Բորդո

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Բորդո (այլ կիրառումներ)

Բորդո (ֆր.՝ Bordeaux), Ֆրանսիայի խոշոր քաղաքներից է, գտնվում է երկրի հարավարևմտյան մասում, Ատլանտյան օվկիանոսից մոտ 60 կմ հեռավորության վրա։ Բորդոն Ակվիտանիա պատմական մարզի և ժամանակակից Ժիրոնդա մարզի վարչական կենտրոնն է.: Քաղաքի միջով է անցնում Ֆրանսիայի ամենամեծ գետերից մեկը՝ Գարոնան։ Բորդոյի քաղաքային բնակչության թվաքանակըը 2007 թվականի տվյալներով 235.178 էր, իսկ ագլոմերացիայինը՝ մեկ միլիոնից ավել։ Քաղաքը աշխարհին հայտնի է գինուէ աշխարհում ամենագլխավորը համարվող Vinexpo տոնավաճառով. հենց Բորդոյի շուրջն են գտնվում աշխարհի ամենաթանկարժեք գինու՝ Բորդոյի շատոները։ Բորդոն պատմական Գիենայի մայրաքաղաքն էր, քաղաքն ունի հարուստ պատմամշակութային ժառանգություն։ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն քաղաքի մի մասը, ավելի կոնկրետ "Լուսնի նավահանգիստը" ճանաչել է որպես համամարդկային ժառանգություն։

Շրջկենտրոն
Բորդո
ֆր.՝ Bordeaux
Զինանշան
Երկիր	Ֆրանսիա
Մարզ	ԱկվիտանիաԱկվիտանիա
Շրջան	Ժիրոնդա
Քաղաքապետ	Ալեն Ժյուպէ(Alain Juppé)
Հիմնադրված է	մ.թ.ա. 5-րդ դար թ.
Մակերես	49,36 կմ²
ԲԾՄ	6 մետր
Բնակչություն	235 178 մարդ (2007)
Խտություն	4 765 մարդ/կմ²
Տեղաբնականուն	բորդոցի
Ժամային գոտի	UTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ	+33(5)
Փոստային ինդեքսներ	33000, 33100, 33200, 33300, 33800
Ավտոմոբիլային կոդ	33
Պաշտոնական կայք	bordeaux.fr (ֆր.)
Բորդո Վիքիպահեստում

Բնակչություն

Բորդոյի բնակչությունը 256 հազար մարդ է: Բազմաթիվ արվարձանների հետ միասին քաղաքի բնակավայրը կազմում է շուրջ 796 հազար մարդ, ինչը նրան Ֆրանսիայի քաղաքների շարքում դնում է 5-րդ տեղում:

Ազգային կազմի մեջ գերակշռում են ֆրանսիացիները, կան իսպանացիներ (հիմնականում բասկեր), բայց վերջերս աճում է ներգաղթյալների թիվը Արևելյան Եվրոպայից, այդ թվում ՝ Մոլդովայից, Բելառուսից, Ուկրաինայից, կա նաև հայկական սփյուռք, մի փոքր ՝ աֆրիկյան և արաբական երկրներից:

Կլիմա

Բորդոյի կլիման միջերկրածովյան է: Ձմեռները մեղմ, անձրևոտ և բավականին տաք են, ամառները ՝ արևոտ և չափավոր շոգ: Ձմեռները համարյա միշտ ձյուն չեն լինում, ցերեկը ջերմաստիճանը հազվադեպ է ընկնում 0-ից ցածր:

Տեսարժան վայրեր

Լուսնի նավահանգիստ

Բորդոն կոչվում է Կիսալուսնի նավահանգիստ կամ Լուսնի նավահանգիստ ՝ Գարոն լայն գետի նրբագեղ ոլորման համար, որի ջրերը քաղաքը բաժանում են երկու ափերի ՝ աջ և ձախ [5]: Բորդոյի պատմական մասը ձախ ափն է, որտեղ տեղակայված են Սուրբ Պետրոսի, Սբ. Միքայելի, Կոմեդիի Պլեյդ և Քուենքոն քաղաքների թաղամասը, Սբ. Էնդրյու տաճարը:

