Վիքիպեդիա

Արազի

հայ արձակագիր, թարգմանիչ

Արազի (Մովսես Մելիքի Հարությունյան, ծածկանունը՝ Ֆերնանդո, մարտի 20 (ապրիլի 1), 1878[1][2], Շուլավեր, Թիֆլիսի գավառ, Թիֆլիսի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն[1][2] - դեկտեմբերի 21, 1964(1964-12-21)[3][4], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[3][1][2]), հայ արձակագիր և թարգմանիչ, ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1934 թվականից։

Արազի
Ծննդյան անունՄովսես Մելիքի Հարությունյան
Ծնվել էմարտի 20 (ապրիլի 1), 1878[1][2]
ԾննդավայրՇուլավեր, Թիֆլիսի գավառ, Թիֆլիսի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն[1][2]
Վախճանվել էդեկտեմբերի 21, 1964(1964-12-21)[3][4] (86 տարեկան)
Վախճանի վայրԵրևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[3][1][2]
Գրական անունՖերնանդո
Մասնագիտությունգրող և թարգմանիչ
Ազգությունհայ
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
ԿրթությունՍանկտ Պետերբուրգի պետական տեխնոլոգիական ինստիտուտ[1]
ԱնդամակցությունԽՍՀՄ Գրողների միություն
Պարգևներ
Լենինի շքանշան[1] Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան[1] «Պատվո նշան» շքանշան և «Կովկասի պաշտպանության համար» մեդալ
Արազի Վիքիքաղվածքում
Արազի Վիքիդարանում
 Arazi Վիքիպահեստում

Կենսագրություն Խմբագրել

Ծնվել է Վրաստանի Շուլավեր (այժմ՝ Շահումյան ավան) գյուղում։ Նախնական կրթությունը ստացել է Շուլավերում, 1898 թվականին ավարտել է Թիֆլիսի ռեալական դպրոցը։ 1899 թվականին ընդունվել է Պետերբուրգի տեխնոլոգիական ինստիտուտը։ Երկու անգամ՝ 1901 և 1905 թվականներին ձերբակալվել է ուսանողական հեղափոխական ցույցերին մասնակցելու համար և 1905 թվականին՝ բանտից դուրս գալուց հետո, վերադարձել է Թիֆլիս։ Գրական ասպարեզ է իջել 1906 թվականին։ Գրել է մի շարք փոքրիկ պատմվածքներ[5]։ 1906 թվականին «Մուրճ» ամսագրում տպագրվում է նրա առաջին պատմվածքը՝ «Դոն Կարապետի արշավանքը դեպի Կղերստան»։ 1914 թվականին Հակոբ Հակոբյանի հետ հրատարակել է «Կարմիր մեխակներ» և «Բանվորի ալբոմ» ժողովածուները։ Պարգևատրվել է Լենինի, Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշաններով։ Մահացել է Երևանում[6]։

