Այծեղջյուր (կենդանակերպի նշան)

Չշփոթել Այծեղջյուր կենդանակերպի համաստեղության հետ։

Այծեղջյուր (լատին․՝ Capricornus), կենդանակերպի տասներորդ նշանը, որը համապատասխանում է խավարածրի 270-300° սեկտորին՝ հաշված գարնանային գիշերահավասարից, Երկրի տրիգոնի հիմնական նշանն է։

Այծեղջյուրի նշան

Արևմտյան աստղագուշակության մեջ ենթադրվում է, որ դեկտեմբերի 22-հունվարի 20-ը Արևը գտնվում է Այծեղջյուրի նշանում^[1]։ Պետք չէ շփոթել այծեղջյուրի նշանը համանուն համաստեղության հետ, որում Արևը գտնվում է հունվարի 18-փետրվարի 15-ը։

Այծեղջյուրի նշանը ղեկավարում է Սատուրնը^[2]։

Դիցաբանություն խմբագրել

Հունական դիցաբանության մեջ Այծեղջյուրը նույնացվում է Ամալֆեյա այծի հետ, որը Կրետե կղզում կաթով կերակրել է (հանդիպում է նաև մեկ այլ տարբերակ, ըստ որի՝ կաթի փոխարեն կերակրում է ամբրոսիայով) Զևսի նորածնին։ Ի նշան երախտագիտության՝ Զևսը կերակրողին վերածել է համաստեղության^[3] (տես Կատաստերիզմ)։

Ըստ ուրիշ վարկածի՝ Այծեղջյուրի դիցաբանական համանմանությունը անտառների և արոտավայրերի աստված Պանն է՝ Դիոնիսոսի արբանյակը, որը ծնվել է այծի ոտքերով, մորուքով և կոտոշներով։ Պանն օգնել է աստվածներին մարտերի ժամանակ (մասնավորապես, օգնել է Զևսին տիտանների դեմ պայքարում)^[4]՝ թշնամիների շրջանում առաջացնելով «խուճապային» վախ։ Աստվածներին օգնելու համար այն վերածվել է համաստեղության^[5]^[6]։

Առասպելներից մեկը պատմում է, որ քիչ էր մնում՝ Պանը դառնար հրացայտ Տիփոնի զոհը։ Թայֆոնի կողմից հետապնդվելով՝ Պանն ընկել է Նեղոսի ջրերը, որի հետևանքով նրա մարմնի ստորին մասը վերածվել է ձկան պոչի^[7]։

Խորհրդանիշներ խմբագրել

Այծի տեսքով Այծեղջյուրի ստանդարտ պատկերից բացի, այս նշանի մեկ այլ ընդհանուր պատկեր է «ձուկ-այծը»` ձկան պոչով այծ։

Այծեղջյուրի խորհրդանիշը՝ ♑, ենթադրաբար պատկերում է Պանին, որը սպրդել էր Տիփոնից։ Յունիկոդում այն գրվում է 9809 և 2651 համարների ներքո։

Պատկերասրահ խմբագրել

Պան և Դաֆնիս
«Զևսի մանկությունը»,
Յակոբ Յորդանս, 1640 թվական
Ռուսական մետաղադրամ` «Այծեղջյուր», 2002 թվական
Ռուսական մետաղադրամ` «Այծեղջյուր», 2005 թվական
Հայկական արծաթե մետաղադրամ՝ «Այծեղջյուր»
Հայկական ոսկե մետաղադրամ՝ «Այծեղջյուր»

Տես նաև խմբագրել

Այծեղջյուր

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ The Constellations of the Zodiac
↑ Аль-Бируни Наука о звездах. — начало XI века.
↑ Мусей, фр. 3 Керн = Псевдо-Эратосфен. Катастеризмы 13
↑ Эпименид, фр.18 Якоби = Гигин. Астрономия II 28
↑ Псевдо-Эратосфен. Катастеризмы 27
↑ Гигин. Мифы 196
↑ Энциклопедия символов, знаков, эмблем. М., 1999

Գրականություն խմբագրել

Знаки астрономические // Советский энциклопедический словарь / Научно-редакционный совет: А. М. Прохоров (пред.). — М.: Советская энциклопедия, 1981. — С. 470. — 1600 с.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 344)։

[1] The Constellations of the Zodiac

[beruni-2] Аль-Бируни Наука о звездах. — начало XI века.

[3] Мусей, фр. 3 Керн = Псевдо-Эратосфен. Катастеризмы 13

[4] Эпименид, фр.18 Якоби = Гигин. Астрономия II 28

[5] Псевдо-Эратосфен. Катастеризмы 27

[6] Гигин. Мифы 196

[7] Энциклопедия символов, знаков, эмблем. М., 1999

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]