Լունա նավահանգստի քաղաքաշինական համույթը համարվում է վաղ կլասիցիզմի ժամանակների զարգացման չափանիշ: 2007 թվականին քաղաքի այս հատվածը ներառվեց ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցուցակում:

Տնտեսություն

Արդյունաբերություն

Բորդոն նույնպես արդյունաբերական քաղաք է: Բորդոյի տնտեսության արդյունաբերական հատվածում ամենամեծ գործատուն ամերիկյան Ford ավտոմոբիլային կոնցեռնի ընկերությունն է: Քաղաքում կա նաև ֆրանսիական Michelin խմբի անվադողերի արտադրության հաստատություն: Չնայած վերջին տասնամյակների ընթացքում Բորդոյի արդյունաբերական հատվածը զգալի անկում է ապրել, քաղաքը կարողացել է վերահաստատվել որպես նորարարական տեխնոլոգիաների, հատկապես ավիացիոն արդյունաբերության ազգային առաջատար: Բորդոն իր արվարձաններով խոշոր արդյունաբերական կենտրոնն է օդանավերի կառուցման, տիեզերքի և պաշտպանության ոլորտներում ՝ զբաղեցնելով երկրորդ տեղը Ֆրանսիայում ՝ Թուլուզից հետո: Այս արդյունաբերություններում աշխատում են Բորդոյի 20 000 բնակիչներ, ևս 8000-ը արտաքին աղբյուրներ են ստանում: Dassault Aviation- ը, Safran SA- ն (նախկինում Snecma), EADS- ը և Thales- ը տեղակայված են Բորդոյում և դրա շրջակայքում: Հենց Բորդոյի մատույցներում են հավաքվում Falcon ինքնաթիռները, Airbus A380s- ի օդաչուների խցիկները, Ariane- ի արձակման ուժեղացուցիչները և հրթիռային սուզանավերի M51 արձակող մեքենաները: Megajoule լազերային նախագիծը կառուցված է Բորդոյի մատույցներում ՝ Լը Բարպում; այն գտնվում է Ֆրանսիայի միջուկային վերականգնման ծրագրի առաջնագծում և Ֆրանսիայի Պաշտպանության նախարարության վրա նստել է շուրջ 2 միլիարդ եվրո:

Բորդոյում տեղակայված են քիմիական և դեղագործական արդյունաբերությունները (օրինակ ՝ Sanofi), ինչպես նաև սննդի ոլորտը, հատկապես գինու և ոգելից խմիչքների արդյունաբերությունը (օրինակ ՝ Marie Brizard, Pernod Ricard): Իհարկե, անհրաժեշտ է նշել Բորդոյի գինիների արտադրությունը, մի ոլորտ, որտեղ որոշ տնտեսություններ համեմատելի են խոշոր արտադրական ձեռնարկությունների հետ: Քաղաքը «Ֆայաթ» խմբի կենտրոնակայանն է:

Արդյունաբերական գործունեությունը Բորդոյում ներկայացված է նաև նավաշինության (Բորդոյի նավաշինություն), վերամշակման, քիմիական նյութերի արտադրության և մետաղագործության արդյունաբերություններում:

Garonne- ի աջ ափին է գտնվում CNB նավաշինարանը, որը թանկարժեք թեւավոր զբոսանավերի արտադրող է:

Ծառայությունների ոլորտը

Էկոնոմիկայի երրորդ ոլորտը (ծառայությունների ոլորտը) առաջատար դիրք է զբաղեցնում Ակվիտանայի մայրաքաղաքում, հիմնականում դրա առևտրային գրավչության և ծառայությունների բազմազան արդյունաբերության հետ կապի շնորհիվ: Սպասարկման ոլորտում աշխատում է քաղաքի ամբողջ աշխատունակ բնակչության շուրջ 80% -ը: Բորդոն իր տարածքում 180 բանկային ձեռնարկությունների առկայությամբ Ֆրանսիայի չորրորդ բանկային կենտրոնն է:

Զբոսաշրջության արդյունաբերությունն այստեղ վերելք է ապրում, քանի որ Բորդոն հարուստ պատմական ժառանգություն ունի և նաև ելակետ է ծառայում Ակվիտանայի և ծովափի օվկիանոսի ափեր այցելելու համար, որտեղ հատկապես ուժեղ է գյուղական զբոսաշրջությունը:

