Ֆրիդրիխշտրասե (փողոց)

Ֆրիդրիխշտրասե ; գերմ.՝ Friedrichstraße
	Ֆրիդրիխշտրասեի տեսարան
Երկիր	Գերմանիա
Գտնվում է	Ֆրիդրիխսհայն Կրոյցբերգ և Միտտե
Տեղանք	Կրոյցբերգ և Միտտե
Երկարություն	3300 մետր
Սկիզբ	Մերինգպլաց հրապարակ
Ավարտ	Օրանիենբուրգյան դարպասներ
Անվանվել է	Ֆրիդրիխ I

Ֆրիդրիխշտրասե (գերմ.՝ Friedrichstraße), Բեռլինի կենտրոնի հանրահայտ փողոց, անցնում է Միտտե և Կրոյցբերգ միկրոշրջանների տարածքով։ Փողոցը իր անվանումը ստացել է ի պատիվ Բրանդենբուրգի կուրֆյուրստ Ֆրիդրիխ III-ի, որը հետագայում դառնում է Պրուսիայի արքա Ֆրիդրիխ I։

Ֆրիդրիխշտրասեն հանդիսանում է Ֆրիդրիխշտադտի հիմնական մայրուղին՝ հյուսիս-հարավ ուղղությամբ։ Այն սկսվում է Մերինգպլացի հրապարակից Կրոյցբերգում, ընթանում է հյուսիս՝ նախկին Չեկպոյնտ Չառլի անցագրային կետով և Ունտեր դեն Լինդեն ծառուղիով՝ Ֆրիդրիխշտրասե կայարանի կողքով։ Փողոցը հատում է Շպրեեն Վայդենդամյան կամուրջով և ավարտվում է հյուսիսում՝ Օրանիենբուրգյան դարպասների մոտ, վերափոխվելով Շոսսեշտրասեի, որի վրա են գտնվում Դորոտեենշտադտյան գերեզմանատունը և Բերտոլդ Բրեխտի տունը։

Դեռևս ԳԴՀ-ի գոյության վերջին տարիներին, Լեյպցիգյան փողոցից մինչև Ունտեր դեն Լինդեն հատվածը, սկսվել էր խոշոր առևտրական կենտրոնների շինարարություններ։ Այժմ այստեղ գտնվում են շքեղ Galeries Lafayette, Friedrichstadt-Passagen և Quartier 206 խանութներ, հագուստի հանրահայտ ապրանքանիշերի խանութներ, Volkswagen, Mini և Opel ավտոսրահներ և Hugendubel գրքերի խանութը։

Maritim proArt Hotel Berlin հյուրանոցից հյուսիս գտնվում է 25-հարկանի Միջազգային Առևտրային կենտրոնի շենքը, որը կառուցվել է 1978 թվականին և Ֆրիդրիխշտպասե երկաթգծի կայարանը։ Այնուհետև հետևում են Ծովակալության պալատի շենքը, որը 1955-1997 թվականները զբաղեցնում էր Բեռլինի «Մետրոպոլ» թատրոնը և Ֆրիդրիխ-շտադտ-պալասը։

Պակաս հայտնի է Ֆրիդրիխշտրասեի հարավային մասը՝ Մերինգպլաց և Գալյան դարպասների մոտ, որտեղ տեղակայաված է հետիոտնային գոտին բազմաթիվ խանութներով։

