Բոյ Էդգար

Բոյ Էդգար
Ի ծնե անուն	հոլ.՝ George Willem Fred Edgar
Ծնվել է	մարտի 31, 1915; Ամստերդամ, Նիդերլանդներ
Երկիր	Նիդերլանդների Թագավորություն
Մահացել է	ապրիլի 8, 1980 (65 տարեկան); Ամստերդամ, Նիդերլանդներ
Ժանրեր	ջազ
Մասնագիտություն	դիրիժոր, դաշնակահար, փողհար, նյարդաբան, բենդ-լիդեր, Դիմադրության մարտիկ, բժիշկ և երաժիշտ
Գործիքներ	Շեփոր
Պարգևներ	VPRO/Boy Edgar Award? և Աշխարհի արդարակյացներ
	Boy Edgar Վիքիպահեստում

Բոյ Էդգար (հոլ.՝ Boy Edgar), իսկական անունը՝ Ջորջ Վիլեմ Ֆրեդ Էդգար (հոլ.՝ George Willem Fred Edgar, մարտի 31, 1915(1915-03-31)^[1]^[2], Ամստերդամ, Նիդերլանդներ - ապրիլի 8, 1980(1980-04-08)^[1]^[2], Ամստերդամ, Նիդերլանդներ), հոլանդահայ ջազային դիրիժոր, դաշնակահար և շեփորահար^[3]։ Նա նաև դիմադրության անդամ էր, որը հրեա երեխաներին փրկում էր Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, իսկ պատերազմից հետո բժշկի կոչում է ստացել ցրված սկլերոզի հետաքննության համար^[4]։

Կյանք և կարիերա խմբագրել

Բոյ Էդգարը մեծացել է Ամստերդամում՝ որպես գաղութային ապրանքների վաճառականի որդի։ Նրա հայրը ծագումով հայ էր, իսկ մայրը հրեա էր Հոլանդական Օստ Ինդիայից։ Սկզբում Էդգարի ընտանիքը լավ էր ապրում։ Մանկության տարիներին Բոյ Էդգարը կարողացել է մի քանի անգամ այցելել Հոլանդական Օստ Ինդիա։ Սակայն 1930-ականների տնտեսական ճգնաժամի ժամանակ Էդգարի ընտանիքի ընկերությունը սնանկացավ։ Նրա հայրը մահացել է 1935 թվականին և ընտանիքը թողել աղքատության մեջ^[3]։

Բոյ Էդգարն առաջին անգամ կապ է հաստատել ջազի հետ ավագ դպրոցում։ Թեպետ Էդգարը երաժշտական կրթություն չի ստացել, նա ինքնակրթությամբ սովորել է մշակումներ անել և դաշնամուր ու շեփոր նվագել։ 1932 թվականին նա սկսել է իր բժշկական կրթությունը Ամստերդամի համալսարանում։ Նա շատ է աշխատել ուսման համար վճարելու համար։ 1935 թվականին Բոյ Էդգարը Հաագայի GTB ստուդիայում ձայնագրել է մի շարք երգեր, այդ թվում՝ «In the mood for love»^[5]։ 1936 թվականին Բրյուսելում արժանացել է սիրողական մենակատարների մրցանակի, իսկ մեկ տարի անց դարձել Հաագայի «The Moochers» անսամբլի անդամ։ 1939 թվականին նա դարձել է այդ անսամբլի ղեկավարը, և կատարել է այդ պարտականությունները մինչև գերմանացի օկուպանտների կողմից ջազային երաժշտությունն արգելելը։

Պատերազմի ժամանակ (1942 թվականի սեպտեմբերի 30-ին)^[3] նա ամուսնացել է Միմոզա Ֆրենկի՝ Էլի Ֆրենկի և Ագնես Բուշնախի հրեա դստեր հետ, և նրանք միասին մասնակցել են ընդհատակյա դիմադրությանը՝ հրեա երեխաներին արտաքսումից փրկելու համար։ Պատերազմի տարիներին բուժզննում է անցել։ Էդգարը նաև երաժշտություն է ստեղծել այն նվագախմբերի համար, որոնց թույլատրվել է ելույթ ունենալ։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Էդգարը կարճ ժամանակով բանտարկվել է, քանի որ հրաժարվել է Հոլանդական Օստ Ինդիա մեկնել որպես զինվոր։ Պատերազմից հետո առաջին տարիներին նա շարունակել է որպես դաշնակահար հանդես գալ եվրոպական տարբեր երկրներում^[3]։

1950 թվականին Էդգարը պաշտպանել է իր թեկնածուական թեզը ցրված սկլերոզի նյարդային համակարգի պրոցեսների վերաբերյալ, մի հիվանդություն, որով այդ ժամանակ արդեն տառապում էր նրա կինը։ Իր գիտական կարիերայի և կնոջ խնամքի վրա ամբողջությամբ կենտրոնանալու համար Էդգարը որոշ ժամանակով դադարել է երաժշտությամբ զբաղվել։ Նրա կինը մահացել է 1958 թվականի դեկտեմբերի 3-ին^[3]։ 1960 թվականի հուլիսի 5-ին նա նորից ամուսնացել է Իդա Ջանի Լենգթաթի հետ^[3]։

