Խեդենեկ Ա Արծրունի

Մեծ իշխան և վերակացու Վասպուրականի

Խեդենեկ Ա Արծրունի (ծննդյան և մահվան թվականներն անհայտ, 10-ից - 11-րդ դար), Մեծ իշխան և վերակացու Վասպուրականում, Վասպուրականի վերջին թագավոր Սենեքերիմ Արծրունու ազգականը։ Խեդենեկ Ա-ն սերվում էր Արծրունիների իշխանական տոհմի ճյուղերից մեկից և հիմք է դրել միայն պատմագիտության մեջ կիրառվող Խեդենեկյանների իշխանական տոհմին։

Խեդենեկ Ա Արծրունի
Խեդենեկ Ա (Խեդենիկ)
Արծրունիների զինանշանը
Մեծ իշխան և վերակացու
11-րդ դար
Ամյուկի իշխան
11-րդ դար
Նախորդող հիմնվել է
Հաջորդող Թոռնիկ Ա Արծրունի
 
Ազգություն հայ
Ծննդյան օր անհայտ
Ծննդավայր Վասպուրականի թագավորություն
Վախճանի օր անհայտ
Դինաստիա Արծրունիներ
Զավակներ Թոռնիկ Ա Արծրունի[1][2], Դավիթ եպիսկոպոս[1], Ստեփփանոս եպիսկոպոս[1]

Վասպուրականի թագավորության վերացում

խմբագրել

Բյուզանդական նենգ քաղաքականության որոգայթն ընկած Սենեքիմ Արծրունին դեսպանություն է ուղարկում Կոստանդնուպոլիս, որդու՝ Դավթի գլխավորությամբ, և ընդունում է Բարսեղ Բ-ի պարտադրած ծանր պայմանագիրը՝ կայսրությանը զիջել Վասպուրականը (8 քաղաք, 72 բերդ, 4 հազար գյուղ) և 1021 թվականին իր արքունիքով, մերձավորներով ու զորքով (մոտ 70—80 հազար մարդ) գաղթում է Սեբաստիա, որը ճանաչվել է Արծրունիների ժառանգական տիրույթը։ Սենեքերիմ Արծրունու գաղթից հետո Խեդենեկ Ա-ն գրավում է Ամյուկ (Ամիւկ) բերդը և իշխում նրա շրջակայքի վրա[3]։ 1021 թվականի արտագաղթից հետո Վասպուրականի «մեծ իշխան և վերակացու» է հիշվում Խեդենեկ Ա-ն (Խեդենիկ), որին հաջորդում է որդին՝ Թոռնիկը[2]։

Ընտանիքը

խմբագրել

Ըստ Մեսրոպ Մաքսուդյանի «Հավաքարան անվանց կաթողիկոսաց (Աղթամարա)»-ի Խեդենեկ Ա-ի որդիներն են՝ իշխան Թոռնիկ Ա Արծրունին, Դավիթ և Ստեփաննոս եպիսկոպոսները

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 1,2 «Հավաքարան անվանց կաթողիկոսաց (Աղթամարա)», Մաքսուդյանց Մ., Էջմիածին, 1916, էջ 36
  2. 2,0 2,1 «Հայկական Սովետական Հանրագիտարան», 5-րդ հատոր, էջ 44
  3. «Պատմություն Արծրունյաց տան», Թովմա Արծրունի, Դ. ժբ.

Աղբյուրներ

խմբագրել
  • «Հայոց անձնանունների բառարան», Հրաչյա Աճառյան, Հատոր 1, Ցուցակ 1, Էջ 507
  • «Պատմություն Արծրունյաց Տան», Թովմա Արծրունի, 1985, Երևան, Դ. ժբ.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել