Աստիագես

Աստիագես
Ծնվել է՝	մ.թ.ա. 7-րդ դար
Ծննդավայր	Եկբատան, Համադան, Իրան
Մահացել է՝	մ.թ.ա. 6-րդ դար
Վախճանի վայր	Parthia Satrapy
	գերիշխան
Հայր	Կիաքսար
Երեխաներ	Mandane of Media? և Amitis Shahbanu?
Հավատք	Զրադաշտականություն

Աստիագես (ըստ Հերոդոտոսի Ἀστυάγης Աստիագես, ըստ Կտեսիաս Կնիդացու Աստիիգաս, ըստ Դիոդորուսի` Ասպադաս; Բաբելոներեն, Իշտումեգում.թ.ա. 7-րդ դար, Եկբատան, Համադան, Իրան - մ.թ.ա. 6-րդ դար, Parthia Satrapy), եղել է Մեդիական կայսրության վերջին թագավորը մ.թ.ա. 585–550, Քսերքսես I-ի որդին է։ Նա գահազրկվել է Կյուրոս Բ Մեծի կողմից։ Նրա անունը հին իրաներեն բացատրվում է Իշտի Վայգա, որը նշանակում է նիզակ ճոճող^[1]։

Կառավարում Խմբագրել

Մեդիական կայսրությունը Քսերքսեսի և Աստիագեսի կառավարման ժամանակ

Աստիագեսը հաջորդել է իր հորը մ.թ.ա.585 թվականի Հալիսի ճակատամարտից հետո, որը հնգամյա պատերազմ էր լիդիացիների և մեդիացիների միջև։ Նա ժառանգում է մեծ կայսրություն, որը կառավարվում էր երկուսի` Կրեսոսի և Նաբուգոդոնոսորի կողմից։ Նաբուգոդոնոսորի կինը` Ամիտիսը` Աստիագեսի քույրն էր, թագուհի, որի համար, ասում են, Նաբուգոդոնոսորը կառուցել էր Կախովի այգիները .^[2]։

Սակայն, վերջին տեղեկությունների համաձայն, այգին կառուցված է եղել Ասորեստանի թագավոր Սինաքերիբի կողմից^[3]։ Հին աղբյուրները համարյա ոչինչ չեն հաղորդում Աստիագեսի կառավարման մասին։ Հերոդոտոսը հաղորդում է, որ Աստիագեսը դաժան և բռնակալ մարդ է եղել^[4]։ Ըստ Քսենոփոնի Կյուրոպեդիայի` քսաներեք տարի անց Աստիագեսը կորցնում է իր ազնվականների աջակցությունը Կյուրոսի դեմ պատերազմում, դրա արդյունքում Կյուրոսը հիմնադրում է Աքեմենյան կայսրությունը^[5]։

Հերոդոտոս Խմբագրել

Աստիագեսի երազը (Ֆրանս, 15-րդ դար)

Ըստ Հերոդոտոսի` Անտիկ Հունաստանի պատմաբանի հաղորդման` Աստիագեսը երազ է տեսնում, որը մեկնաբանվում է, որ դուստրը` Մանդանան, ծնելու է որդի, որը կործանելու է իր կայսրությունը։

Աստիագեսը աղջկան ամուսնացնում է Անշանի թագավոր Կամբիզ I-ի հետ։

Թագավոր Աստիագեսը հրամայում է Հարփագուսին սպանել երեխա Կյուրոսին Ժան Մոյ (1535-1550)

Երբ երկրորդ անգամ երազն Աստիագեսին զգուշացնում է վտանգի մասին, Աստիագեսը ուղարկում է իր գեներալ Հարփագուսին սպանելու երեխային` Կյուրոսին։ Հերոդոտոսը նշում է Կյուրոսի ծնողներին, բայց չի ասում, որ Կամբիզը եղել է թագավոր^[6]^[7]։ Ժամանակակից գիտնականները պնդում են, որ Կյուրոսը եղել է Աստիագեսի թոռը^[8]։ Հարփագուսը չի ուզում արյուն թափել և երեխային տալիս է հովիվ Միթրիդատեսին, որի կինը հենց նոր էր մեռած երեխա ծնել։

Կյուրոսը մեծանում է որպես Միթրիդատեսի սեփական երեխա, իսկ մեռած երեխային Հարփագուսը ներկայացնում է Աստիագեսին որպես մեռած Կյուրոս։ Երբ երեխան դառնում է տասը տարեկան, Աստիագեսը իմանում է, թե ով է նա և նրան ուղարկում է Անշան` իր ծնողների մոտ։ Հարփագուսը չի փրկվում վրեժխնդրությունից։ Աստիագեսը, սպանելով նրա երեխային, վերջինիս մսով խնջույքի ժամանակ կերակրում է հորը։

