Արսեն Լյուպեն
Արսեն Լյուպեն (ֆր.՝ Arsène Lupin), ֆրանսիացի գրող Մորիս Լեբլանի (1864-1941) վեպերի ու նովելների գլխավոր հերոսը, «ջենթլմեն-կողոպտիչ»։ Առաջին անգամ հայտնվել է «Արսեն Լյուպենի ձերբակալությունը» նորավեպում, որը տպագրվել է ֆրանսիական Je sais tout ամսագրում 1905 թվականի հուլիսին։ Լեբլանը գրել է 24 գիրք Լյուպենի մասին։ Դրանից բացի, գոյություն ունեն մի շարք շարունակություններ, այդ թվում նաև գրված հայտնի համահեղինակներ Պիեռ Բուալոյի և Տոմա Նարսեժակի կողմից, ինչպես նաև բազմաթիվ բեմադրությունները, էկրանավորումներ և կոմիքսներ։
| Արսեն Լյուպեն | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | գեղարվեստական անձ և գրական հերոս |
| Հեղինակ | Մորիս Լեբլան |
| Ներկայացված է | Arsène Lupin? և Arsène Lupin literary series? |
| Սեռ | արական |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Ֆրանսիա |
| Մականուն | Raoul d'Andrésy |
| Մասնագիտություն | գող |
| Դերը կատարել են | Ժորժ Դեքրիեր, Robert Lamoureux?, Ժան Կլոդ Բրիալի, Ռոմեն Դյուրիս և Օմար Սի |
 Arsène Lupin Վիքիպահեստում | |
Լյուպենի կերպարը մեծապես ոգեշնչվել է «ազնիվ ավազակի» և առաջին հերթին Ռոկամբոլի կերպարից, որը Պոնսոն դյու Տերրայի (1829-1871) հերոսն է։
Արսեն Լյուպենի կենսագրությունը խմբագրել
Բազմիցս փորձ է արվել ներկայացնել Արսեն Լյուպենի ամբողջական կենսագրությունն այն տեղեկությունների հիման վրա, որոնք առկա են Մորիս Լեբլանի ստեղծագործություններում։ Առավել հաջողված են համարվում Ֆ. Լակասենի և Անդրե-Ֆրանսուա Ռուդի աշխատանքները։ Համապատասխանաբար, այդ կենսագրությունները տարբերվում են մի շարք կետերով։
Առավել հավանական է, որ Արսեն Լյուպեն Ռաուլը՝ Հենրիետա դ’Անդրեզիի և Թեոֆրաստ Լյուպենի որդին, կարող է ծնված լինել 1874 թվականին («Կոմսուհի Կալիոստրո» ստեղծագործության մեջ, որի գործողությունները ծավալվում են 1894 թվականին, Արսեն Լյուպենը քսան տարեկան է)։ Նրա ենթադրյալ ծննդավայրը կարող է լինել Բլուա քաղաքը (կախված այն հանգամանքից, թե արդյոք դա ընդունվում է որպես ճշմարտություն, թե այն Լյուպենի հերթական սուտն է)։
Արսենի ծնունդից մի քանի տարի անց նրա մայրը հեռացել է Թեոֆաստ Լյուպենից և որդու հետ բնակություն հաստատել Դրյո-Սուբիզ ընտանիքի տանը։ Այդտեղ Հենրիետան մշտապես ստորացվել է տանտերերի կողմից։ Այդ պատճառով Արսեն Լյուպենը վեց տարեկանում գողանում է Մարի Անտուանետ թագուհու մանյակը, որը Դրյո-Սուբիզ ընտանիքի պարծանքն էր («Թագուհու նոր մանյակը», «Կոմսուհի Կալիոստրո»)։ Չնայած հետաքննությանն այդպես էլ չի հաջողվում պարզել, թե ով և ինչպես է կատարել գողությունը, կասկածն ընկնում է Հենրիետա դ’Անդրեզիի վրա, որն ստիպված է լինում հեռանալ գյուղ, որտեղ էլ մահանում է մի քանի տարի անց։