Տուրիզմ

Բորդոն տարեկան ընդունում է շուրջ 2.5 միլիոն զբոսաշրջիկների տարբեր երկրներից:

Բորդոն նաև երկրորդ կանգառն է զբոսաշրջային նավերի համար, որոնք ճանապարհորդում են Եվրոպայի Ատլանտյան ծովափով:

Տրանսպորտ

Բորդոն ունի տրամվայի ժամանակակից ցանց (բացվել է 2003 թ. Դեկտեմբերի 21-ին Ֆրանսիայի նախագահ quesակ Շիրակի կողմից, տե՛ս Բորդոյի տրամվայ): Քաղաքում կան նաև 65 ավտոբուսային երթուղիներ: Dayերեկային ավտոբուսներից բացի, Բորդոյում գիշերը գործում է գիշերային S11 երթուղին: Այս ավտոբուսը երթևեկում է Վիկտորիայի հրապարակի և դիսկոտեկի սիրահարների ամենաբանուկ վայրի միջև ՝ quai de la Paludate [7]:

TGV- ով Փարիզից Բորդո կարելի է հասնել ընդամենը 2 ժամ 4 րոպեի ընթացքում:

Սպորտ

Քաղաքը հայտնի է իր Բորդո ֆուտբոլային ակումբով, որը 6 անգամ դարձել է Ֆրանսիայի չեմպիոն: Ակումբը տնային խաղեր է անցկացնում Matmut Atlantic մարզադաշտում:

Աստղագիտության մեջ

Բուրդիգալա (384) աստերոիդը, որը հայտնաբերվել է 1894 թվականին քաղաքի մերձակայքում գտնվող աստղադիտարանում, անվանակոչվել է Բորդո քաղաքի անունով:

Պատմություն

Բուրդիգալա - Բորդո

Քաղաքը հիմնվել է Ֆրանսիայի հյուսիսից եկած կելտերի կողմից Ք. . ա․ երրորդ դարում։ Մ. թ. ա 56 թվականին Կրեսուսը գրավում է Բուրդիգալան (Burdigala), և արդեն առաջին դարից քաղաքը արագորեն հռոմեացվում ու զարգանում է շնորհիվ գինու առևտրի։ Բորդոցիները դառնում են գինեգործ, Գարոնաի ափերում մշակելով Ալբանիայից բերված բուտուրիկա կոչվող խաղողի տեսակը։ Հենց այդ ժամանակներում քաղաքը քիչ-քիչ ուրբանիզացվում է, գծվում են փողոցներ, կառուցվում են կամուրջներ, տաճարներ, թատրոններ և այլն, Բուրդիգալան ստանում է քաղաքական ինքնուրույնություն։ Ավելին, Վասպիեն կայսեր շնորհիվ Բորդոն դառնում է Ակվիտանիայի մայրաքաղաքը, Սենտ (Saintes) քաղաքի պոխարեն։ Զարգանում է կրթությունը, մշակույթը։ Յոթերորդ դարում քառուցվում են Սուրբ-Ռեմի (St-Rémi), Սուրբ-Պետրոս (St-Pierre), Սուրբ-Սիմոն (St-Siméon) եկեղեցիները։

Անգլիական Բորդո

1154 թվականին Ալենոր Ակվիտանացու ամուսին Հենրի Պլանագենետը դառնում է Անգլիայի թագավոր, Բորդոն ունենալով սերտ կապեր հարստանում ու ավելի է զարգանում՝ վաճառելով իր գինին անգլիացիներին, քաղակը ավելի ու ավելի է մեծանուն, կառուցվում են նոր բնակավայրեր Բորդոյի շուրջ, Բորդոն ապրում է իր առաջին Ոսկե դարը։ Սակայն հարյուրամյա պատերազմից հետո Բորդոն անցնում է Ֆրանսիային, քաղաքը պարսպապատվում ու մեկուսացվում է արտաքին աշխարհից։