Էդգարն այդ ընթացքում մի քանի ամբողջական ձայնագրություն է արել, արժանացել է Էդիսոնի մրցանակի և միջազգային աստղերի հետ պարբերաբար ելույթ է ունեցել ռադիոյով և հեռուստատեսությամբ։ 1964 թվականին ստացել է Վեսել Իլկենի մրցանակ։ Նրա գեղարվեստական կարիերայի գագաթնակետը եղել է 1960-ական թվականների կեսերին, երբ «Boy's Big Band»-ը ձայնագրել է «LPs Now's the time» (1965) և «Finch Eye» (1966) ալբոմները։ 1966 թվականի հոկտեմբերին Էդգարը մեկնել է ԱՄՆ՝ դասավանդելու մի շարք համալսարաններում և հետագա հետազոտություններ կատարելու։ Նա ԱՄՆ-ում մնացել է երեք տարի և վերադարձել 1969 թվականին։

Վերադառնալով Նիդերլանդներ՝ նա դարձել է բժիշկ Դույվենդրեխտում և Բեյլմերմերում, բայց Էդգարն այլևս պատշաճ կերպով չէր կարողանում համատեղել բժշկի և ջազմենի աշխատանքը։ Նրա «Boy's Big Band» նվագախումբը, որն արդեն փլուզվել էր նրա բացակայության ընթացքում, վերջնականապես լուծարվեց 1971 թվականին^[3]։ 1970-ական թվականներին Էդգարը ղեկավարում էր «Boy Edgar Sound» խումբը։

1971 թվականի հունիսի 28-ին Էդգարը բաժանվեց Իդա Ջանի Լենգթաթից։ Նրանք կրկին ամուսնացան 1973 թվականի հուլիսի 11-ին։

Ջազային երգչուհի Ջերի վան դեր Կլեյը որոշ ժամանակ եղել է նրա կյանքի ընկերը, ինչպես նաև երգել է Էդգարի ջազային նվագախմբում^[3]։

1979 թվականի վերջին Էդգարը թողել է ընդհանուր պրակտիկայի բժշկի աշխատանքը։ Կարճ ժամանակ անց նա մահացել է 65 տարեկան հասակում։ Որպես հարգանքի տուրք, Վեսել Իլկենի մրցանակը, որը նա շահել էր 1964 թվականին, 1980 թվականին վերանվանվեց Բոյ Էդգարի մրցանակ։ 1992 թվականից այն կոչվում է VPRO/Boy Edgar Award: Այս մրցանակը կարելի է համարել ամենագլխավորը հոլանդական ջազային աշխարհում։

2018 թվականին Բոյ Էդգարը հետմահու պարգևատրվել է Յադ Վաշեմի կողմից Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ հրեաներին ցուցաբերած օգնության համար^[4]։

Սկավառակագրություն խմբագրել

1965 – Now's The Time – LP Artone MGOS 9463
1966 – Finch Eye – LP Artone MDS S 3001
1969 – Various – The Dutch Jazz Scene (Compilatie) Track A1 – A5 – 7-LP Radio Nederland 109 917/923
1971 – Boy's Big Band – The Best Of Boy's Big Band – Compilation LP CBS S 52888
1973 – Live in Shaffy – LP White Elephant PE 888.017
1975 – Gerry van der Klei – Multifaced Gerry – LP Poker PO 13002
1978 – Various – Date with the Dutch – 7 × Vinyl 10" Track N1 en N2 – Radio Nederland 109 766/772 Z
1979 – Music Was His Mistress, An Hommage To Edward Kennedy Ellington – LP BV Haast Records BVHAAST 022
1999 – Now's The Time! + Finch Eye – BV Haast Records CD 9901
2014 – De geniale chaos van Boy Edgar – 678 Records SSECD-002
2015 – Return Live Recordings 1965–1966 – CD Nederlands Jazz Archief NJA 1501

Գրականություն խմբագրել

Marie-Claire Melzer & Marieke Klomp Boy Edgar. het dubbelleven van een alleskunner, 2015, Uitgeverij Cossee,9789059365889

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Biografisch Portaal — 2009.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 The Righteous Among the Nations Database
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 Huygens ING – Amsterdam. Bronvermelding: Lex Lammen, 'Edgar, George Willem Fred (1915–1980)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn4/edgar [12-11-2013]
↑ ^4,0 ^4,1 Boy Edgar receives posthumous award Yad Vashem, Het Parool, 9 April 2018
↑ Haagsch gemeentearchief zoekterm GTB geluidsstudio: Auteur: Dorsser, Kees van; Dil, Cor; Pfeiffer, 'King'; Helweg, Tonny; Kuypers, John; Kievits, Jan; Oven, Harry van; Knap, Max; Robbers, Vic; Ruyssevelt, Max van; Edgar, Boy. Jaar publicatie: 1935 Trefwoorden: GTB (geluidsstudio) (1929–1945)

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Կենսագրությունը www.historici.nl-ում

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բոյ Էդգար» հոդվածին։

[_773ab75c4601ea6a-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Biografisch Portaal — 2009.

[_f51a5d436f39f876-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 The Righteous Among the Nations Database

[huygens-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 Huygens ING – Amsterdam. Bronvermelding: Lex Lammen, 'Edgar, George Willem Fred (1915–1980)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn4/edgar [12-11-2013]

[res-4] 4,0 ^4,1 Boy Edgar receives posthumous award Yad Vashem, Het Parool, 9 April 2018

[5] Haagsch gemeentearchief zoekterm GTB geluidsstudio: Auteur: Dorsser, Kees van; Dil, Cor; Pfeiffer, 'King'; Helweg, Tonny; Kuypers, John; Kievits, Jan; Oven, Harry van; Knap, Max; Robbers, Vic; Ruyssevelt, Max van; Edgar, Boy. Jaar publicatie: 1935 Trefwoorden: GTB (geluidsstudio) (1929–1945)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]