Վիքիպեդիա

Թոմաս Փենդերգասթ

ամերիկացի քաղաքական գործիչ

Թոմաս Ջոզեֆ Փենդերգասթ (հուլիսի 22, 1872(1872-07-22)[1], Սենթ Ջոզեֆ, Միսսուրի, ԱՄՆ - հունվարի 26, 1945(1945-01-26), Կանզաս Սիթի, Միսսուրի, ԱՄՆ) կամ Թ․ Ջ. Փենդերգասթ, ամերիկացի քաղաքական ղեկավար, որը 1925-1939 թվականներին վերահսկում էր Կանզաս Սիթին և Ջեքսոն շրջանը, Միսսուրիի։

Թոմաս Փենդերգասթ
Դիմանկար
Ծնվել էհուլիսի 22, 1872(1872-07-22)[1]
ԾննդավայրՍենթ Ջոզեֆ, Միսսուրի, ԱՄՆ
Մահացել էհունվարի 26, 1945(1945-01-26) (72 տարեկան)
Մահվան վայրԿանզաս Սիթի, Միսսուրի, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ և գործարար
ԿուսակցությունԴեմոկրատական կուսակցություն
 Tom Pendergast Վիքիպահեստում

Փենդերգասթը միայն կարճ ժամանակով զբաղեցրել է ընտրված պաշտոնը՝ որպես ավագ, բայց Ջեքսոն շրջանի դեմոկրատական կուսակցության նախագահ լինելը թույլ է տվել նրան օգտագործել իռլանդական ընտանիքի և ընկերների իր մեծ ցանցը՝ օգնելու քաղաքական գործիչների ընտրությանը, որոշ դեպքերում՝ ընտրակեղծիքների պատճառով, և տրամադրել պետական պայմանագրեր և հովանավորչական աշխատանքներ։ Ընթացքում նա հարստացավ, բայց մոլախաղերի, հատկապես ձիարշավների նկատմամբ նրա կախվածությունը հետագայում հանգեցրել է անձնական պարտքերի մեծ կուտակման։

1939 թվականին նա դատապարտվել է եկամտահարկից խուսափելու համար և 15 ամիս ծառայել դաշնային բանտում։ Փենդերգասթ կազմակերպությունը օգնել է սկսել ապագա նախագահ Հարրի Ս. Թրումանի քաղաքական կարիերան, ինչը ստիպել է Թրումենի վաղ թշնամիներին նրան անվանել «Փենդերգասթի սենատոր»[2]։

Վաղ կյանք

խմբագրել

Թոմաս Ջոզեֆ Փենդերգասթը, որին մտերիմ ընկերներն անվանում էին նաև Թի Ջեյ, ծնվել է Միսսուրի նահանգի Սենթ Ժոզեֆում։ Կաթոլիկ հավատքով դաստիարակված ՝ նա ուներ ինը եղբայր և քույր։ 1880 թվականի մարդահամարի ժամանակ ընտանիքի ազգանունը սխալ է գրվել որպես Փենդերգեսթ և ներառվել է համապատասխան ցուցակում։

1890-ականներին երիտասարդ Թոմ Փենդերգասթն աշխատում էր իր ավագ եղբոր ՝ Ջեյմս Փենդերգասթի West Bottoms պանդոկում։ Այդ ժամանակ West Bottoms-ը քաղաքի ներգաղթյալ թաղամաս էր, որը գտնվում էր Միսուրի գետի տեսարանով ժայռերի «ստորոտում», որոնց վրա տարածվում էին Կանզաս Սիթիի ավելի բարեկեցիկ թաղամասերը։ Կանզաս Սիթիի քաղաքային խորհրդի ալդերմեն Ջեյմս Փենդերգասթը նրան պատմեց քաղաքի քաղաքական մեթոդների և համակարգերի բազմազանության, ինչպես նաև ընտրողների խմբերի վերահսկման ռազմավարական առավելությունների մասին։ Ջեյմսը թոշակի է անցել 1910 թվականին և մահացել հաջորդ տարի, Թոմին՝ որպես իր իրավահաջորդ նշանակելուց հետո։ Իր եղբոր մահից հետո Թոմ Փենդերգասթը ծառայում էր քաղաքային խորհրդում, մինչև 1916 թվականին նա հրաժարական է տվել՝ կենտրոնանալու Ջեքսոնի շրջանի դեմոկրատական կուսակցության խմբակցությունների համախմբման վրա։