Արսեն Լյուպենը սովորել է իրավաբանություն, բժշկություն և դարձել մաշկաբանության մասնագետ։ Նա գիտի դասական լատիներեն և հունարեն։ Նրա հայրը եղել է բռնցքամարտի, սուսերամարտի և մարմնամարզության ուսուցիչ և որդուն սովորեցրել է մարտարվեստներ։ Արսենը սովորել է նաև ջուջուցու։
Արտաքին տեսք խմբագրել
.jpg)
Արսեն Լյուպենը վերափոխումների վարպետ է և հաճախ է փոխում իր դիմագծերը, մազերի գույնը, հագուստի ոճն ու նույնիսկ բնավորությունը։ Այդ պատճառով դժվար է հստակ նկարագրել նրան։ Միայն հայտնի է, որ հերոսը բավական բարեկազմ է, գեղեցիկ և արտասովոր ուժեղ, ինչն օգնում է նրա գողի մասնագիտությանը։
Բնավորություն խմբագրել
Արսեն Լյուպենը ցույց է տվել իր տաղանդն ու խելքը բազմաթիվ արկածներում՝ հանդես գալով ոչ միայն որպես կողոպտիչ, այլ նաև որպես դետեկտիվ և լուծելով մինչ այդ անլուծելի հանելուկներ, ինչը հաճախ զգալի շահույթ է բերել նրան։ Սակայն բացառված չեն նաև կերպարի ձախողումները, որոնցից նա դուրս է գալիս իր ունակությունների ու հաջողության շնորհիվ, ինչը ջենթլմեն-կողոպտիչին մոտեցնում է սվորական մարդու։ Դրանից բացի, հերոսն արժանանում է ընթերցողի համակրանքին իր բարոյական սկզբունքների շնորհիվ, որոնցից են սպանության բացառումն ու նուրբ քաղաքավարությունը կանանց հանդեպ։ Լյուպենը հաճախ կանանց օգնում է հաղթահարել դժվարին իրավիճակը, ավելին, նա հանուն կնոջ պատրաստ է հրաժարվել իր հանցագործ մտադրություններից։ Հերոսին խորթ չէ հայրենասիրությունը, ինչն առավել վառ արտահայտվում է այն դրվագներում, որոնցում ներկայացված գործողությունները տեղի են ունենում Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին։ Նա տանձնում է Ֆրանսիայի օգտին մի շարք դիվանագիտական գործընթացների պատախանատվությունը։ Դրանից բացի, Արսեն Լյուպենն ընդգրկվել է Արտասահմանյան Լեգեոնի կազմում և կռվել Ֆրանսիայի օգտին Հյուսիսային Աֆրիկայում («Վագրի ատամները»)։
Մորիս Լեբլանի ստեղծագործություններն Արսեն Լյուպենի մասին խմբագրել
- 1907 – Արսեն Լյուպենը՝ ազնիվ կողոպտիչը / ֆր.՝ Arsène Lupin gentleman cambrioleur (9 պատմվածք)
- Արսեն Լյուպենի ձերբակալությունը / ֆր.՝ L'Arrestation D'Arsene Lupin
- Արսեն Լյուպենը բանտում / ֆր.՝ Arsene Lupin en Prison
- Արսեն Լյուպենի փախուստը / ֆր.՝ L'Evasion D'Arsene Lupin
- Խրհրդավոր ճանապարհորդը / ֆր.՝ Le Mysterieux Voyageur
- Թագուհու մանյակնը / ֆր.՝ Le Collier de la Reine
- Ինչպես ես ծանոթացա Արսեն Լյուպենի հետ (Փոսիկի յոթ) / ֆր.՝ Comment J'Ai Connu Aresene Lupin: Le Sept de Coeur
- Մադամ Էմբերի չհրկիզվող պահարանը / ֆր.՝ Le Coffrefort de Madam Imbert
- Սև մարգարիտ / ֆր.՝ La Perle Noire
