Խաչիկ Մուղդուսի
Խաչիկ Խլղաթի Մուղդուսի (իսկական անուն ազգանունը՝ Խաչատուր Աստվածատուրով[1]), (սեպտեմբեր 1898, Նախիջևան, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - փետրվարի 8, 1938, Մոսկվա, ԽՍՀՄ), Հայաստանի ԽՍՀ ՆԳԺԿ վարչության ղեկավար[2] և ներքին գործերի նախարար (հուլիս, 1934 - սեպտեմբեր,1937)[3], պետանվտանգության ավագ մայոր (1936)[4]։
| Խաչիկ Մուղդուսի | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | սեպտեմբեր 1898 |
| Ծննդավայր | Նախիջևան, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է | փետրվարի 8, 1938 (39 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Մոսկվա, ԽՍՀՄ |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն |
| Մասնագիտություն | սպա |
| Պարգևներ և մրցանակներ |    և  |
Կենսագրություն խմբագրել
Խաչիկ Մուղդուսին (Աստվածատուրով) ծնվել է 1893 թվականին Երևանի նահանգի Նախիջևան քաղաքում՝ դերձակի ընտանիքում։ 1910 թվականին հաճախել է ծննդավայրի ծխական դպրոցը, իսկ չորս տարի անց՝ Նախիջևանի քաղաքային ուսումնարանը։ 1915 թվականին խուսափելով զինվորական ծառայությունից՝ մեկնել է Դոնի Ռոստով, սովորել հաշվապահություն և ավելի քան մեկ տարի աշխատել «Աստորիա» հյուրանոցում՝ որպես հաշվապահ։ 1916 թվականի փետրվարին, որպես մեքենագիր, աշխատանքի է անցել նոտարական գրասենյակում, ուր աշխատել է ուղիղ մեկ տարի։ 1917 թվականի մայիսին զորակոչվել է ռուսական բանակ, ուր ծառայել է մինչև հոկտեմբերյան հեղաշրջումը (1917 հոկտեմբերի 25)[5]։
Մուղդուսին Հայաստանում խմբագրել
1920 թվականի ամռանը ծառայության է անցել Քանաքեռի 10-րդ հեծյալ գնդում՝ որպես գրագիր։ 1921 թվականին ընդունվել է Էջմիածնի Հատուկ հանձնաժողով (ՉԵԿԱ)։ 1921 թվականի փետրվարյան ապստամբության օրերին ձերբակալվել է ՀՓԿ-ի (Հայրենիքի Փրկության կոմիտե) կողմից և բանտարկվում։ 1921 թվականի ապրիլի 2-ին Երևան մտած կարմիր բանակը ազատել է Մուղդուսիին բանտից։ Ազատվելուց հետո գլխավորել է Էջմիածնի ՉԵԿԱ-ն։ 1923 թվականին վեց ամսով մեկնել է Մոսկվա, վերապատրաստվել ու կրկին վերադարձել Հայաստան։
1929 թվականին Մուղդուսուն տեղափոխել են Թիֆլիս, նշանակել Անդրկովկասի պետքաղվարչության հակահետախուզության և արտասահմանյան բաժնի պետի պաշտոնում։ Երկու տարի անց նա կրկին վերադարձել է Հայաստան։ 1934 թվականի հուլիսից 1937 թվականի սեպտեմբեր ամիսներին զբաղեցրել է հանրապետության ներքին գործերի ժողկոմի պաշտոնը, ԽՍՀՄ Ներքին Գործերի Ժողովրդական Կոմիսարիատի (ՆԳԺԿ) համար 00447 հրամանով ընդգրկվել է հատուկ եռյակի մեջ[6]։ Ակտիվ մասնակցել է Ստալինյան բռնաճնշումներրին[7]։ Հայտնի է, որ միայն 1937 թվականի օգոստոսի 11-ից մինչև սեպտեմբերի 18-ը՝ Մուղդուսու օրոք Հայաստանում գնդակահարվել է 304 քաղաքացի։ Նույն թվի սեպտեմբերին, Ստալինի հրամանով, ձերբակալվել է, հայտարարվել ժողովրդի թշնամի և գնդակահարվել[5]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Ցավի, ափսոսանքի, հիացմունքի, հպարտության, տխրության և ամոթի իրարամերժ, հակասական զգացումներ». www.irates.am (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 23-ին.
- ↑ Հայաստանի ԽՍՀ Ներքին Գործերի Ժողովրդական Կոմիտե
- ↑ «Informes - 1934-1937». The Guatemala Collection. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 23-ին.
- ↑ «ՀՀ ՈՍՏԻԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԻՑ. ԺԱՄԱՆԱԿԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ - ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՈՍՏԻԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ». web.archive.org. 2019 թ․ դեկտեմբերի 28. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 8-ին.
- ↑ 5,0 5,1 «Краткие биографии и послужные списки руководящих работников НКВД». old.memo.ru. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 23-ին.
- ↑ Составы троек в 1937−1938 годах // Сайт Nkvd.memo.ru
- ↑ «Приложение 2. Составы троек НКВД—УНКВД 1937–1938 гг., созданных для рассмотрения дел арестованных в ходе массовой операции по приказу НКВД СССР № 00447 от 30 июля 1937 г.». www.alexanderyakovlev.org. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 23-ին.