Այն բանից հետո, երբ 1925 թվականին ընդունվեց քաղաքի նոր կանոնադրությունը, որը քաղաքի կառավարումը հանձնել էր փոքր խորհրդի կողմից ընտրված քաղաքի մենեջերի հովանու ներքո, Փենդերգասթը հեշտությամբ վերահսկողություն է ստացել կառավարության վրա։

Փենդերգասթն ամուսնացել է Քերոլայն Սնայդերի հետ 1911 թվականի փետրվարին և մեծացրել երեք երեխա (երկու աղջիկ և մեկ տղա) իրենց տանը ՝ Ուորդ Պարկուեյ 5650-ում։ Նա Կոլումբոսի ասպետի շքանշանի անդամ էր, որն իր կապերն օգտագործել է 1930-ականներին Մեքսիկայում կաթոլիկների և այլոց հետապնդումների ժամանակ Թրումանի հետ կապվելու համար[3]։

Ջեքսոն շրջանի Ժողովրդավարական ակումբի նախագահ

խմբագրել
 
Փենդերգասթն կառավարում էր գլխավոր փողոցի դեղին աղյուսե շենքի երկրորդ հարկից, 1908 թվականին։ Այս շենքը պատմական վայրերի ազգային ռեգիստրում չէ, բայց հարևան Մոնրո հյուրանոցը ներառված է ցուցակում։ Լուսանկարն արվել է 2006 թվականի օգոստոսին։

Փենդերգասթը կառավարում էր գլխավոր փողոցի երկհարկանի դեղին աղյուսով շենքից։ 1908 թվականին նրա կարմիր խզբզոցներով պիտակավորված հաղորդագրությունները օգտագործվել են բոլոր տեսակի ծառայություններ ստանալու համար։ Նա, անկասկած, կոռումպացված էր, և նրա կառավարման տարիներին ընտրությունների օրերին պարբերաբար տեղի էին ունենում փոխհրաձգություններ և ծեծի ենթարկումներ։ Այնուամենայնիվ, Go-Go-ի թույլատրելի օրերը նաև սկիզբ են դրել Կանզաս Սիթիում ջազզի ոսկե դարաշրջանին (որն այժմ նշվում է 18-րդ փողոցի և Վինի անկյունում գտնվող ամերիկյան ջազզ թանգարանում), ինչպես նաև Կանզաս Սիթիում շինարարության ոսկե դարաշրջանին։ Փենդերգասթը փորձում էր պատկերել «մարդամոտությունը» և ուշադրություն էր գրավում ՝ օգնելով վճարել բժշկական հաշիվները, տրամադրելով «աշխատատեղեր» և կազմակերպելով Հայտնի Գոհաբանության և Սուրբ Ծննդյան ընթրիքներ աղքատների համար։ Փենդերգասթի օրոք Կանզաս Սիթիում ընտրողների մասնակցությունը հաճախ մոտենում էր 100 տոկոսին ՝ խարդախության և ահաբեկման պատճառով[4]։

Չնայած արգելքին, Փենդերգասթի համակարգը և կաշառված ոստիկանությունը թույլ էին տալիս ալկոհոլ օգտագործել և խաղամոլությամբ զբաղվել։ Բացի այդ, շատ ընտրություններ կեղծվել են ՝ քաղաքական ընկերներին իշխանության մեջ պահելու համար։ Իր հերթին, Փենդերգասթի ընկերությունները, ինչպիսիք են Ready-Mixed Concrete, ստացել են պետական պայմանագրեր։ 40 միլիոն դոլարի ֆինանսավորման ծրագրի շրջանակներում խորը դեպրեսիայի ժամանակ քաղաքում կառուցվել են բազմաթիվ հասարակական շենքեր։ Նախագծերի թվում էին Կանզաս Սիթիի կենտրոնում գտնվող Ջեքսոն շրջանի դատարանի շենքը և Brush Creek-ը Country Club Plaza-ի կողքին։ (Տեղական քաղաքային լեգենդը, ըստ որի ՝ Փենդերգասթի հակառակորդների մարմինները թաղվել են Brush Creek-ի տակ, վերջնականապես ցրվել է, երբ Brush Creek-ը ապամոնտաժվել է 1980-ականներին ՝ որպես վերանորոգման նախագծի մաս, բայց մարմիններ չեն հայտնաբերվել)[5]։ Փենդերգասթը ձեռք է բերել նաև այլ նախագծեր, ինչպիսիք են Power and Light Building-ը, Fidelity Bank and Trust Building-ը, քաղաքային լսարանը և քաղաքի կենտրոնում միջնակարգ դպրոցների կառուցումը։