- Հերլոկ Շոլմսն ուշացել է[1] / ֆր.՝ Herlock Sholmes Arrive Trop Tard
- 1908 – Արսեն Լյուպենն ընդդեմ Հերլոկ Շոլմսի / ֆր.՝ Arsène Lupin contre Herlock Sholmès
- 1909 – Արսեն Լյուպեն / ֆր.՝ Arsène Lupin (պիես)
- 1909 – Սնամեջ ասեղ / ֆր.՝ L'Aiguille creuse
- 1910 – 813 / ֆր.՝ 813, 1917 թվականին հրատարակվել է երկու հատորով
- 1911-1913 – Արսեն Լյուպենի գաղտնիքները / ֆր.՝ Les Confidences d'Arsène Lupin (9 պատմվածք)
- Արևաշողքեր / ֆր.՝ Les jeux du soleil
- Հարսանեկան մատանի / ֆր.՝ L'anneau nuptial
- Ստվերի հուշումով / ֆր.՝ Le signe de l'ombre
- Դժոխային թակարդ / ֆր.՝ Le piege infernal
- Կարմիր մետաքսե շարֆ / ֆր.՝ L'echarpe de soie rouge
- Մահը թափառում է մոտակայքում / ֆր.՝ La mort qui rode
- Կարապի վզով Էդիտը / ֆր.՝ Edeth au cou de cygne
- Ցղոտի խուրձ / ֆր.՝ Le fetu de paille
- Արսեն Լյուպենի ամուսնությունը / ֆր.՝ Le mariage d'Arsene Lupin
- 1911 – Արսեն Լյուպենի ավանտյուրան / ֆր.՝ Une Aventure d'Arsène Lupin (պիես)
- 1912 – Բյուրեղապակե խցան / ֆր.՝ Le Bouchon de cristal
- 1915 – Արկի բեկոր / ֆր.՝ L'Éclat d'obus
- 1917 – Ոսկե եռանկյուն / ֆր.՝ Le Triangle d'or
- 1919 – Երեսուն դագաղների կղզին / ֆր.՝ L'Île aux trente cercueils
- 1920 – Վագրի ատամները / ֆր.՝ Les Dents du tigre
- 1920 – Արսեն Լյուպենի վերադարձը / ֆր.՝ Le Retour d'Arsène Lupin (պիես)
- 1923 – Պատի ժամացույցի ութ զարկերը / ֆր.՝ Les huit coups de l'horloge (8 պատմվածք)
- Աշտարակի գագաթը / ֆր.՝ Au Sommet de la Tour
- Ջրով գրաֆին / ֆր.՝ La carafe d'eau
- Թերեզան և Ժերմենան / ֆր.՝ Therese et Germaine
- Դիմակազերծող ֆիլմը / ֆր.՝ Le film revelateur
- Ժան-Լուիի գործը / ֆր.՝ Le cas de Jean-Louis
- 'Կացնով տիկինը / ֆր.՝ La Dame a la hache
- Քայլերի հետքերը ձյան վրա / ֆր.՝ Des pas sur la neige
- Ի պատիվ Մերկուրի աստծու / ֆր.՝ Au dieu Mercure
- 1924 – Կոմսուհի Կալիոստրո / ֆր.՝ La Comtesse de Cagliostro
- 1927 – Կանաչ աչքերով օրիորդը / ֆր.՝ La Demoiselle aux yeux verts
- 1927 – Այծի մորթով մարդը / ֆր.՝ L'homme à la peau de bique (պատմվածք)
- 1928 – Գործակալություն Բառնետ և Քո. / ֆր.՝ L'Agence Barnett et Cie (8 պատմվածք)
- Ընկնող կաթիլներ / ֆր.՝ Les gouttes qui tombent
- Գեորգ թագավորի սիրային նամակը / ֆր.՝ La lettre d'amour du roi George
- Բակարայի խաղ / ֆր.՝ La partie de baccara
- Ոսկե ատամներով մարդը / ֆր.՝ L'homme aux dents d'or
- Բեշուի տասներկու ակցիաները / ֆր.՝ Les douze Africaines de Bechoux
- Պատահականությունը հրաշքներ է գործում / ֆր.՝ Le hasard fait des miracles
- Սպիտակ ձեռնոցներ… սպիտակ զանկապաններ… / ֆր.՝ Gants blancs...guetres blanches...
