Վիքիպեդիա

Գլիցերին

քիմիական միացություն

Գլիցերին, (1,2,3-տրիօքսիպրոպան, պրոպանտրիոլ-1,2,3), եռատոմ սպիրտների պարզ ներկայացուցիչ[5]։ Իրենից ներկայացնում է մածուցիկ, թափանցիկ հեղուկ[6]։

Գլիցերին
Изображение химической структуры
Glycerol-3D-vdW.png
Sample of Glycerine.jpg
Ընդհանուր տեղեկություններ
Դասական անվանակարգումպրոպանտրիոլ-1,2,3
Ավանդական անվանումգլիցերին
Քիմիական բանաձևC₃H₈O₃
Ռացիոնալ բանաձևC3H5(OH)3
Մոլային զանգված1,5E−25 կիլոգրամ[1] գ/մոլ
Խտություն1,26 ± 0,01 գ/սմ³[2] գ/սմ³
Հալման ջերմաստիճան64 ± 1 ℉[2], 18,1 °C[3] և 18 °C[4] °C
Կազմալուծման ջերմաստիճան554 ± 1 ℉[2]
Եռման ջերմաստիճան290 °C °C
Այրման ջերմաստիճան320 ± 1 ℉[2] և 160 °C
Գոլորշու ճնշում0,003 ± 0,001 mm Hg[2]
Քիմիական հատկություններ
Օպտիկական հատկություններ
Բեկման ցուցիչ1,4729
Դասակարգում
CAS համար56-81-5
PubChem753
EINECS համար200-289-5
SMILESC(C(CO)O)O
ЕС200-289-5
RTECSMA8050000
ChEBI733
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Ֆիզիկական հատկություններԽմբագրել

Գլիցերինը անգույն, մածուցիկ, շատ հիգրոսկոպիկ հեղուկ է[7]։ Ունի քաղցր համ, այստեղից էլ ստացել է իր անվանումը(գլիկոս-քաղցր)[8]։

Քիմիական հատկություններԽմբագրել

Գլիցերինը ունի տիպիկ բազմատոմ սպիրտներին բնորոշ քիմիական հատկություններ[9]։ Գլիցերինի փոխազդեցությունը հալոգենաջրածինների կամ ֆոսֆորի հալոգենիդների հետ ընթանում է մոնո- և դիհալոգենացմամաբ[10]։ Գլիցերինը փոխազդում է կարբոնաթթուների և հանքային թթուների հետ[11]։ Օրինակ ազոտական թթվի հետ փոխազդելիս, գլիցերինն առաջացնում է եռնիտրատ-նիտրոգլիցերին(ստացել է Ասկանյո Սոբրերոն, 1847 թվականին), օգտագործվում է մեր ժամանակներում անծուխ վառոդ ստանալու նպատակով։ Գլիցերինը դեհիդրատացնելիս այն վեր է ածվում թունավոր ակրոլեինի[12][13].

  • HOCH2-CH(OH)-CH2OH   H2C=CH-CHO + 2 H2O

Այն օքսիդանում է մինչև գլիցերինային ալդեհիդ CH2OHCHOHCHO, դիհիդրօքսիացետոն CH2OHCOCH2OH կամ գլիցերինաթթու CH2OHCHOHCOOH։ Գլիցերինի և բարձրագույն կարբոնաթթուների եթերները՝ ճարպերը հանդիսանում են շատ կարևոր միացություններ մարդու համար, կարևոր կենսաբանական դեր են խաղում նաև ֆոսֆոլիպիդները[14]։

ՍտացումԽմբագրել

Գլիցերին առաջին անգամ ստացել է Շելեն 1779 թվականին, ճարպերի օճառացմամբ[15]։ Գլիցերինի հիմնական մասը ստանում են ճարպերի օճառացումից[16]։ Գլիցերինի ստացման սինթետիկ եղանակների հիմնական մասը հիմնված է պրոպիլենի օգտագործման վրա[17]։ 450-500 °C ջերմաստիճաններում պրոպիլենի քլորացումից ստանում են ալիլքլորիդ, HClO-ի հետ միանալիս առաջանում են քլորհիդրիններ, օրինակ՝ CH2ClCHOHCH2Cl, որը ալկալիով մշակելիս առաջանում է գլիցերին[18]։ Գլիցերին կարելի է ստանալ նաև օսլայի հիդրոլիզի միջոցով, առաջացած մոնոսախարիդների հիդրատացմամբ կամ շաքարների սպիրտային խմորումից[19][20]։

 
Գլիցերինի մոլեկուլը

Գլիցերինի ածանցյալներԽմբագրել

ԳլիցերիդներԽմբագրել

Եռգլիցերիդները հանդիսանում են գլիցերինի ածանցյալներ[21]։ Եռգլիցերիդները հանդիսանում են կարևոր բաղադրիչ՝ կենդանի օրգանիզմներում նյութափոխանակության գործընթացներում[22][23]։

Ճարպեր և յուղերԽմբագրել

Ճարպերը և յուղերը հիդրոֆոբ միացություններ են, ջրում անլուծելի, այնպես ինչպես գլիցերինի մոլեկուլում հիդրօքսիլ խմբերը փոխարինված են ճարպաթթուների մնացորդներով[24][25]։

ԿիրառությունԽմբագրել

Գլիցերինի կիրառության ոլորտները շատ բազմազան են։ Օգտագործվում է սննդային հավելանյութերում, լվացող և կոսմետիկ միջոցներում, պլաստմասսաների արտադրությունում, ներկանյութերի արտադրությունում, էլեկտրատեխնիկայում, ռադիոտեխնիկայում և այլն։ Համարակալված է որպես սննդային հավելում[26][27]։ Գլիցերինը օգտագործվում է նաև դինամիտի ստացման համար։

ԿայքերԽմբագրել

Ռուսերեն և անգլերեն լեզուներով.

