Վիքիպեդիա

Գորշ Բու

Գորշ Բու (անգլ.՝ Grey Owl, օջիբվե լեզվով՝ Wa-Sha-Quon-Asin - Գիշերով որս անող, իրական անունը Արչիբալդ Սթենսֆելդ Բիլեյնի (անգլ.՝ Archibald Stansfeld Belaney), սեպտեմբերի 18, 1888(1888-09-18)[1], Հասթինգս, Արևելյան Սասեքս, Արևելյան Սասիքս, Միացյալ Թագավորություն - ապրիլի 13, 1938(1938-04-13)[1], Փրինս Ալբերտ, Սասկաչևան, Կանադա), անգլիական ծագումով կանադացի բնապահպան, որսորդ և գրող։ Բիլեյնին իրեն հնդկացի է ներկայացրել։ Կյանքի օրոք նա բնապահպանի համբավ էր ձեռք բերել, բայց մահից հետո բացահայտումը, որ նա բնիկ չէ և ինքնակենսագրական այլ կեղծիքները բացասաբար են ազդել նրա հեղինակության վրա։

Գորշ Բու
Ծննդյան անունանգլ.՝ Archibald Stansfeld Belaney
Ծնվել էսեպտեմբերի 18, 1888(1888-09-18)[1]
ԾննդավայրՀասթինգս, Արևելյան Սասեքս, Արևելյան Սասիքս, Միացյալ Թագավորություն
Վախճանվել էապրիլի 13, 1938(1938-04-13)[1] (49 տարեկան)
Վախճանի վայրՓրինս Ալբերտ, Սասկաչևան, Կանադա
ԳերեզմանԱրքայազն Ալբերտի ազգային պարկ
Գրական անունGrey Owl և Wa-Sha-Quon-Asin
Մասնագիտությունգրող, կոնսերվացիոնիստ, բնապահպան և որսորդ
Լեզուանգլերեն
Քաղաքացիություն Միացյալ Թագավորություն և  Կանադա
ԱշխատավայրԿանադայի ազգային պարկերի ցանկ
ԱմուսինԱնահարեո
 Grey Owl (naturalist) Վիքիպահեստում

Բիլեյնին հայտնի է դարձել բնապահպանական խնդիրների մասին գրելով և հրապարակային ելույթներ ունենալով[2]։ Ազգային պարկերի մասնաճյուղի հետ աշխատելով՝ Գորշ Բուն 1931 թվականին դառնում է Մանիտոբայի Ռայդինգ Մաունթին ազգային պարկի կենդանիների խնամող[3]։ Իր բազմաթիվ հոդվածների, գրքերի, ֆիլմերի և դասախոսությունների հետ մեկտեղ, պահպանության վերաբերյալ նրա տեսակետները հասել են Կանադայի սահմաններից դուրս գտնվող հանդիսատեսին։ Նրա բնապահպանական տեսակետները հիմնականում վերաբերում էին բնության վրա մարդկանց բացասական ազդեցությանը, շահույթ ստանալու նպատակով բնության ռեսուրսները ապրանքի վերափոխելուն և մարդկանց բնության հանդեպ հարգալից վերաբերմունք զարգացնելու անհրաժեշտությանը[4]։

Կենսագրություն խմբագրել

Արչիբալդ Ստանսֆելդ Բիլեյնին ծնվել է 1888 թվականի սեպտեմբերին, Միացյալ Թագավորության պատմական Սասեքս կոմսության Հասթինգս քաղաքում[5], Ջորջ Բիլեյնիի և Քեթրին «Քիթթի» Քոքսի ընտանիքում, նա երկու ծնողների կողմից էլ հիմնականում անգլիական ծագում է ունեցել։ Քիթին հոր երկրորդ կինն է եղել։ Արչիի ծնվելուց տարիներ առաջ Ջորջ Բիլեյնին իր առաջին կնոջ՝ Էլիզաբեթ Քոքսի և նրա կրտսեր քրոջ՝ Քեթրինի հետ գաղթել է Միացյալ Նահանգներ։ Էլիզաբեթի վաղարժամ մահից հետո Ջորջը համոզել է Քեթրինին, որը դեռ 20 տարեկան չկար՝ ամուսնանալ իր հետ։ Մի ամուսնություն, որն անօրինական կլիներ Մեծ Բրիտանիայում, որտեղ մահացած կնոջ քրոջ հետ ամուսնութունը մինչև 1907 թվականը ապօրինի է եղել։ Արչիբալդի ծնվելուց առաջ վերադարձել են Մեծ Բրիտանիա։ Ընտանիքն ապրել է Հասթինգսի մոտակայքում, մինչև Քիթիի երկրորդ անգամ հղիանալը։ Ջորջ և Քիթթի Բիլեյնիները լքել են տղային և վերադարձել Միացյալ Նահանգներ[6]։ Արչիբալդը մնացել է Անգլիայում՝ իր հոր մոր՝ Ջուլիանա Բիլեյնիի և հոր երկու կրտսեր քույրերի՝ Ջուլիա Քերոլայն և Ջանեթ Ադելաիդա Բիլեյնիների խնամքի տակ[7]։ Հետագայում մայրը մի քանի անգամ այցելել է նրան։