Փենդերգասթը նշանակել է իր գործընկերներից շատերին Ջեքսոն կոմսության ղեկավար պաշտոններում և մեծ ազդեցություն է ունեցել նահանգի պաշտոնների համար դեմոկրատական թեկնածուների սահմանման վրա։ Օրինակ ՝ 1932 թվականին նա ընտրել է Գայ Բրեսֆիլդ Փարկին որպես դեմոկրատական կուսակցության թեկնածու Միսուրիի նահանգապետի պաշտոնում, այն բանից հետո, երբ նախորդ թեկնածուն ՝ Ֆրենսիս Ուիլսոնը, մահացել էր ընտրություններից երկու շաբաթ առաջ։ Փենդերգասթը նաև իր թագավորությունը տարածել է հարևան քաղաքներում, ինչպիսիք են Օմահան, Նեբրասկա և Վիչիտա, Կանզաս, որտեղ նրա ընտանիքի անդամները մասնաճյուղեր բացեցին Ready-Mixed Concrete ընկերության համար։ Փենդերգասթի կնիքը կարելի էր գտնել փաթեթավորման գործարաններում, քաղաքականության մեջ, շինծու շինարարական պայմանագրերում, ինչպես նաև այդ քաղաքների ջազ բեմում։

Անկում և հետագա տարիներ

խմբագրել

Փենդերգասթի հրաժարականը կապված էր Միսուրիի նահանգապետ Լլոյդ Սթարքի հետ ունեցած տարաձայնությունների հետ։ 1936 թվականին Փենդերգասթը նահանգապետի պաշտոնում առաջադրել է Սթարկին ՝ գյուղատնտեսության հարստության ժառանգին, որը հայտնի էր «Գոլդեն Դելիշես» սորտի խնձորների առաջխաղացմամբ ։  Ընտրությունների ժամանակ Փենդերգասթը երկրում չէր, և նրա կողմնակիցները նույնիսկ ավելի ակնհայտ և կոռումպացված էին, քան նորմալ էին Սթարքի հաջող ընտրությունների ժամանակ։ Մինչ Ջեքսոն կոմսությունում մաֆիայի հետ կապված փոխհրաձգություններ և անկարգություններ էին տեղի ունենում ընտրությունների ժամանակ, ԱՄՆ ֆինանսների նախարար Հենրի Մորգենթաու կրտսերը հարձակվեց մաֆիայի ղեկավար Չարլզ Քերոլոյի և Փենդերգասթի վրա ՝ Մորգենթաուի կոռուպցիայի և կազմակերպված հանցավորության դեմ պայքարի շրջանակներում։ Չնայած այն հանգամանքին, որ Փենդերգասթը բազմիցս քվեարկել է Ռուզվելտի և այլ առաջատար դեմոկրատների օգտին, Մորգենթաուն հրամայել է իր ենթականերին «թույլ տալ, որ չիպսերը ընկնեն այնտեղ, որտեղ կարող են»[6]։ Մոտալուտ հետաքննության հետ կապված ՝ Սթարքը դեմ է արտահայտվել Փենդերգասթին, ինչը հանգեցրել է դաշնային հետաքննության և դաշնային միջոցների դուրսբերմանը Փենդերգասթի վերահսկողությունից։1939 թվականին ինքնասպան է եղել Փենդերգասթի ութ ձեռնարկությունների քարտուղար-գանձապահ Էդվարդ Լ. Շնայդերը[7]։

Մեկ այլ գործոն, որն ազդել է անկման վրա, Փենդերգասթի առողջության վատթարացումն էր։ 1936 թվականին Ֆիլադելֆիայում դեմոկրատական կուսակցության ազգային համագումարին մասնակցելուց անմիջապես հետո նա հիվանդացել էր, իսկ ավելի ուշ նրա մոտ հայտնաբերվել է հաստ աղիքի քաղցկեղ, և մինչև կյանքի վերջ նա վատառողջ էր[8]։ 1939 թվականին Փենդերգասթին մեղադրանք է առաջադրվել մոլախաղերի պարտքերը մարելու համար ստացված կաշառքի գումարից հարկեր չվճարելու համար։ 15 ամիս գտնվելով Լիվենվորթ բանտում, որը գտնվում է Միացյալ Նահանգների ուղղիչ հիմնարկից ոչ հեռու, նա կյանքի վերջին տարիներին հանգիստ ապրել է Ուորդ-Պարկուեյ 5650 հասցեում գտնվող իր տանը։ Փենդերգասթը մահացել է 1945 թվականի հունվարի 26-ին Մենորա բժշկական կենտրոնում, որն այդ ժամանակ գտնվում էր Կանզաս Սիթիում, Միսսուրի նահանգի։ Նրան թաղել են Կանզաս Սիթիի Գողգոթա գերեզմանատանը[9][10]։