- Բեշուն ձերբակալում է Ջիմ Բառնետին / ֆր.՝ Bechoux arrete Jim Barnett
- 1928 – Խորհրդավոր դաստակերտը / ֆր.՝ La Demeure mystérieuse
- 1930 – Դաստակերտ «Բուռն հոսք» / ֆր.՝ La Barre-y-va
- 1930 – Զմրուխտե կարկեհան / ֆր.՝ Le Cabochon d'émeraude (պատմվածք)
- 1932 – Երկու ժպիտներով կինը / ֆր.՝ La Femme aux deux sourires
- 1934 – Վիկտորը բարձրաշխարհիկ բրիգադից / ֆր.՝ Victor, de la Brigade mondaine
- 1935 – Կոմսուհի Կալիոստրոյի վրեժը / ֆր.՝ La Cagliostro se venge
- 1941 – Արսեն Լյուպենի միլիարդները / ֆր.՝ Les Milliards d'Arsène Lupin, Արսեն Լյուպենի մասին պատմող շարքի պաշտոնական վերջին գիրքը, հրատարակվել է 1939 թվականին, հետմահու առանձին գրքով լույս է տեսել 1941 թվականին, սակայն առանց «Չհրկիզվող պահարանը» մասի (IX. Les coffres-forts)։ Ավելի ուշ այդ հրատարակությունը հետ է կանչվել Լեբլանի որդու խնդրանքով։ 2002 թվականին որոշ Արսեն Լյուպենի երկրպագուների և կորեացի թարգմանիչ Սոն Գվի Սուի ջանքերով վերականգնվել է բացակայող գլուխը, և Լյուպենի մասին պատմող ամբողջական վերջին վեպը հրապարակվել է Կորեայում՝ Կաչի հրատարակչությունում[2]։ Ներկայում հասանելի են ֆրանսերեն ամբողջական էլեկտրոնային գիրքը[3], ինչպես նաև տպագիր տարբերակը, որ լույս է ընծայվել Editions Manucius հրատարակչության կողմից (2015)[4]։
- 2012 – Արսեն Լյուպենի վերջին սերը / ֆր.՝ Le Dernier Amour d'Arsène Lupin (անավարտ վեպ, գրվել է շուրջ 1936 թվականին, տպագրվել է 2012 թվականին՝ այն բանից հետո, երբ 2011 թվականին այն գտել է գրողի թոռնուհին՝ Ֆլորենս Բոեսպֆլյուգ-Լեբլանը)։
Այլ հեղինակների ստեղծագործություններ խմբագրել
- Սերգեյ Կոլբասև
- Արսեն Լյուպեն (ռուս.՝ Арсен Люпен, 1930, Լենինգրադ, «Поворот всё вокруг» եռագրության կազմում)
- Անտոնի Բուշե / ֆր.՝ Anthony Boucher
- Վալերի Կատոգան / ֆր.՝ Valère Catogan (կեղծանունը՝ ֆր.՝ Raymond Lindon)
- Բուալո-Նարսեժակ (ֆր.՝ Boileau-Narcejac)
- Էներվիլի գաղտնիքը / ֆր.՝ Le Secret d’Eunerville (1973, վեպ)
- Վառոդի տակառ / ֆր.՝ La Poudrière (1974, վեպ)
- Արսեն Լյուպենի երկրրդ դեմքը / ֆր.՝ Le Second Visage d’Arsène Lupin (1975, վեպ)
- Արսեն Լյուպենի արդարադատությունը / ֆր.՝ La Justice d’Arsène Lupin (1977, վեպ)
- Արսեն Լյուպենի երդումը / ֆր.՝ Le Serment d’Arsène Lupin (1979, վեպ)
- / ֆր.՝ L’Affaire Oliveira (Տոմ Նարսեժակի պատմվածքը)
- Քրիստիան Պոսլանեց / ֆր.՝ Christian Poslaniec
- Դանիել Սալմոն / ֆր.՝ Daniel Salmon
- Ջեյնի ատամը/ ֆր.՝ La dent de Jane (2001)
- Միշել Զինկ (ֆր.՝ Michel Zink)
- Կարլինա և Դիդյո Կայոլ (ֆր.՝ Caroline et Didier Cayol)
- Միշել Բյուսի / ֆր.՝ Michel Bussi
- Լյուպենի կոդը / ֆր.՝ Code Lupin (2006)
- Բորիս Ակունին
- Գաբրիել Տովերոն / ֆր.՝ Gabriel Thoveron