Ավելի ուշ Բիլեյնին իր հրատարակչին ասել է, որ իր հայրը շոտլանդացի է։ Բիլեյնի ազգանունը իսկապես շոտլանդական արմատներ ունի։ Նրա կենսագիրներից մեկը փաստել է, որ Արչիբալդի հայրական պապը Շոտլանդիայից տեղափոխվել է Անգլիա, որտեղ նա ամուսնացել է և դարձել հաջողակ վաճառական[8][9]։

Բիլեյնին դպրոց է հաճախել Հասթինգսում։ Սովորել է գերազանց, սիրած առարկաներն են եղել անգլերենը, ֆրանսերենը և քիմիան[10]։ Ուսումից ազատ ժամանակ շատ ժամանակ է անցկացրել կարդալով կամ ուսումնասիրելով իրենց տան մոտ գտնվող Սուրբ Հեղինեի անտառը[11]։

Արչիբալդը մանկուց հիացած է եղել ամերիկյան հնդկացիների մասին պատմություններով։ Համոզված լինելով, որ բրիտանացի հարազատները իր կարիքը չունեն՝ 1906 թվականին 18-ամյա Արչիբալդ Բիլեյնին մեկնել է Կանադա։ Գորշ Բուն Ապրել է Օնտարիոյում մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկիզբ։

Ներգաղթ Կանադա խմբագրել

1906 թվականի մարտի 29-ին Բիլեյնին Լիվերպուլում նստել է SS Canada նավը[12] և մեկնել Հալիֆաքս[13]։ Ի սկզբանե նա մտադիր է եղել գյուղատնտեսական գործ ուսումնասիրել Տորոնտոյում, բայց շուտով մեկնել է Օնտարիոյի հյուսիս՝ Թեմագամի Թեմա-Աուգամա։ Անտառապահ և ուղեցույց է աշխատել, թակարդով որս է արել և վաճառքի համար մորթի հայթայթել։ Այնուհետև ապրել է Օջիբվե հնդկացիների շրջանում։ Նա ամուսնացել է հնդկացի կնոջ հետ և սկսել է իրեն «հնդկացի» անվանել՝ ընդունելով հնդկական «Գորշ Բու» մականունը։ Նա իր շրջապատին ասել է, որ եկել է Միացյալ Նահանգներից, և որ իր մայրը Ապաչ է[14]։

Ստեղծագործություններ խմբագրել

  • «Վերջին սահմանի մարդիկ» (The Men of the Last Frontier)[15]
  • «Վայրի ուխտավորները» (Pilgrims of the Wild)[16]
  • «Սաջոյի արկածները և նրա կուղբերը» (The Adventures of Sajo and her Beaver People). London: Lovat Dickson Ltd., 1935.
  • «Դատարկ տնակի հեքիաթներ» (Tales of an Empty Cabin)[17]
  • «Դատարկ տնակի հեքիաթներ»-ից (Tales of an Empty Cabin) «Մի երկար պատմություն»-ը (A long story) 1937 թվականին լույս է տեսել որպես առանձին փոքր հատոր։
  • «Ծառը» (The Tree). London: Lovat Dickson Ltd., 1937.

Երկերի լիակատար հրատարակություններ խմբագրել

Գորշ Բուի առաջին երեք գրքերը՝ «Վերջին սահմանի մարդիկ», «Վայրի ուխտավորները» և «Սաջոյի արկածները և նրա կուղբերը», հավաքվել և վերահրատարակվել են որպես «Գորշ Բու, Երեք ամբողջական և չկրճատված կանադական դասականներ» (2001 թ. ISBN 1-55209-590-8): Նրա բոլոր չորս գրքերից հատվածներ հավաքվել են «Գորշ բուի գիրքը. Վայրի բնության հատընտիր պատմություններ» գրքում (1938; 1989 թ. վերահրատարակություն՝ ISBN 0-7715-9293-0):