Կյուրոսը հաջորդում է հորը մ.թ.ա. 559 թվականին։ Նա Հարփագուսի խորհրդով մ.թ.ա. 553 թվականին դուրս է գալիս Աստիագեսի դեմ։ Երեք տարի տևում է պատերազմը նրանց միջև։ Պասարգադի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտից հետո Կյուրոսը նվաճում է Մարական կայսրությունը։

Հարփագուսը Կյուրոսի մոտ է մնում մինչև իր մահը։ Ըստ դիցաբանության` Կյուրոսը սնվել է շան կաթով։ Շունը պաշտվում է պարսիկների կողմից որպես սրբազան կենդանի։ Լեգենդի համաձայն` ժամանակին Հռոմուլոսն ու Ռեմուսն էլ էին սնվել գայլի կաթով (լատ.՝ Lupa) ^[9]^[10]^[11]։

Պարտություն Խմբագրել

Աստիագեսի պարտությունը։ Աստիագեսը (կանգնած ձախ կողմում շղթաներով) Կյուրոսի դիմաց (կենտրոն), 18-րդ դար

Նաբոնիդի ժամանակագրությունում նշված է, որ Պասարգադի ճակատամարտից հետո Հարփագուսը ընտանիքի հետ կայսրությունում արժանանում է բարձր դիրքի (քանի որ Կյուրոսի գեներալն էր)^[12]։ Հետո Կյուրոսը գրավում է Աստիագեսի տերության մայրաքաղաքը։ Հարփագուսը դառնում է Կյուրոսի ամենահաջողակ գեներալը։ Ըստ Հերոդոտոսի Կյուրոսը Աստիագեսին պահում է իր պալատում մինչև վերջինիս մահը, իսկ ըստ Կտեսիասի` նա դառնում է Պարթևստանի շրջաններից մեկի նահանգապետ։

Աստիագեսի մահվան հանգամանքները հայտնի չեն։ Կրեսոսը արշավում է Կյուրոսի դեմ` Աստիագեսի համար վրեժխնդիր լինելու։ Կյուրոս Մեծը Հարփագուսի հետ պարտության է մատնում Կրեսոսին և նվաճում Լիդիան մ.թ.ա. 547 թվականին^[13]։

Ծանոթագրություններ Խմբագրել

↑ Astyages, Encyclopædia Iranica.
↑ «Archived copy»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-08-ին։ Վերցված է 2013-08-02 , The Hanging Gardens of Babylon
↑ [1] Archived 2013-09-13 at the Wayback Machine., Cyaxares (Livius.org)
↑ [2], Astyages, the last Median king (Iranica Online)
↑ [3], Cyropaedia: The Education of Cyrus by Xenophon (Gutenberg.org)
↑ cf. How, W. W., & Wells, J. (1991)
↑ A commentary on Herodotus with introduction and appendixes. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. i.107
↑ cf. How and Wells i.107
↑ Herodotus i.110
↑ Justin (i.4)
↑ cf. How and Well, i.110
↑ Cyrus takes Babylon (530 BCE) Archived 2016-12-08 at the Wayback Machine. (Livius.org)
↑ Astyages (Livius.org)

Արտաքին հղումներ Խմբագրել

Հին Մերձավոր Արևելք

	Աստիագես Վիքիպահեստում

Տես՝ Astyages Վիքիբառարան, բառարան և թեզաուրուս

լ Livius Site's Astyages' page Archived 2011-05-14 at the Wayback Machine.

Meyer Eduard (1911)։ «Astyages»։ in Chisholm Hugh։ Encyclopædia Britannica 2 (11th ed.)։ Cambridge University Press։ էջ 821

[1] Astyages, Encyclopædia Iranica.

[2] «Archived copy»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-08-ին։ Վերցված է 2013-08-02 , The Hanging Gardens of Babylon

[3] [1] Archived 2013-09-13 at the Wayback Machine., Cyaxares (Livius.org)

[4] [2], Astyages, the last Median king (Iranica Online)

[5] [3], Cyropaedia: The Education of Cyrus by Xenophon (Gutenberg.org)

[6] . How, W. W., & Wells, J. (1991)

[7] A commentary on Herodotus with introduction and appendixes. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. i.107

[8] . How and Wells i.107

[9] Herodotus i.110

[10] Justin (i.4)

[11] . How and Well, i.110

[12] Cyrus takes Babylon (530 BCE) Archived 2016-12-08 at the Wayback Machine. (Livius.org)

[13] Astyages (Livius.org)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]