Բրաիլովի պաշարում
Բրաիլովի պաշարում, 1806-1812 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի ժամանակ ռուսական զորքերի կողմից Բրաիլով ամրոցի պաշարումը և անհաջող հարձակումը։
| Բրաիլովի պաշարում | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ռուս-թուրքական պատերազմ (1806-1812) | |||||||||
.jpg) | |||||||||
| |||||||||
| Հակառակորդներ | |||||||||
 Ռուսական կայսրություն
|
 Թուրքական կայսրություն
| ||||||||
| Հրամանատարներ | |||||||||
| Ալեքսանդր Պրոզովսկի, Միխայիլ Կուտուզով
|
Ախմետ էֆենդի
| ||||||||
| Ռազմական կորուստներ | |||||||||
| 2229 սպանված և 2550 վիրավոր հարձակման ժամանակ | մոտ 100 | ||||||||
Թուրքերի դեմ ռազմական գործողությունների վերսկսման սկզբին, 1809 թվականի գարնանը, ռուսական Մոլդովական բանակի շարքերում հաշվվում էր մոտ 80 հազար մարդ։ Թուրքերի դեմ ռազմական գործողությունների վերսկսման սկզբին, 1809 թվականի գարնանը, ռուսական Մոլդովական բանակի շարքերում հաշվվում էր մոտ 80 հազար մարդ։
Մարտի վերջին մոլդովական բանակը մտավ Դանուբյան իշխանություններ և տեղակայվեց Կրայովա-Բենդեր ճակատում։ Գլխավոր հրամանատար գեներալ-ֆելդմարշալ Ալեքսանդր Պրոզորովսկու ծրագիրը հետևյալն էր․ սկզբում տիրապետել Դանուբի ձախ ափին գտնվող ուժեղ ամրոցներին, իսկ հետո տեղափոխել գործողությունները աջ ափ, Դանուբի հարևան Բուլղարիայի սահմաններում։ Ռուս զորքերի գործողությունների օբյեկտ էին համարվում միաժամանակ Իզմայիլ, Բրաիլով և Ժուրժևո ամրոցները, գրավման ձևը գրոհն էր։ Բրաիլովի ամրոցը պաշտպանում էր 12-հազարանոց թուրքական կայազորը՝ Ախմետ-էֆենդիի հրամանատարությամբ։
Պաշարում խմբագրել
Ապրիլի 8-ին հետևազորային գեներալ Միխաիլ Կուտուզովի կորպուսը մոտեցավ Բրաիլովին։ Ապրիլի 11-ին Գալիցիայից եկավ 22 նավերից բաղկացած գետային նավատորմ՝ Ակիմովի գլխավորությամբ, որը, կանգնելով Բրայլովի մոտ, սկսեց ռմբակոծել նրան։ Նույն օրը հասավ պաշարողական հրետանին։ Ամրոցը շրջապատված էր բոլոր կողմերից։ Ապրիլի 12-ի լույս 20-ի գիշերը ռուսական զորքերը կառուցել են զուգահեռներ, կապի ուղիներ, խրամատներ, ռեդուտներ, հրետանային մարտկոցներ։ Սկսվեց թուրքական դիրքերի հրետակոծությունը, սակայն «մեր կառույցներն այնքան հեռու էին, որ մեր մարտկոցների կրակը ոչինչ չէր կարող անել ցամաքային լետրանշեմենտների և հսկայական լարաքթոցների դեմ, որոնցից յուրաքանչյուրը գրեթե բաստիոն չէր կազմում»[1]։
Ապրիլի 13-ին թուրքերը արտագրոհ են իրականացրել և գրոհել ռուսական դիրքերի աջ թևը, սակայն հարձակումը հետ է մղվել նրանց համար մեծ կորուստներով։
«Պրոզորովսկին, որոշելով հարձակվել Բրաիլովի վրա, հանձնարարել է գեներալ Կուտուզովին կազմել դիսպոզիցիան, իսկ Կուտուզովը գործը հանձնել է գլխավոր շտաբի փոխգնդապետ Կառլ Տոլին»[1]։ Հարձակումը պետք է լիներ գիշերը, հակառակորդի համար անակնկալ։ Հարձակվողական ջոկատը (18 գումարտակ, ընդհանուր 7000 զորք) բաժանվել է երեք շարասյունների։