Թարգմանություններ խմբագրել

  • Ambassadeur des bêtes. (Ambassador of the Beasts, was: Part 2 of Tales of an Empty Cabin) Թարգմանությունը Սիմոնե Ռաթելի. Paris: Hatier-Boivin, 1956
  • Саджо и её бобры.Թարգմանություն անգլերենից՝ Ալլա Մակարովա, Նախաբանը Միխայիլ Պրիշվինի, Москва: Детгиз, 1958
  • Cаджо та її бобри. Վերաշարադրանք անգլերենից Սոլոմի Պավլիչենկոյի, Київ: «Веселка», 1986
  • Historia opuszczonego szałasu Թարգմանությունը Ալեքսանդր Դոբրոտի [Wiktor Grosz]. Warsaw (Լեհաստան)։ Towarzystwo Wydawnicze "Rój" 1939
  • Két kicsi hód (The Adventures of Sajo and Her Beaver People). Թարգմանությունը անգլերենից Էրվին Բակտավի (1957); նկարազարդումը՝ Պետեռ Ժեչկոյի. Hungary, Budapest: Móra Ferenc Könyvkiadó, 1957.
  • Ludzie z ostatniej granicy Թարգմանություն՝ Ալեքսանդր Դոբրոտի [Wiktor Grosz]. Warsaw (Poland): Wydawnictwo J. Przeworskiego, 1939
  • Индијанка Саџо и њени дабрићи. Նկարազարդումը Վիկտոր Ֆինկի և Միխայլո Պիսանյուկ, Covers Ида Ћирић. Дечији Свет, Младо Поколеље, Београд (Belgrade, Serbia), 1967
  • Oameni și animale, pelerini ai ținuturilor sălbatice. Թարգմանությունը Վիորիկա Վիզանտեի, Iasi, Junimea, 1974
  • Рассказы опустевшей хижины. Թարգմանությունը և նախաբանը Ալլա Մակարովայի,. Художник Б.Жутовский. Москва: Молодая гвардия, 1974
  • Pielgrzymi Puszczy Թարգմանությունը Ալեքսանդր Դոբրոտի, [Wiktor Grosz]. Warsaw (Poland): Wydawnictwo J. Przeworskiego, 1937
  • Pilgrims of the Wild. Éd. ordinaire. Թարգմանությունը Ժաննա Ռոշե Մազոն, Paris: Éditions contemporaines, 1951
  • Récits de la cabane abandonnée. (Part1 of Tales of an Empty Cabin) Թարգմանությունը Ժաննա Ռոշե Մազոն, Paris: Éditions contemporaines, 1951
  • Sajo et ses castors (The Adventures of Sajo and Her Beaver People) Թարգմանությունը Շառլոթ և Մարի-Լուիզ Պրեսոյի, Նկարազարդումը Պիեռ լե Գուեն, Paris: Société nouvelle des éditions G.P., 1963
  • Sajon ja hänen majavainsa seikkailut Թարգմանությունը՝ J.F. Ruotsalainen. WSOY Finland 1936
  • Sejdżio i jej bobry Թարգմանությունը Ալեքսանդր Դոբրոտի, [Wiktor Grosz]. Warsaw (Poland): Wydawnictwo J. Przeworskiego, 1938
  • Seidzo ja tema kobraste seiklused (The adventures of Sajo and her Beaver people) Թարգմանությունը՝ E. Heinaste, Tallinn, 1967

Գրականություն խմբագրել

  • Anahareo. Devil in Deerskins: My Life with Grey Owl. Toronto: Paperjacks, 1972.
  • Attenborough, Richard, dir. Grey Owl. Screenplay by William Nicholson. Largo Entertainment, 1999.
  • Atwood, Margaret. "The Grey Owl Syndrome", Strange Things: The Malevolent North in Canadian Literature. Oxford: Clarendon, 1995. 35–61.
  • Dickson, Lovat. Wilderness Man: The Strange Story of Grey Owl. 1974.
  • Smith, Donald B. From the Land of Shadows: The Making of Grey Owl. 1990.
  • Ruffo, Armand Garnet, Grey Owl: The Mystery of Archie Belaney. 1996.

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 ПроДетЛит (ռուս.) — 2019.
  2. ↑ John Sugden, review of Donald B. Smith, From the Land of Shadows: The Making of Grey Owl, American Indian Quarterly, Summer 1991, accessed 4 Feb 2010
  3. ↑ Donald B. Smith, From the Land of Shadows: the Making of Grey Owl, (Saskatoon: Western Prairie Books, 1990), 92
  4. ↑ Tina Loo, States of Nature: Conserving Canada's Wildlife in the Twentieth Century, (Vancouver: UBC Press, 2006), 113.
  5. ↑ J. Hayman, "Grey Owl's Wild Goose Chase", History Today 44.1 (1994): 43
  6. ↑ Billinghurst, Ibid. 5, 6
  7. ↑ 1861, 1891, 1901, 1911 census
  8. ↑ Jane Billinghurst. The Many Faces of Archie Belaney, Grey Owl, Vancouver: Grey Stone Books Douglas and McIntyre Publishing Group, 1999, p. 5
  9. ↑ Donald B. Smith. From the Land of Shadows: the Making of Grey Owl, Saskatchewan: Western Producer Prairie Books, 1990, p. 8
  10. ↑ Donald B. Smith. From the Land of the Shadows. p. 19
  11. ↑ Lovat Dickson, Half- Breed: The Story of Grey Owl, London: Peter Davis, 1939, p.47
  12. ↑ «Maritime Museum».
  13. ↑ Smith, op cit.
  14. ↑ Lovat Dickson. Wilderness Man: The Strange Story of Grey Owl, New York: Atheneum, 1973, p. 3
  15. ↑ Grey Owl (1932). «The Men of the Last Frontier». fadedpage.com. Charles Scribner's Sons.
  16. ↑ Grey Owl (1934). «Pilgrims of the Wild». fadedpage.com. Lovat Dickson & Thompson Limited.
  17. ↑ Grey Owl (1936). Tales Of An Empty Cabin. Lovat Dickson & Thompson Limited. ISBN 978-1-78720-172-9.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գորշ Բու» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Գորշ_Բու&oldid=9747068» էջից