Երկերի մատենագիտություն Խմբագրել

 
Մովսես Արազու հուշատախտակը Երևանում
  • Պատմվածքներ, Թիֆլիս, ԺՏԳԽ պոլիգրաֆ բաժնի 4-րդ տպարան, 1923, 47 էջ։
  • Պատմվածքներ, Երևան, Պետհրատ, 1926, 227 էջ։
  • Տրակտորը (ագրոպատմվածք), Երևան, Պետհրատ, 1926, 24 էջ։
  • Պատմվածքներ, Բաքու, «Կոմունիստ»-ի գրադարան, «Կրասնի վաստոկ»-ի տպարան, 1928, 32 էջ։
  • Ապրողները (պատմվածքներ), Երևան, Պետհրատ, 1929, 147 էջ։
  • Լույսերը (պատմվածքներ), Երևան, Պետհրատ, 1931, 208 էջ։
  • Փոքրիկ շինարարները, Երևան, Պետհրատ, 1931, 20 էջ։
  • Կարմիր Կարոն, Երևան, Պետհրատ, 1931, 16 էջ։
  • Պիոներ Սարոն, Պետհրատ, 1931, 12 էջ։
  • Եկվորները (պատմվածքներ), Երևան, Պետհրատ, 1933, 148 էջ։
  • Արձակ պոեմներ, Երևան, Պետհրատ, 1935, 84 էջ։
  • Նոր թևերով. Լուսնի շողերով. Ջրվեժի ցոլքում, Երևան, Պետհրատ, 1935, 275 էջ։
  • Հերոս Կարենը, Երևան, Պետհրատ, 1935, 16 էջ։
  • Փոքրիկ հերոսը, Երևան, Պետհրատ, 1937, 8 էջ։
  • Անբախտ որսկաններ, Երևան, Պետհրատ, 1937, 12 էջ։
  • Երկեր, հատոր 1, Երևան, Պետհրատ, 1937, 479 էջ։
  • Ակունքներ, Երևան, Պետհրատ, 1938, 96 էջ։
  • Մանկական պատմվածքներ, Երևան, Պետհրատ, 1938, 109 էջ։
  • Միշիկը, Երևան, Պետհրատ, 1938, 12 էջ։
  • Այրվող հորիզոնը, գիրք առաջին, Երևան, Հայպետհրատ, 1940, 269 էջ։
  • Արձակ պոեմներ, 2-րդ հրատարակչություն, Երևան, Հայպետհրատ, 1941, 79 էջ։
  • Երեք քաջեր, Երևան, Հայպետհրատ, 1942, 16 էջ։
  • Հայրենիքի կանչը (պատմվածքներ), Երևան, Հայպետհրատ, 1942, 39 էջ։
  • Անհաղթները (պատմվածքներ), Երևան, Հայպետհրատ, 1944, 146 էջ։
  • Ընտիր երկեր, Երևան, Հայպետհրատ, 1946, 316 էջ։
  • Ընտիր երկեր, Երևան, Հայպետհրատ, 1948, 479 էջ։
  • Հաղթական ծիլեր, Երևան, Հայպետհրատ, 1950, 105 էջ։
  • Մանկական պատմվածքներ, Երևան, Հայպետհրատ, 1952, 76 էջ։
  • Պատմվածքներ և վիպակներ, Երևան, Հայպետհրատ, 1953, 491 էջ։
  • Երկերի ժողովածու երեք հատորով, հատոր 1, Երևան, Հայպետհրատ, 1955, 371 էջ։
  • Երկերի ժողովածու երեք հատորով, հատոր 2, Երևան, Հայպետհրատ, 1956, 360 էջ։
  • Երկերի ժողովածու երեք հատորով, հատոր 3, Երևան, Հայպետհրատ, 1957, 424 էջ։
  • Հերոս Կարենը (պատմվածքներ), Երևան, Հայպետհրատ, 1957, 84 էջ։
  • Իսրայել Օրի (պատմական վեպ), գիրք առաջին, Երևան, Հայպետհրատ, 1959, 233 էջ։
  • Իսրայել Օրի (պատմական վեպ), գիրք առաջին և երկրորդ, Երևան, Հայպետհրատ, 1961, 348 էջ։
  • Փունջ։ Սովետահայ մանկական գրականություն (ժողովածուում տեղ են գտել նաև Արազու գործերից), Երևան, Հայպետհրատ, 1961, 356 էջ։
  • Իսրայել Օրի (պատմական վեպ), գիրք առաջին, երկրորդ և երրորդ, Երևան, Հայպետհրատ, 1963, 476 էջ։
  • Իսրայել Օրի (պատմական վեպ), գիրք առաջին, երկրորդ և երրորդ, Երևան, Հայպետհրատ, 1964, 474 էջ։
  • Արևը, Երևան, «Հայաստան», 1970, 8 էջ։
  • Արյունոտ ծաղիկներ (պատմվածքներ), Երևան, «Հայաստան», 1973, 56 էջ։
  • Վերածնունդ (ժողովածուում տեղ է գտել Արազու «Սիրուշի պլամը» պատմվածքը), Երևան, «Սովետական գրող», 1977, 552 էջ։
  • Արևը, Երևան, «Սովետական գրող», 1981, 16 էջ։
  • Հակոբ Հակոբյան, Շուշանիկ Կուրղինյան, Արազի, Երկեր, Երևան, «Սովետական գրող», 1982, 575 էջ։

Արազու կատարած թարգմանությունները (ռուսերենից) Խմբագրել

  • Գեորգի Նիկիֆորով, Լապտերի մոտ (վեպ), Երևան, Պետհրատ, 1931, 303 էջ։
  • Մաքսիմ Գորկի, Ընտիր երկեր 3 հատորով, հատոր 1, Մանկություն, Երևան, Պետհրատ, 1932, 233 էջ։
  • Մաքսիմ Գորկի, Ընտիր երկեր 3 հատորով, հատոր 2, Ծառայության մեջ, Երևան, Պետհրատ, 1934, 343 էջ։
  • Մաքսիմ Գորկի, Ընտիր երկեր 3 հատորով, հատոր 3, Իմ համալսարանները, Երևան, Պետհրատ, 1937, 157 էջ։
  • Մաքսիմ Գորկի, Մանկություն։ Ծառայության մեջ։ Իմ համալսարանները, Երևան, Հայպետհրատ, 1947, 586 էջ։
  • Մաքսիմ Գորկի, Երկերի ժողովածու 10 հատորով, հատոր 8, Երևան, Հայպետհրատ, 1951, 712 էջ։
  • Մաքսիմ Գորկի, Երկերի ժողովածու 10 հատորով, հատոր 9, Երևան, Հայպետհրատ, 1951, 556 էջ։
  • Մաքսիմ Գորկի, Մանկություն, Երևան, Հայպետհրատ, 1961, 283 էջ։
  • Մաքսիմ Գորկի, Մանկություն (վեպ), Երևան, «Սովետական գրող», 1982, 248 էջ։

Գրականություն Արազու և նրա ստեղծագործության մասին Խմբագրել

  • Վահրամ Թերզիբաշյան, Արազի, Երևան, Պետհրատ, 1940, 64 էջ։
  • Սովետահայ գրականության պատմություն, առաջին հատոր (1917-1941, հատորում զետեղված է «Մովսես Արազի» գլուխը, որը գրել է Սուրեն Աղաբաբյանը), Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ, 1961, 800 էջ։

Ծանոթագրություններ Խմբագրել

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — 1974. — հատոր 1. — էջ 683—864.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — 1990. — հատոր 1.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Арази // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
  5. ↑ Սուրխաթյան "Հայ Գրականություն" 2 հատոր
  6. ↑ Հայկ Խաչատրյան (1981)։ Գրական տեղեկատու։ Երևան: «Սովետական գրող»։ էջ 51 

Արտաքին հղումներ Խմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 683)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արազի&oldid=8679237» էջից