Պատմական ակնարկ խմբագրել

Վիլհելմ Գեորգ Ռիտտեր. Ֆրիդրիխշտրասեի տեսքը։ Ջրանկար 1896 թվական

1848 թվականի Մարտյան հեղափոխության ժամանակ Ֆրիդրիխշտրասեի վրա տեղի են ունեցել փողոցային մարտեր, որի արդյունքում արքայական ռազմական ուժերը ստիպված են եղել լքել քաղաքը։
XIX դարում Ֆրիդրիխշտրասեի վրա կառուցվեցին թանկարժեք հյուրանոցներ և ռեստորաններ՝ նպատակ ունենալով այնտեղ գրավել հյուրերի։
XX դարի սկզբին փողոցը հանդիսանում էր թանկարժեք քարերի և ոսկու առևտրական կենտրոն և հանդիսանում էր մարմնավաճառության կենտրոն։
1882 թվականին այնտեղ կառուցվեց երկաթգծի կայարան, որը կարևորեց փողոցի դերը Բեռլինի կյանքում։
1976-1978 թվականներին կառուցվում է Միջազգային առևտրային կենտրոն։
1987 թվականին Ֆրիդրիխշտրասեի վրա կառուցվում է Grand Hotel հյուրանոց։
Ֆրիդրիխշտրասեի մոջով էր անցնում Բեռլինյան պատը։

Շինություններ և հուշարձաններ խմբագրել

Ֆրիդրիխշտրասեի երկաթգծի կայարան

Ֆրիդրիխշտադտպալաստ (Friedrichstadt-Palast)
Վայդենդամյան կամուրջ (Weidendammer Brücke)
Թրանենպալաստ (Tränenpalast)
Ծովակալության պալատ (Admiralspalast)
Դիստել կաբարե-թատրոն (Kabarett Die Distel)
Ֆրենկ Մեյսլերի հուշարձան (Denkmal von Frank Meisler)
Միջազգային առևտրական կենտրոն (Internationales Handelszentrum)
Դուսմանի մշակույթի խանութ (KulturKaufhaus Dussmann)
Շվեյցարիայի տուն (Haus der Schweiz)
Բաուեր սրճարան (Café Bauer)
Վեստին Գրանդ Բեռլին հյուրանոց (Westin Grand Berlin)
Լաֆայետ Գալերիա հանրախանութ (Galeries Lafayette Berlin)
Ռուսաստանի գիտության և մշակույթի տուն (Haus der Russischen Wissenschaften und Kultur)
Չեկպոյնտ Չառլի տուն (Checkpoint Charlie)
Չեկպոյնտ Չառլի բնակելի տուն (Haus am Checkpoint Charlie)
Աշխատանքի տեղավորման տարածքային վարչություն (Landesarbeitsamt)