Փենդերգասթի գրասենյակը 1908 Main-ում նշված է Կանզաս քաղաքի պատմական վայրերի ռեգիստրում[11]։։

Կապը Թրումենի հետ

խմբագրել

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ իր զինվորական ծառայության ընթացքում Հարի Թրումանը ընկերացել է Ջիմ Փենդերգասթի՝ Թի Ջեյի եղբորորդու հետ։ 1922 թվականին, երբ Թրումանի՝ կարի բիզնես բացելու փորձը ձախողվել է, Ջիմ Փենդերգասթը նրան առաջարկել է առաջադրվել «դատավորի պաշտոնում» Ջեքսոնի արևելյան շրջանում (դա իրականում վարչական, այլ ոչ թե դատական պաշտոն էր)[12]։ 1934 թվականին, այն բանից հետո, երբ մի քանի այլ հավանական թեկնածուներ հրաժարվել են, Թի Ջեյը աջակցել է Թրումանին, ում նա համարում էր ավելի քիչ հավակնորդ՝ Դեմոկրատական կուսակցությունից ԱՄՆ սենատոր առաջադրվելու հարցում։ Թրումանը հաղթել է նախնական ընտրություններում, իսկ ավելի ուշ՝ ընդհանուր ընտրություններում։Թեև Թրումանի հակառակորդները նրան ծաղրականորեն անվանում էին «Փենդերգասթի սենատոր», նա, ըստ երևույթին, մտերիմ անձնական հարաբերություններ չուներ հենց Փենդերգասթի հետ։ Երկու տղամարդիկ հանդիպել են ընդամենը մի քանի անգամ և միասին լուսանկարվել են միայն մեկ անգամ ՝ 1936 թվականին դեմոկրատական կուսակցության համագումարում[8]։

Այն բանից հետո, երբ Փենդերգասթը դատապարտվել է եկամտահարկից խուսափելու համար, Միսուրիի նահանգապետ Լլոյդ Սթարքը փորձել է հեռացնել Թրումենին 1940 թվականին ԱՄՆ Սենատի ընտրություններում։ Դա շատ կատաղի արշավ էր, որը երկու տղամարդկանց էլ դարձրել է ցմահ թշնամիներ։ Թրումանը վերընտրվել է այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ դատախազ Մորիս Միլիգանը, որը հետապնդում էր Փենդերգասթին, նույնպես մտել է նախընտրական մրցավազք, ինչը հանգեցրել է նրան, որ Միլիգանը և Սթարքը կիսել են ձայները Փենդերգասթի դեմ։

Սենատորի պաշտոնում իր երկրորդ պաշտոնավարման ընթացքում, երբ Փենդերգասթ հեռացվել է իշխանությունից և սկսվել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, Թրումանը վերջապես կարողացավ ազատվել իր կապերից Փենդերգասթ մեքենայի հետ և ձեռք բերել ազգային հեղինակություն ՝ որպես ռազմական ծախսերի բարեփոխիչ[13]։ 1945-ի սկզբին նոր ստանձնած փոխնախագահը ցնցեց շատերին ՝ մասնակցելով Փենդերգասթի հուղարկավորությանը։ Հաղորդվում է, որ նա միակ ընտրված պաշտոնյան էր, ով ներկա էր հուղարկավորությանը։ «Նա միշտ եղել է իմ ընկերը, և ես միշտ եղել եմ նրա ընկերը»[14]։ Նա ասել է 1945 թվականի ապրիլի 12-ին Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտը մահացել իր պաշտոնում, և Փենդերգասթի նախկին հովանավորյալը դարձել է Միացյալ Նահանգների 33-րդ նախագահը։

Ժառանգություն

խմբագրել

Նրա երկու կենսագիրները ամփոփել են Փենդերգասթի՝ որպես քաղաքական շեֆի առանձնահատկությունը[15]։

