Վիքիպեդիա

Էքրեմ Չաբեյ

Էքրեմ Չաբեյ (ալբաներեն` Eqrem Çabej. օգոստոսի 6, 1908(1908-08-06) կամ օգոստոսի 7, 1908(1908-08-07), Էսքիշեհիր, Թուրքիա - օգոստոսի 13, 1980(1980-08-13), Հռոմ, Իտալիա), լեզվի պատմության ալբանացի մասնագետ, ով բազմաթիվ ուսումնասիրությունների հրապարակման շնորհիվ ձեռք է բերել ալբանական լեզվի, գրականության, ազգագրության և լեզվաբանության վերաբերյալ հետազոտությունների հիմնական փորձագետի համբավ։

Էքրեմ Չաբեյ
ալբ․՝ Eqrem Çabej
Ծնվել էօգոստոսի 6, 1908(1908-08-06) կամ օգոստոսի 7, 1908(1908-08-07)
ԾննդավայրԷսքիշեհիր, Թուրքիա
Մահացել էօգոստոսի 13, 1980(1980-08-13) (72 տարեկան)
Մահվան վայրՀռոմ, Իտալիա
Քաղաքացիություն Ալբանիա և  Օսմանյան կայսրություն
ԿրթությունՎիեննայի համալսարան
Մասնագիտությունբառարանագիր, լեզվաբան և պատմաբան

Կրթություն խմբագրել

Էքրեմ Չաբեյը ծնվել է 1908 թվականի օգոստոսի 6-ին Հուդավենդիգարի վիլայեթի Էսքիշեհիր քաղաքում[1]։ Հուսենի և Այշեի երկրորդ որդին էր[2] μετά τον Σελαουντίν.[3]: Տարրական կրթությունն ավարտել է 1921 թվականին հարավալբանական Գիրոկաստեր քաղաքում[4]։ 12 տարեկանում տեղափոխվել է Ավստրիա, որտեղ շարունակել է իր ուսումը. սկզբում Սանկտ Պյոլտենում, այնուհետև Կլագենֆուրտում (1923–26), որտեղ ստացել է բակալավրի աստիճան։ Ուսանել է նաև Գրացի (1927), ապա՝ Վիեննայի (1930–33) համալսարանում։ Ունկնդրել է այնպիսի լեզվաբանների դասախոսություններ, ինչպիսիք են Փոլ Կրետշմերը, Կարլ Պացը, Նիկոլայ Տրուբեցկոյը և Նորբերտ Ջոկլը, Չաբեյը Ջոկլի ղեկավարությամբ խորամուխ է եղել ալբանական լեզվի պատմական զարգացման հարցերում։ 1933 թվականի վերջին՝ Ալբանիա վերադառնալուց առաջ, Վիեննայի համալսարանում պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն Italoalbanische Studien ( Իտալաալբանական ուսումնասիրություններ) թեմայով։

Կարիերան որպես մանկավարժ և գիտնական խմբագրել

13 տարվա բացակայությունից հետո 25-ամյա Չաբեյը վերադարձել է Ալբանիա և որպես միջնակարգ դպրոցի ուսուցիչ հինգ տարի աշխատել Շկոդրայում, Էլբասանում, Գիրոկաստերում և Տիրանայում։ 1939 թվականի ապրիլի 7-ին՝ Մուսոլինիի ղեկավարած Իտալիայի կողմից Ալբանիայի օկուպացիայից հետո նա հեռացել է Ալբանիայից և բնակություն հաստատել Հռոմում։ 1942 թվականին ստացել է ալբանական հետազոտությունների նորաստեղծ ինստիտուտում աշխծատելու հրավեր, որը նա մերժել է։ 1943 թվականին նրան առաջարկվել է կրթության նախարարի պաշտոնը վարչապետ Ռեջեփ Միտրովիցայի գլխավորած կառավարությունում, որից նույնպես հրաժարվել է։ 1944 թվականի գարնանը վերադառնալով Ալբանիա՝ շարունակել է աշխատել որպես ուսուցիչ։ 1947 թվականին աշխատանքի է անցել Տիրանայի գիտությունների ինստիտուտում՝ Տիրանայի համալսարանի նախնական հաստատությունում,որպես գիտաշխատող։ 1952 - 1967 թվականներին աշխատել է որպես ալբաներենի պատմության և պատմական հնչյունաբանության պրոֆեսոր։ 1972 թվականին դարձել է Ալբանիայի գիտությունների ակադեմիայի հիմնադիր անդամ։ Մինչեւ կյանքի վերջն աշխատել է Տիրանայի լեզվաբանության եւ գրականության ինստիտուտում որպես գիտաշխատող։

Չաբեյը մահացել է Իտալիայի Հռոմ քաղաքի կլինիկայում իր ծննդյան 72-ամյակի լրանակուց մեկ շաբաթ անց։

Աշխատանքներ և հարգանքի տուրք խմբագրել

Էքրեմ Չաբեջի բազմաթիվ աշխատություններ, որոնք վերաբերում են ալբաներենին և նրա պատմությանը, ներառում են.