Հարձակում խմբագրել
Ապրիլի 20-ի գիշերը ժամը 11-ին զորքերը շարժվեցին դեպի ամրոցի պարիսպները։ Արքայազն Վասիլի Վյազեմսկու շարասյունը կորցրեց իր ճանապարհը մթության մեջ, «գրեթե բոլորն ընկան այրված տների նկուղները և, դրանք շփոթելով բերդի խրամատի հետ, սկսեցին կրակել և ամբողջովին ցրվեցինլ՝ նույնիսկ չհասնելով խրամատին։ Սկսեցին աստիճաններ տեղադրել, բայց դրանք կարճ էին»[1]։ Ռուս զինվորները ենթարկվել են ավերիչ կրակոցների պաշարված թուրքերի կողմից։ 13-րդ Էգերյան գնդում 1100 հոգուց սպանվել և վիրավորվել է մոտ 900 զինվոր և սպա։
Մյուս երկու` Սերգեյ Ռեպնինսկու և Նիկոլայ Խիտրովի շարասյուների հարձակվող գքւմարտակները առաջ անցնելով իջան խրամատ և կրակ բացեցին։ «Նրանք կրակել են օդում և միմյանց վրա՝ վատնելով զինամթերքը և հիմարաբար բղավելով «Ուռա»»[1]։ Զգուշացումից հետո թուրքերը շտապեցին իրենց տեղերը և այրվող ջահերի լույսի ներքո հարձակվողներին դիմավորեցին հարվածներով։ Զինվորները, «գտնվելով խոր փոսների մեջ, ոչ միայն չէին կարողանում հարձակվել, այլև դուրս գալ փոսներից. նրանք մահանում էին առանց պաշտպանվելու կամ թշնամիներին հարվածելու հնարավորության»[1]։
«Գեներալ Էսսեն 3-րդին հրամայվել է կեղծ հարձակում կատարել մեր ձախ եզրում, բայց նրա մոտ աստիճաններ չկար»[1]։
Հարձակումն ավարտվել է միայն ժամը 11-ին, այսինքն՝ տևել է 12 ժամ։ «Ոչ ոք չէր համարձակվում ասել Պրոզորովսկուն, որ պետք է հետ կանգնել. վերջապես Կուտուզովը տեղեկացրեց նրան, որ հարձակումը հետ է մղվել»[1]։ Պրոզորովսկին հրամայեց հետ քաշվել։ Հեռանալը ծածկելու համար նա հրամայել է կրակ բացել բոլոր մարտկոցներից, այդ պատճառով հետապնդում չի եղել։ Միայն ձախ եզրում թուրքերը հետապնդեցին Ռեպնինսկու շարասյունը, սակայն հետ շպրտվեցին[2]։ Հարձակման ընթացքում ռուսական զորքերը ունեցել են 2229 սպանված և 2550 վիրավոր։
Անհաջող հարձակումը առաջացրել է զորքերի բարոյականության կորուստ։ Մայիսի 7-ին Պրոզորովսկին վերացրեց Բրաիլովի պաշարումը և դադարեցրեց ակտիվ գործողությունները։ Հիվանդներին և վիրավորներին հոսպիտալ ուղարկելով և շրջափակումը վերացնելով, բանակը հետ քաշվեց Սերեթ գետից այն կողմ, որտեղ ճամբար տեղակայեց․ գլխավոր բնակարանը տեղակայվել է Գալացում։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
Աղբյուրներ խմբագրել
- Записки графа Ланжерона. Война с Турцией 1806—1812 г.г. «Русская Старина», март 1908 года [1]
- А. Н. Петров. Война России с Турцией 1806—1812 гг. Том II. Тип. В. С. Балашева. — СПб. 1887, 587 с. [2]
- Хронологический указатель военных действий русской армии и флота, 1801—1825 гг. Т. II. — СПб.: Тип. «Бережливость», 1909.