Անձինք, որոնք ապրել կամ աշխատել են Ֆրիդրիխշտրասեում խմբագրել

Քրիստոֆեր Վիլհելմ Գուֆելանդ (Christoph Wilhelm Hufeland) - գերմանացի բժիշկ։ Ապրել է 1800 թվականից (տուն № 130)
Ալեքսանդր ֆոն Հումբոլդտ (Alexander von Humboldt) - գերմանացի գիտնական, բնախույզ, ճանապարհորդ։ Ապրել է 1800 թվականից (տուն № 139)
Նապոլեոն Բոնապարտ (Napoleon Bonaparte) - Ֆրանսիայի կայսր։ 1806 թվականին երեք ընկերների հետ «ուրախ գիշեր» է անցկացրել տիկին Բենհարդի տանը
Յուլի Էդուարդ Հիթցիգ (Julius Eduard Hitzig) - գերմանացի իրավաբան։ Ապրել է 1807 թվականից
Ֆրանց Կուգլեր (Franz Kugler) - Գերմանացի մշակույթի տեսաբան։ Ամուսնացել է Հիթցիգի դուստր Կլարայի հետ և ապրել է այնտեղ 1833 թվականից
Յոհան Յակոբ Բայեր (Johann Jacob Baeyer) - քարտեզագիր, միջազգային գեոդեզիայի հիմնադիր։ Ամուսնացել է Հիթցիգի դուստր Եվգենիայի հետ և ապրել է այնտեղ 1826 թվականից
Կարլ Ֆրիդրիխ Շինկել (Karl Friedrich Schinkel) - գերմանացի ճարտարապետ։ Ապրել է 1809 թվականին
Յոհան Գոտլիբ Ֆիխտե (Johann Gottlieb Fichte) - գերմանացի մանկավարժ և փիլիսոփա, Բեռլինի համալսարանի ռեկտոր։ Ապրել է 1811-1814 թվականներին
Ռաքել Վառնհագեն (Rahel Varnhagen) - գերմանացի գրող։ 1819-1827 թվականներին այնտեղ ստեղծել է գրական սալոն
Յոհան Գեորգ Կրանցլեր (Johann Georg Kranzler) - ավստրիացի հրուշակագործ։ 1825 թվականին այնտեղ բացել է Conditorei հրուշակարան
Շամիսո (Adelbert von Chamisso) - գերմանացի բնագետ, գրող։ Երկար տարիներ ապրել է Ֆրիդրիխշտրասեում՝ մինչև մահ (1838 թվական)
Ֆրիդրիխ Էնգելս (Friedrich Engels) - փիլիսոփա, սոցիալիստ, մարքսիզմի հիմնադիրներից։ 1841-1842 թվականներին զինվորական ծառայության ժամանակ ապրել է Ֆրիդրիխշտրասեում
Ջես Լևե Դույսեն (Jes Leve Duysen) - գերմանացի դաշնամուր արտադրող։ Բացել է դաշնամուրի գործարան
Ֆրիդրիխ Ալբերտ Շվարց (Schwartz ) - գերմանացի լուսանկարիչ։ Բացել է իր ստուդիան
Էգոն Էրվին Կիշ (Egon Erwin Kisch) - գերմանացի գրող, ժուռնալիստ, թղթակից։
Մաքս Շկլադանովսկի (Max Skladanowsky) - գերմանացի գյուտարար։ Ստեղծել է ֆիլմերի նկարահանման և դիտման «Բիոսկոպ» սարքը
Պոլ Լինկե (Paul Lincke) - գերմանացի կոմպոզիտոր, «Բեռլինյան օդ» քայլերգի հեղինակ, որը Բեռլինի ոչպաշտոնական օրհներգն է։ «Ֆրաու Լունա» օպերետայի ցուցադրման ժամանակ 1899 թվականի մայիսի 1-ին ապրել է «Ապոլոն» թատրոնում
Օտտո Ռոյտեր (Otto Reutter) - գերմանացի երգիչ, կոմիկ։ 1920 թվականին ելույթ է ունեցել կոնսերվատորիայում
Ադոլֆ ֆոն Մենցել (Adolph Menzel) - գերմանացի գեղանկարիչ։ Նկարազարդել է Բաուեր սրճարանը
Թեոդոր Ֆոնտանե (Theodor Fontane) - գերմանացի գրող և բանաստեղծ։ ապրել է 1898-1899 թվականները
Լյուդվիգ Գանգհոֆեր (Ludwig Ganghofer) - գերմանացի գրող։
Մաքս Ռայնհարդ (Max Reinhardt) - ավստրո-գերմանացի ռեժիսոր։ Աշխատել է որպես դերասան
Կրիստա Վուլֆ (Christa Wolf) - գերմանացի գրող։ Ապրել է 1976-1988 թվականներին (տուն № 133)

Գրականություն խմբագրել

Die Friedrichstraße — Geschichte und Geschichten, Berlin-Information, 1986
Ralph Hoppe: Die Friedrichstraße. Pflaster der Extreme. be.bra verlag, Berlin 1999, ISBN 3-930863-61-8
Harald Neckelmann: Friedrichstraße Berlin zu Beginn des 20. Jahrhunderts. Berlin Story Verlag, Berlin 2012, ISBN 978-3-86368-069-5
Hans Prang, Horst Günter Kleinschmidt: Durch Berlin zu Fuß. VEB Tourist Verlag, Berlin / Leipzig 1983, S. 94, 135, 171

Աղբյուրներ խմբագրել

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրիդրիխշտրասե (փողոց)» հոդվածին։