  • «Introduction to the History of the Albanian language», Տիրան 1958; վերահրատարակված 2008 թ.
  • «Պարաշտատ է լեզվի հայերեն» (ալբաներենի նախածանցներ) Ալեքսանդր Ջուվանիի հետ համագործակցությամբ, 1956 թ.
  • «Պրապաշտատ է լեզվի հայերեն» (ալբաներեն վերջածանցներ) Ալեքսանդր Ջուվանիի հետ համագործակցությամբ, 1962 թ.
  • «Die älteren Wohnsitze der Albaner auf der Balkanhalbinsel im Lichte der Sprache und der Ortsnamen» Atti dil VII Congresso Internazionale di Scienze Onomastiche 7, 1962: 241–251: (Վերատպվել է ալբաներեն «Vendbanimi i hershëm i shqiptarëve në Gadishullin Ballkan në լույսn e gjuhës e të emrave të լեզվով»։ Rexhep Ismajli, et al., eds., Studime Shqiptare: Vepra të zgjedhura Prishtinë, Akadëmia e Shkencave dhe e Artëve, 2008: 515–524.)
  • "Meshari" i Gjon Buzukut (The Missal of Gjon Buzuku) քննադատական հրատարակություն (Տիրան 1962–68)
  • «Einige Grundprobleme der alteren albanischen Sprachgeschichte», Studia Albanica 1 (1964): 69–89.
  • Fonetika historike e shqipes (ալբաներենի պատմական հնչյունաբանություն). Տիրանա, 1968 թ.
  • Shumësii singularized në gjuhën shqipe (The Singularized Plural in Albanian) 1967 թ.
  • «Mbi disa izoglosa të shqipes me sllavishten», Studime Filologjike 2 (1976): 63–74.
  • Studime etimologjike në fushë të shqipes (Etymological Studies in Albanian). 7 հատոր. Տիրան՝ Akademia et Shkencave e Republikës Popullore të Shqipërisë, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, 1976–2014:
    • Հատ. II: A–B. – 1976, 617 էջ;
    • Հատ. I: Hyrje (Ներածություն) – 1982, 343 էջ;
    • Հատ. III. Գ–Դ. – 1987, 565 էջ;
    • Հատ. IV՝ Դ–Ջ. – 1996, 624 էջ;
    • Հատ. VI: N–Rr. – 2002, 522 էջ;
    • Հատ. VII՝ Ս–Ժ. – 2006, 434 էջ;
    • Հատ. V: K–M. – 2014, 478 էջ –978-99956-35-20-6 )

Նրա հոդվածներն ու մենագրությունները հավաքվել են 9 հատորանոց Studime gjuhësore (Լեզվաբանական ուսումնասիրություններ) հրատարակությունում։ Պրիշտինա։ 1976–77. Նրա պատվին է անվանվել Գիրոկաստրի Էքրեմ Չաբեջ համալսարանը։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Elsie, Robert (2010). Historical dictionary of Albania (անգլերեն) (2η ed.). Lanham: Scarecrow Press. էջ 67. ISBN 9780810873803.
  2. ↑ Imaj, Afrim (2017 թ․ սեպտեմբերի 2). «Për here te pare, dosja e plotë e Sigurimit të Shtetit për akademikun e shquar, Eqrem Çabej» (ալբաներեն).
  3. ↑ Rexha E., Zhvarroset në Gjakovë Selaudin Çabej, vëllai i Eqrem Çabejt, islamgjakova.net, 10 tetor 2011.
  4. ↑ Elsie, Robert (2010). Historical dictionary of Albania (2nd ed.). Lanham: Scarecrow Press. էջ 67. ISBN 9780810873803.

Գրականություն խմբագրել

  • Akademia e Shkencave e Shqipërisë (2008) ( ալբաներեն ), Fjalor Enciklopedik Shqiptar 1 (Albanian encyclopedia), Tirana,978-99956-10-27-2
  • Wąsik, Zbigniew (1985). Պրոֆեսոր դոկտոր Էքրեմ Չաբեյ (1908–1980), wybitny filolog, twórca współczesnego językoznawstwa albańskiego [Պրոֆեսոր դոկտոր Էքրեմ Չաբեյ (1908–1980), անվանի բանասեր, Ժամանակակից լեզվաբանության ստեղծող, ալբանական լեզվաբանության ստեղծող18, Ժամանակակից լեզվաբանության ստեղծող s 99–114 .

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էքրեմ_Չաբեյ&oldid=9789850» էջից