Վիքիպեդիա

Թատերախոս

հեռախոսի գյուտի հիման վրա գործող տեխնիկական միջոց

Թատերախոս ( ֆր.՝ Théâtrophone ), Կլեմենտ Ադերի ստեղծած համակարգն է օպերայի և թատերական ներկայացումների հեռախոսով ստերեո հեռարձակման համար[1]։ Այն առաջին անգամ ներկայացվել է Փարիզում 1881 թվականին։ Թատերախոսի արտադրությունը և ծառայությունը շարունակաբար գործել է Փարիզում 1890-1932 թվականներին՝ համերգներ, եկեղեցական ծառայություններ և հրատապ լուրեր հաղորդելու համար։ Մեծ Բրիտանիայում հայտնի դարձել 1895 թվականին «էլեկտրաֆոն» (անգլ.՝ Electrophone) անվամբ, որը հիմնականում օգտագործվել է 1910-ականներին և մեծ հաջողություն ունեցել։

Գովազդային պաստառ, հեղինակ՝ Ժյուլ Շերե

Պատմություն խմբագրել

 
Թատերախոսի նախատիպի դիագրամը Օպերայում, Փարիզի համաշխարհային ցուցահանդեսի ժամանակ (1881 թ.):

Թատերախոսը առաջին անգամ ներկայացրել է Կլեման Ադերը 1881 թվականին Փարիզում կայացած Էլեկտրաէներգիայի միջազգային ցուցահանդեսում։ Համակարգի հանդիսավոր ներկայացմանը ներկա է եղել Ֆրանսիայի նախագահ Ժյուլ Գրևին։ Երկակի ստերեոֆոնիկ ձայն ստանալու համար Ադերը դասավորել էր 80 հեռախոսային հաղորդիչներ բեմի դիմաց[2]։ Սա առաջին երկու ալիքով աուդիո համակարգն էր և բաղկացած էր մի շարք հեռախոսային հաղորդիչներից, որոնք տեղադրված էին Փարիզի օպերայի բեմին կից և հաղորդալարերով միացված էին Փարիզի Էլեկտրական ցուցահանդեսի սենյակների համակարգին, որտեղ այցելուները օգտագործելով երկու ականջակալ կարող էին ստերեո լսել Կոմեդի Ֆրանսեզի և օպերային ներկայացումները; Օպերան գտնվում էր ընդունման վայրից ավելի քան երկու կիլոմետր հեռավորության վրա[3]։ 1881 թվականի նոյեմբերի 11-ով թվագրված գրառման մեջ Վիկտոր Հյուգոն նկարագրում է թատերախոսից օգտվելու իր առաջին և հաճելի փորձը[4][5]։

1884 թվականին Պորտուգալիայի թագավոր Լուիս I-ը, երբ չի կարողացել ներկա լինել օպերային ներկայացմանը, որոշել է օգտվել այդ համակարգից։ Edison Gower Bell ընկերության տնօրենը, ով պատասխանատու էր թատերախոսի տեղադրման համար, հետագայում պարգևատրվել է Քրիստոսի զինվորական շքանշանով[6]։

Թատերախոսի տեխնոլոգիան հասանելի է դարձել Բելգիայում 1884 թվականին, իսկ Լիսաբոնում 1885 թվականին։ Շվեդիայում օպերային ներկայացման առաջին հեռախոսային հաղորդումը տեղի է ունեցել 1887 թվականի մայիսին Ստոկհոլմում։ Բրիտանացի գրող Ուիդան «Մասարենես» վեպում (1897) կին հերոսուհուն նկարագրում է որպես «Աշխարհի ժամանակակից կին։ Զրահի պես թանկ և թատերախոսի պես բարդ»[6]։

Ծառայություն խմբագրել

Համակարգը սկսել է գործել որպես ծառայություն Փարիզում 1890 թվականին՝ «théâtrophone» անունով։ Ծառայությունն առաջարկել է «Թատերախոս» ընկերությունը (ֆր.՝ Compagnie du Théâtrophone), որը հիմնադրել են Մարինովիչը և Շարվադին[6]։ «Թատերախոսը» բաժանորդներին առաջարկել է թատերական և օպերային ներկայացումների ունկնդրություն։ Ծառայությունը կարելի է անվանել հեռախոսային թերթի նախատիպ, քանի որ այն ներառում էր հինգ րոպեանոց լրատվական հաղորդումներ կանոնավոր պարբերականությամբ[7]։ Թատերախոս ընկերությունը հյուրանոցներում, սրճարաններում, ակումբներում և այլ վայրերում տեղադրել էր մետաղադրամով աշխատող հեռախոսային ընդունիչներ, որոնք հինգ րոպե օգտագործելու արժեքը 50 սանտիմ էր[8]։ Բաժանորդային տոմսեր են թողարկվել են զեղչված գնով՝ կանոնավոր հաճախորդներ ներգրավելու նպատակով։ Ծառայությունը հասանելի էր նաև տնային բաժանորդներին։

Ֆրանսիացի գրող Մարսել Պրուստը թատերախոսի երկրպագու է եղել, ինչն ակնհայտ է նրա նամակագրությունից։ Ծառայությանը բաժանորդագրվել է 1911 թվականին[9][10]։

Բազմաթիվ տեխնոլոգիական բարելավումներ են աստիճանաբար կատարվել թատերախոսի համակարգում։ Բրաունի հեռախոսային ռելեն, որը

 
Թատերախոս, Ամսագրի նկարազարդում (1892).