- Ո՞վ է վախեցրել Վիրջինիա Վուլֆին (…պարզից պարզ է, իմ թանկագին Լյուպեն) / ֆր.՝ Qui fait peur à Virginia Woolf? (...élémentaire mon cher Lupin!) (վեպ)
- Պատրիկ Ֆերտե / ֆր.՝ Patrick Ferté
- Կաձուհիկո Կատո
- Lupin III (մանգա, որի գլխավոր հերոսը Արսեն Լյուպենի թոռն է)
Ֆիլմեր և հեռուստասերիալներ խմբագրել
- 1910 – Արսեն Լյուպենն ընդդեմ Շերլոկ Հոլմսի (Arsène Lupin contra Sherlock Holmes), Գերմանիա
- 1916 – Արսեն Լյուպեն (Arsene Lupin), Մեծ Բրիտանիա
- 1917 – Արսեն Լյուպեն (Arsene Lupin), ԱՄՆ
- 1932 – Արսեն Լյուպեն (Arsene Lupin), ԱՄՆ
- 1937 – Արսեն Լյուպեն (Arsène Lupin détective), Ֆրանսիա
- 1938 – Արսեն Լյուպենը վերադառնում է (Arsène Lupin Returns)
- 1947 – Արսեն Լյուպեն (Arsenio Lupin), Մեքսիկա
- 1957 – Արսեն Լյուպենի արկածները, Ֆրանսիա, Իտալիա
- 1959 – Подписано: Арсен Люпен (Signé: Arsène Lupin), Ֆրանսիա
- 1962 – Արսեն Լյուպենն ընդդեմ Արսեն Լյուպենի (Arsène Lupin contre Arsène Lupin), Ֆրանսիա, Իտալիա
- 1971-1973 – Արսեն Լյուպեն (Arsene Lupin), Ֆրանսիա, Իտալիա
- 1980 – Արսեն Լյուպեն (Arsène Lupin joue et perd), մինիսերիալ, Ֆրանսիա, Իտալիա, Շվեյցարիա, Գերմանիա (ԳՖՀ)
- 1989 – Արսեն Լյուպենի վերադարձը (Le Retour d’Arsène Lupin)
- 1995-1996 – Արսեն Լյուպենի նոր սխրանքները (Les Nouveaux Exploits d’Arsène Lupin)
- 2004 – Արսեն Լյուպեն (Arsène Lupin), Ֆրանսիա
- 2018 – Kaitou Sentai Lupinranger VS Keisatsu Sentai Patranger
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Պատմվածքն առաջին անգամ հրատարակվել է «Je sais tout» № 17-ում (15 հունիսի, 1906 թվական) «Sherlock Holmes arrive trop tard» վերնագրով, իսկական վերնագրով՝ նշված ժողովածուում, Շերլոկ Հոլմսի անունը փոխվել է Արթուր Կոնան Դոյլի բողոքների պատճառով։ («Французский детектив начала XX века (Арсен Люпен и Фантомас): Сборник / Сост. А. Ф. Строев. — Коммент. А. Ф. Строев. — М.: Радуга, 1989. — На франц. яз. — 397 с».)
- ↑ Twenty-Volume Complete Works of Lupin Translated by Seong Gwi-soo
- ↑ «Edition published by Ebooks libres et gratuits» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 5-ին.
- ↑ «First complete French print edition». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 5-ին.
- ↑ Le roman policier: introduction à la théorie et à l’histoire d’un genre … — Marc Lits — Google Книги
- ↑ Հրատարակչության կայքը
- ↑ Quand Arsène Lupin entre au Collège de France (վեպի գրախոսական)
Գրականություն խմբագրել
- Zink M. Arsène Lupin et le mystère d’Arsonval. Paris: Éditions de Fallois, 2004
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Արսեն Լյուպենի թանգարան Արխիվացված 2021-09-05 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արսեն Լյուպեն» հոդվածին։ |