Ֆրիդրիխ Հենրիխ Հուգո Վինդիշման (գերմ.՝ Friedrich Heinrich Hugo Windischmann, դեկտեմբերի 13, 1811(1811-12-13), Աշաֆենբուրգ, Ստորին Ֆրանկոնիա, Բավարիա - օգոստոսի 23, 1861(1861-08-23)[1]), գերմանացի նշանավոր արևելագետ (իրանագետ, հայագետ)։

Ֆրիդրիխ Վինդիշման
Ծնվել էդեկտեմբերի 13, 1811(1811-12-13)
Աշաֆենբուրգ, Ստորին Ֆրանկոնիա, Բավարիա
Մահացել էօգոստոսի 23, 1861(1861-08-23)[1] (49 տարեկան)
Քաղաքացիություն Բավարիայի թագավորություն
ԴավանանքՀռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Մասնագիտությունքահանա, Կանոնիկոս, համալսարանի դասախոս, աստվածաբան և արևելագետ
Հաստատություն(ներ)Լյուդվիգ Մաքսիմիլիանի Մյունխենի համալսարան
ԱնդամակցությունԲավարիական գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատերԼյուդվիգ Մաքսիմիլիանի Մյունխենի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներինգերմաներեն[1]

Փիլիսոփա Կարլ Ժոզեֆ Վինդիշմանի որդին է։ Բոննում սովորել է փիլիսոփայություն, դասական լեզվաբանություն և սանսկրիտ, աստվածաբանություն՝ Բոննում և Մյունխենում, հայերեն՝ Վենետիկի Մխիթարյանների մոտ։ Մեծ ներդրում ունի հատկապես հնդիրանական հնագիտության բնագավառում, ճանաչված է որպես հայերենի համեմատական ուսումնասիրության հիմնադիր (Հ. Պետերմանի հետ միասին), 1842 թ. ընտրվել է Բավարիայի գիտությունների ակադեմիայի անդամ, եղել է եկեղեցական իրավունքի պրոֆեսոր (Մյունխեն)։

Հայագիտություն խմբագրել

Հայագիտական առավել խոշոր աշխատությունը՝ «Հայերենի տեղը արիական լեզվաբնի մեջ», նվիրված է հայոց լեզվի բնույթի, նրա ծագման ու ցեղակցության հարցերին։ Իր այս հետազոտության մեջ, որը լույս է տեսել Հ. Պետերմանի քերականության հրատարակումից ինը տարի հետո (1846), և, հեղինակի վկայությամբ պատրաստ է եղել շուրջ տասը տարի առաջ, բազմաթիվ փաստարկումներով աշխատում է հաստատել այն գաղափարը, որ հայոց լեզուն հնդեվրոպական է և մտնում է արիական (հնդիրանական) ճյուղի մեջ։

Վինդիշմանը դիտարկումների ոլորտի մեջ առավ հայերենի կազմի տարբեր կողմեր, հատկապես հայերենի և ցեղակից լեզուների հնչյունական, քերականական, նաև բառային համապատասխանությունների խնդիրները։ Քերականությունից արված հիմնական հետևությունն այն է, որ պարսկերենին ու զենդերենին զուգահեռ եղել է մի հին իրանական «բարբառ», որից էլ սերում է հայերենը։ Այնուամենայնիվ, Վինդիշմանը չկարողացավ ճշգրտել իր տեսակետը հնդեվրոպական տարածքում հայերենի գրաված տեղի վերաբերյալ, հայ-իրանական լեզվական ընդհանրությունների գնահատման մեջ հստակորեն տարորոշել բնիկն ու փոխառյալը, որ հետագայում արեց հայագետ Հ. Հյուբշմանը և դրանով հիմնավորեց հայերենի ինքնուրույն, անկախ ճյուղ լինելը հնդեվրոպական ընտանիքում[2]։

Երկեր խմբագրել

  • Aufsatz über die armenische Literatur, M. 1835.
  • Die Grundlagen des Armenischen im arischen Sprachstamme (Abhandlungen der ersten Classe der b. Ak. der Wissenschaften, B. IV, Abth. II, M., 1846).

Գրականություն խմբագրել

  • Շրումպֆ Գ., Ուսումնասիրութիւնք հայ լեզուի եւ մատենագրութեան յարևմուտս (ԺԴ.-ԺԹ. դար), Վենետիկ, 1895։
  • Աղայան Է. Բ., Հայ լեզվաբանության պատմություն, հ. 1, Ե., 1958։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. Հ. Զ. Պետրոսյան, Հայերենագիտական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1987, էջ 566-567։