Վերածնունդ

XVII դարում քանդվում է Շարտրոնի պատնեշ պարիսպը, Բորդոն վերածնվում է։ Շնորհիվ անդրծովյան առևտրի՝ Բորդոն դառնում է թագավորության ամենակարևոր նավահանգիստը։ Քաղաքը նոր տեսք է ստանում, կառուցվում է Թագավորական Հրապարակը ( այժմյան Պլաս-դը լա-Բուրսը)։

Բորդոյի թաղամասերը

• Լը Լակ (Le Lac) «Լիճը» գտնվում է քաղաքի հյուսիսում Բորդո լճի շուրջ, Լճից հարավ ընկած մասը գործարար է, իսկ հյուսիսային մասում է գտնվում Բորդոյի անտառը, վելոդրոմը, ցուցահանդես-տոնավաճառական կենտրոնը, հյուրանոցային կենտրոնը, քեմպինգը, ադմինիստրատիվ որոշ բյուրոներ և այլն։

Հենց այս թաղամասում է կառուցվելու Բորդոյի նոր ֆուտբոլի դաշտը։

• Բակալան (Bacalan), քաղաքի հյուսիսում արդյունաբերական, նավահանգստային թաղամաս է, այստեղ են գտնվում քաղաքի գլխավոր պահեստները, հանգարները։
• Գրան-Պարկ (Grand-Parc), բարձրահարկ շենքերով բնակելի թաղամաս է։
• Շարտրոն (Chartrons), նախկինում օտարերկրա գինեգործ, վաճառականների թաղամասն էր, հարուստ պատմական անցյալով, այօր հայտնի է իր հնավաճառներով, այստեղ է գտնվում Բորդոյի ժամանակակակից մշակույթի թանգարանը վերջինիս շենքը նախկինում պահեստ էր։
• Բաստիդ (Bastide) Գարոնայի աջափնյակն է
• Կենտրոն, (Centre), "Վոսկե եռանկյուն" (Triangle d'or). Կենտրոնի մի մասն է, այստեղ են գտնվում աշխարհահռչակ ֆրանսիական, իտալական նորաձևության բուտիկները։
• Մերիադեկ (Mériadeck), քաղաքի ադմինիստրատիվ կենտրոնն է, այստեղ է գտնվում մարզպետարանը, դեպարտամենտի բյուրոները, կենտրոնական գրադարանը, կենտրոնական ոստիկանատունը, ինչպես նաև քաղաքային սահադաշտը, և "Մերիադեկ" առևտրի կենտրոնը։
• Սեն-Միշել (Saint-Michel) քաղաքի հին թաղամասերից է, այսօր համարվում է ամենաբազմազգ թաղամասը, բնակչության զգալի մասը Հյուսիսային Աֆրիկայից, Իսպանիայից, Պորտուգալիայից գաղթողներ են։
• Սեն-Ժան (Saint-Jean) Այստեղ է գտնվում Բորդոյի կենտրոնական երկաթգծի կայարանը։
• Սեն-Պիեր (Saint-Pierre) Քաղաքի ամենահին թաղամասն է, այստեղ են Բորդոյի ամենասիրված ռեստորանները, սրճարանները, պատմական հին կոթողները, եկեղեցիները և այլն։

Քույր քաղաքներ

• Բրիստոլ (Միացյալ Թագավորություն, 1947-ից)
• Լիմա (Պերու, 1957-ից)
• Քվեբեկ (Կանադա, 1962-ից)
• Մյունխեն (Գերմանիա, 1964-ից)
•  ԱՄՆ Լոս Անջելես (ԱՄՆ, 1968-ից)
• Պորտու (Պորտուգալիա, 1987-ից)
• Ֆուկուոկա (Ճապոնիա, 1982-ից)
• Մադրիդ (Իսպանիա, 1984-ից)
• Աշդոդ (Իսրայել, 1984-ից)
• Կասաբլանկա (Մարոկկո, 1988-ից)
• Սանկտ Պետերբուրգ (Ռուսաստան, 1992-ից)
• Ռիգա (Լատվիա, 1993-ից)
• Կրակով (Լեհաստան, 1993-ից)
• Վուհան (Չինաստան, 1998-ից)
• Բիլբաո (Իսպանիա, 2000-ից)
• Օրան (Ալժիր, 2003-ից)

Ծանոթագրություններ

Ֆրանսիա