Փենդերգասթին կարելի է համեմատել մեծ քաղաքի տարբեր ղեկավարների հետ, բայց նրա բաց դաշինքը կարծրացած հանցագործների հետ, ժողովրդավարական գործընթացի ցինիկ քայքայումը, միապետական ապրելակերպը, ավելի ու ավելի անհագ մոլախաղերը, բիզնես կայսրություն ստեղծելու նրա մղումը և Կանզաս Սիթին բոլորի համար լայն հնարավորություններ ունեցող քաղաք դարձնելու նրա մղումը, բոլոր տեսակի արատները, որոնք կարելի է պատկերացնել, զուգորդված աղքատների հանդեպ նրա հայտարարված կարեկցանքի և քաղաքաշինարարի բավականին իրական դերի հետ, նրան դարձնում էին նշանավոր մարդ, որը դժվար է բնութագրել։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 Find A Grave — 1996.
  2. ↑ McCullough, David (1992). «Chapter 6». Truman. New York: Simon and Schuster.
  3. ↑ Kauffman, Christopher J. (1982). Faith and Fraternalism: The History of the Knights of Columbus, 1882–1982. Harper and Row. ISBN 978-0-06-014940-6.
  4. ↑ «SOS, Missouri – State Archives Publications». Sos.mo.gov. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 10-ին.
  5. ↑ Lawrence H. Larsen and Nancy J. Hulston (2013). Pendergast!. University of Missouri Press. էջ 189. ISBN 9780826260994.
  6. ↑ Repetto, Thomas. The American Mafia: A History of Its Rise to Power. Henry Holt & Company, 2004.
  7. ↑ «Vanishing Henchman». Time magazine. 1939 թ․ մայիսի 15.
  8. ↑ 8,0 8,1 McCullough, Կաղապար:Clarify span Ch. 6.
  9. ↑ «Truman Leads the Mourners at Tom Pendergast's Burial». Springfield Leader and Press. 1945 թ․ հունվարի 29. էջ 1. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 13-ին – via Newspapers.com. 
  10. ↑ «Death Ends Long Career of Boss Tom Pendergast». Springfield Leader and Press. 1945 թ․ հունվարի 27. էջ 1. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 13-ին – via Newspapers.com. 
  11. ↑ «Kansas City Historic Register Individual Properties». City of Kansas City, Missouri. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ մարտի 7-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 29-ին.
  12. ↑ McCullough, op. cit. Ch. 5.
  13. ↑ McCullough, op. cit. Ch. 7.
  14. ↑ Oshinsky, David M. (2004). "Harry Truman", in Alan Brinkley and Davis Dyer: The American Presidency. Boston, MA: Houghton Mifflin, 365–380. 0-618-38273-9.
  15. ↑ Lawrence H. Larsen and Nancy J. Hulston (2013). Pendergast!. University of Missouri Press. էջ xi. ISBN 9780826260994.

Գրականություն

խմբագրել
  • Dorsett, Lyle W. The Pendergast Machine (1968). online
  • Dorsett, Lyle W. "Kansas City and the New Deal", in John Braeman et al. eds. The New Deal։ Volume Two - the State and Local Levels (1975) pp 407–19
  • Dorsett, Lyle W. "Kansas City Politics։ A Study of Boss Pendergast's Machine." Arizona and the West 8.2 (1966)։ 107-118. online
  • Ferrell, Robert H. (1999). Truman and Pendergast. University of Missouri Press. ISBN 978-0-8262-6050-5. LCCN 99012736.
  • Hartmann, Rudolph H. (1999). Ferrell, Robert H. (ed.). The Kansas City Investigation: Pendergast's Downfall, 1938–1939. University of Missouri Press. LCCN 99018273.
  • Larsen, Lawrence H. and Nancy J. Hulston, "Criminal Aspects Of The Pendergast Machine", Missouri Historical Review (91#2) (1997) pp. 168–180. online
  • Larsen, Lawrence H.; Nancy J. Hulston (1997). Pendergast!. U of Missouri Press. ISBN 9780826211453.
  • Matlin, John S. "Political party machines of the 1920s and 1930s։ Tom Pendergast and The Kansas City Democratic machine". (PhD Dissertation, University of Birmingham, UK, 2009) online; Bibliography on pp. 277–292.
  • Milligan, Maurice M. Missouri Waltz։ The Inside Story of the Pendergast Machine by the Man Who Smashed It (Charles Scribner's Sons, 1948). online
  • Powell, Eugene. Tom's boy Harry; the first complete, authentic story of Harry Truman's connection with the Pendergast machine (1948) online
  • Reddig, William M. Toms Town։ Kansas City And The Pendergast Legend (1947) online
  • Roe, Jason (2018). "Thomas Joseph Pendergast", Biography from The Pendergast Years։ Kansas City in the Jazz Age & Great Depression. Kansas City Public Library.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թոմաս_Փենդերգասթ&oldid=9984808» էջից