Անգլերեն լեզվով.

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 glycerol
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0302.html
  3. ↑ 3,0 3,1 CRC Handbook of Chemistry and Physics 88TH Edition 2007-2008. / David R. Lide, Jr. — Boca Raton: CRC Press, 2007. — P. 3—268.
  4. ↑ 4,0 4,1 Bradley J., Williams A. J., Andrew S.I.D. Lang Jean-Claude Bradley Open Melting Point Dataset // Figshare — 2014. — doi:10.6084/M9.FIGSHARE.1031637.V2
  5. ↑ Datta Rasek Lal (1914)։ «The Preparation of Allyl Iodide»։ Journal of the American Chemical Society 36 (5): 1005–1007։ doi:10.1021/ja02182a023 
  6. ↑ Johnson Duane T., Taconi Katherine A. (2007)։ «The glycerin glut: Options for the value-added conversion of crude glycerol resulting from biodiesel production»։ Environmental Progress 26 (4): 338։ doi:10.1002/ep.10225 
  7. ↑ «Dow achieves another major milestone in its quest for sustainable chemistries» (Press release)։ Dow Chemical Company։ մարտի 15, 2007 
  8. ↑ Christoph Ralf, Schmidt Bernd, Steinberner Udo, Dilla Wolfgang, Karinen Reetta (2006)։ «Glycerol»։ Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry։ Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry։ ISBN 3527306730։ doi:10.1002/14356007.a12_477.pub2 
  9. ↑ Sims, Bryan (հոկտեմբերի 25, 2011)։ «Clearing the Way for Byproduct Quality: Why quality for glycerin is just as important for biodiesel»։ Biodiesel Magazine 
  10. ↑ Yazdani, S. S. and Gonzalez, R. (2007)։ «Anaerobic fermentation of glycerol: a path to economic viability for the biofuels industry»։ Current Opinion in Biotechnology 18 (3): 213–219։ PMID 17532205։ doi:10.1016/j.copbio.2007.05.002։ lay summary – ScienceDaily (հունիսի 27, 2007) 
  11. ↑ Yu Bin (2014)։ «Glycerol»։ Synlett 25 (4): 601։ doi:10.1055/s-0033-1340636 
  12. ↑ Walt Bogdanich (մայիսի 6, 2007)։ «From China to Panama, a Trail of Poisoned Medicine»։ New York Times։ Վերցված է մայիսի 8, 2007 
  13. ↑ «10 Biggest Medical Scandals in History»։ փետրվարի 20, 2013 
  14. ↑ Stevens, Alan։ «Preserving flowers and decorative foliages with glycerin and dye»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2020-03-24-ին։ Վերցված է 2015-07-07 
  15. ↑ Nikolov, Ivan։ «Functional Food Design Rules» 
  16. ↑ «Chemicals in Film»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2015-09-29-ին։ Վերցված է 2015-07-07 
  17. ↑ «Glycerin Enema»։ Drugs.com։ Վերցված է նոյեմբերի 17, 2012 
  18. ↑ «Glycerin (Oral Route)»։ Mayo Foundation for Medical Education and Research։ Վերցված է նոյեմբերի 17, 2012 
  19. ↑ Long, Walter S. (հունվարի 14, 1916 – 13 January 1917)։ «The Composition of Commercial Fruit Extracts»։ Transactions of the Kansas Academy of Science 28: 157–161։ JSTOR 3624347։ doi:10.2307/3624347 
  20. ↑ Does Alcohol Belong In Herbal Tinctures? Archived 2007-10-12 at the Wayback Machine. newhope.com
  21. ↑ Leffingwell, Georgia and Lesser, Miton (1945) GLYCERIN – Its Industrial and Commercial Applications. Chemical Publishing Co., Inc., Brooklyn, NY.
  22. ↑ Lawrie, James W. (1928) GLYCEROL AND THE GLYCOLS – Production, Properties and Analysis. The Chemical Catalog Company, Inc., New York, NY.
  23. ↑ The Manufacture of GLYCEROL – Vol. III (1956). The Technical Press, LTD., London, UK.
  24. ↑ Hudgens R. Douglas, Hercamp Richard D., Francis Jaime, Nyman Dan A., Bartoli Yolanda (2007)։ «An Evaluation of Glycerin (Glycerol) as a Heavy Duty Engine Antifreeze/Coolant Base»։ doi:10.4271/2007-01-4000 
  25. ↑ Proposed ASTM Engine Coolant Standards Focus on Glycerin Archived 2012-11-20 at the Wayback Machine.. Astmnewsroom.org. Retrieved on 15 August 2012.
  26. ↑ E422
  27. ↑ Formula E uses pollution-free glycerine to charge cars. fiaformulae.com. 13 September 2014
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 95)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Գլիցերին&oldid=8573120» էջից