վերաշինել տվեց թշնամիների ավերած բնակավայրերն ու բերդերը։ Ալուզ-Ստեփանոսի որդին՝ Խեդենեկ Բ, չնայած հարևան ամիրայությունների հաճախակի հարձակումներին, կարողացավ առժամանակ խաղաղ հարաբերություններ հաստատել նրանց հետ։ Խեդենեկ Բ-ից հետո Խեդենեկյանների իշխանությունը թուլացավ, կորցրեց իր տարածքի մեծ մասը։ Խեդենեկյանների վերջին շառավիղն էր (Արքայուն վերադիրով) Խեդենեկ Գ (XII դարի երկրորդ կես), որի իշխանությունը ամփոփված էր Աղթամարում։ Խեդենեկ Գ-ն արու զավակ չունենալով, Աղթամար կղզին կտակեց իր դուստր Մարիամի ամուսին Սեֆեդին Արքայունին, որից սերեց Սեֆեդինյանների գերդաստանը։

Խեդենեկյանների տոհմածառը

խմբագրել
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Խեդենեկ Ա
Մեծ իշխան
( 11-րդ դարի սկիզբ)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Թոռնիկ Ա
Իշխան
( հունվարի 6, 11-րդ դար)
 
Դավիթ եպիսկոպոս
 
Ստեփանոս եպիսկոպոս
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Աբդլմսեհ Ա
Իշխան, կյուրաղատ
( 11-րդ դար)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Թոռնիկ Բ
Իշխան
( 11-րդ դար)
 
Դավիթ կրոնավոր
 
Ստեփանոս կրոնավոր
Վարդապետ
( 11-րդ դար)
 
Գրիգոր կրոնավոր
 
 
 
 
Աբդլմսեհ Արծրունի
Նահատակ
( 11-րդ դար)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ալուզ
Իշխան
( 11-րդ դարի կես)
 
Թադևոս Արծրունի
Մեծ իշխան
( ?-1060-ականներ)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Գրիգոր
Արևելյան դուքս
( 11-րդ դարի վերջ)
 
Թոռնիկ Գ
Իշխան
( 11-րդ դարի վերջ)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Մարիամ
Իշխանուհի
( ?-1123)
 
Աբդլմսեհ Բ
Իշխան, կյուրապաղատ
( ?-1121)
 
Ալուզեկ Արծրունի
Իշխան
( 12-րդ դար)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Դավիթ Ա
Աղթամարի կաթողիկոս
( ?-1165)
 
Ստեփանոս Ալուզ
Իշխան, Աղթամարի կաթողիկոս
( ?-մոտ 1185/1190)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Խեդենեկ Բ
Իշխան
( 12-րդ դար)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Խեդենեկ Գ
Իշխան
()
 
 
 
 
 
Սեֆեդինյան Արծրունիներ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Մարիամ Արծրունի
Իշխանուհի
( 13-րդ դար)
 
Սեֆեդին Արքայուն
Իշխան
( ?-1296-ից առաջ)
 
Կուռճիբեգ

()
 
Նուրադին

()
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ստեփանոս Գ Տղա
Աղթամարի կաթողիկոս
( ?-մոտ 1296)
 
Զաքարիա Ա
Աղթամարի կաթողիկոս
( ?-1336)
 
Կուռճիբեգ Արծրունի

()
 
Ամիր-Գուրգեն Արծրունի
Աղթամարի իշխան
( 14-րդ դար)
 
Թագուհի Արծրունի

()
 
Մարթա Արծրունի

()
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 44