հայտնագործվել է 1913 թվականին, հետաքրքիր արդյունքներ է տվել հոսանքի ուժեղացման առումով[6]։

Թատերախոսը վերջիվերջո իր տեղը զիջել է աճող ժողովրդականության ստացող ռադիոհաղորդումներին և ֆոնոգրաֆին։ 1932 թվականին «Թատերախոս» ընկերությունը դադարեցրել է իր գործունեությունը[6]։

Նման համակարգեր խմբագրել

Նման համակարգեր գործել են Եվրոպայում և այլուր՝ 1893 թվականին հիմնված Telefon Hírmondó-ը Բուդապեշտում և 1895 թվականին հիմնված Electrophone-ը Լոնդոնում։ Միացյալ Նահանգներում թատերախոսի նման համակարգերը սահմանափակվել են օգտագործման միանգամյա փորձերով։ Էրիկ Բարնոուն հիշատակել է հեռախոսով համերգի մասին, որը կազմակերպվել է 1890 թվականի ամռանը. Սարատոգայի Գրանդ Յունիոն (անգլ.՝ Grand Union) հյուրանոցում, որտեղ շուրջ 800 մարդ լսել է Մեդիսոն Սքուեր Գարդենում կայացող «Թեթև հեծելազորի հարձակումը» (անգլ.՝ The Charge of the Light Brigade) համերգի հեռախոսային հաղորդումը[6]։

Գրականություն խմբագրել

  • Danièle Laster: Splendeurs et misères du «théâtrophone». In: Romantisme Nr. 41, 1983, S. 74-78 (ֆր.)
  • Karl Väinö Tahvanainen: Stereofonisk musik per telefon, ursprünglich publiziert in Jan-Erik Petersson (Red.): Tekniska museets årsbok, Daedalus, Stockholm 1987. (շվեդ.)
  • Carolyn Marvin: When Old Technologies Were New: Thinking About Electric Communication in the Late Nineteenth Century, Oxford University Press, New York 1988, ISBN 0-19-504468-1, S. 209—212.(անգլ.)
  • Catherine Bertho-Lavenir: Innovation technique et société du spectacle: le théâtrophone à l’Exposition de 1889. In: Le Mouvement social No. 149, 1989, S. 59-69 (ֆր.)
  • Tim Crook: Radio Drama. Routledge, London 1999, ISBN 0-415-21602-8, S. 15-20.(անգլ.)
  • Paul Collins: Theatrophone — the 19th-century iPod. In: New Scientist, Nr. 2638, 12. Januar 2008 (անգլ.)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Robert Hawes: Radio Art. Green Wood Publishing, London 1991, ISBN 1-872532-29-2, S. 24.
  2. ↑ «Chronomedia: 1880-1884». Terra Media. 2005 թ․ նոյեմբերի 20. Վերցված է 2007 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  3. ↑ A. Lange (2002 թ․ մարտի 31). «Le Premier Medium Electrique De Diffusion Culturelle: Le Theatrophone De Clement Ader (1881)» (French). Histoire de la télévision. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2007 թ․ նոյեմբերի 21-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  4. ↑ A. Lange (2002 թ․ մարտի 31). «Victor Hugo, Premier Temoin Du Theatrophone» (French). Histoire de la télévision. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2007 թ․ նոյեմբերի 21-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  5. ↑ Hugo, Victor (1951). Choses vues. Ottawa: Le Cercle du Livre de France. OCLC 883063.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 A. Lange (2002 թ․ փետրվարի 4). «Les Ecrivains Et Le Theatrophone» (French). Histoire de la télévision. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2007 թ․ նոյեմբերի 21-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  7. ↑ «Wanted, A Theatrophone». The Electrical Engineer: 4. 1890 թ․ հուլիսի 5. Վերցված է 2007 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  8. ↑ «The Theatrophone». The Electrical Engineer. London: 161. 1889 թ․ օգոստոսի 30. Վերցված է 2007 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  9. ↑ A. Lange (2002 թ․ հունվարի 5). «Marcel Proust, Amateur De Theatrophone» (French). Histoire de la télévision. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2007 թ․ նոյեմբերի 21-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  10. ↑ Luc Fraisse, ed. (1996). Proust au miroir de sa correspondance. Paris: SEDES. ISBN 978-2-7181-9340-3. OCLC 36309265.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թատերախոս&oldid=9413108» էջից