Վիքիպեդիա

Ֆիննատյացություն

Ֆիննատյացությունը (երբեմն հայտնի է որպես ֆենոֆոբիա) թշնամանք, խտրականություն կամ ռասիզմ է, որն ուղղված է Ֆինների, Ֆինլանդիայի կամ Ֆինլանդական մշակույթի դեմ։

Սովետական պարտիզանների կողմից սպանված խաղաղ բնակիչների մարմինները ֆիննական Լապլանդիայի Սեյտաժյարվի գյուղի խոտածածկի վրա։ Ֆինլանդիայի խաղաղ բնակիչների զանգվածային սպանությունների քննարկումը հիմնականում արգելված է եղել: Պատերազմի ընթացքում իշխանությունները նույնիսկ այնքան հեռուն գնացին, որ մահվան սպառնալիքով հրամայեցին լռել նրանց, ովքեր գիտեին Ֆինլանդիայի գյուղերի վրա անդրսահմանային հարձակումների մասին:

Բրիտանիա խմբագրել

Ֆինլանդիայի ժողովուրդը Բրիտանիայում խտրականության է ենթարկվել Բրեքսիտի ժամանակ, հատկապես այլ լեզվով խոսելու համար։ Օրինակ՝ գնացքներում գտնվող ֆիններին հրամայվել է լքել տրանսպորտը ֆիններեն խոսելու համար։ Ֆինլանդացիներին նաև հրամայվել է լքել երկիրը և նրանց զրկել են աշխատելու հնարավորությունից[1][2]։

Էստոնիա խմբագրել

Վերջին տարիներին հակաֆիննական տրամադրություններն աճել են Էստոնիայում, հատկապես այն շրջաններում, որտեղ բազմաթիվ են ֆինն զբոսաշրջիկները և բնակիչները։

Ֆինն զբոսաշրջիկները և բնակիչները ենթարկվել են բանավոր ոտնձգությունների և երբեմն նույնիսկ ֆիզիկական բռնության[3]։

Նորվեգիա խմբագրել

Ֆիններն արտագաղթել են Նորվեգիա առնվազն սկսված 11-րդ դարից։ Նորվեգիայում կա ֆիննական փոքրամասնություն՝ Քվեններ։ Ֆիններեն բարբառով կամ սերտորեն ֆիննական լեզվի հետ կապված լեզվով խոսելը (նրանց խոսքի ձևն այժմ կոչվում է Քվեներեն) արգելված է Նորվեգիայում[4]։ Մինչ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը Նորվեգիան վախենում էր զանգվածային ներգաղթից և մասնավորապես Ֆինլանդիայի ներխուժումից։ Սա օգտագործվել է որպես Քվենների նկատմամբ խտրական վերաբերմունք դրսևորելու պատրվակ[5]։

Ռուսաստան և Խորհրդային Միություն խմբագրել

Ռուսերեն «չուխնա» (ռուս.՝ чухна́) բառը նսեմացնող տերմին է ֆիննացիների համար[6]։ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը կոչ է արել ռուսներին չօգտագործել այդ բառը[7][8]։

Ինգրիան ֆինները խիստ հալածանքների են ենթարկվել Խորհրդային Ռուսաստանում, այդ թվում՝ ենթարկվել են բռնի տեղահանությունների[9]։ 8,000–25,000 (Այս թվերը հարաբերական են։ Պաշտոնական թվերը կարող են շատ ավելի բարձր լինել) Ֆիններ սպանվել են Մեծ մաքրման ժամանակ, ներառյալ ՆԳԺԿ-ի ֆիննական օպերացիան[10]։

Շվեդիա խմբագրել

1960-ականներին և 1970-ականներին Ֆինլանդիայի տնտեսական միգրանտների զգալի հոսք կար դեպի Շվեդիա։ 1950-ից 1980 թվականներին Շվեդիայում ֆինների թիվը 45000-ից հասել է մինչև 300000[11]։ Ֆին ներգաղթյալների նկատմամբ վերաբերմունքը Շվեդիայում բավականին բացասական էր։ Սովորաբար օգտագործվում էին «en finne igen» («հերթական ֆիննը») և «finnjävel» (համարժեք «ֆիննական սրիկա» կամ «ֆիննական սատանա») նսեմացնող արտահայտությունները[12][13]։ Լույս է տեսել «Finnjävlar» անթոլոգիան, որտեղ 15 ֆիններ Շվեդիայում նկարագրում են իրենց և իրենց ծնողների կյանքը Շվեդիայում[14]։ Շվեդիայում նույնպես Տորնեդալականները մի ժամանակ դիտվում էին որպես ցածրակարգ ռասա, իսկ ֆիններեն խոսելն արգելված էր դպրոցում։

Ե՛վ ֆիններենը, և՛ մյենկիելը (խոսվում է Տորնեդալում) դարձել են Շվեդիայի պաշտոնական փոքրամասնությունների լեզուներ 2000 թվականին, իսկ Շվեդական պետությունը հետաքննություն է սկսել 2020 թվականին ֆինների և տորնեդալցիների պատմական վերաբերմունքի վերաբերյալ[15][16]։

Finnjävel խմբագրել

«Finnjävel» (եզակի) և «Finnjävlar» (հոգնակի) նսեմացնող տերմիններ են, որոնք օգտագործվում են Շվեդիայում ֆին ներգաղթյալների համար, հիմնականում 1950-ական և 1960-ական թվականներին։ Այս համատեքստում jävel կամ djävel բառը բառացիորեն նշանակում է «սատանա», որը ուժեղ վիրավորանք է[17]։

Միացյալ Նահանգներ խմբագրել

Ֆինն ներգաղթյալների կարևոր դերը 1907 և 1916 թվականների Մեսաբի Ռեյնջ գործադուլներում Մինեսոտա նահանգում հանգեցրեց ֆինների բլեքլիսթինգին։ Տարածքում հակաֆիննական տրամադրությունների ժամանակ էր, և տարածքում կարելի էր տեսնել հակաֆիննական ցուցանակներ[18]։ Երբ շատ ֆիններ եկան Ամերիկա, նրանք սկսեցին ստեղծել դպրոցներ, սաունաներ և քաղաքական արհմիություններ, և արհմիություններում ներգրավվածությունը վատ համբավ առաջացրեց ֆին ժողովրդի համար։ Ֆինները նաև խնդիրներ ունեին անգլերեն սովորելու, և քանի որ նրանք «նոր» էին, ֆինները բախվեցին մեծ խտրականության։ Այն փաստը, որ Ֆիններեն լեզուն Ֆինո-Ուգրական լեզու է և կապված չէ այլ եվրոպական լեզուների մեծ մասի հետ, օգտագործվել է որպես ապացույց, որ ֆինները եվրոպացի չեն և, հետևաբար, խտրականությունը նրանց հանդեպ արդարացի է[19][20]։

Չինաստան շվեդ խմբագրել

«Չինաստանի շվեդը» տերմին էր, որն օգտագործվում էր 1900-ականների սկզբին Միացյալ Նահանգներում Ֆինն ներգաղթյալների հասցեին[21][22], մասնավորապես հյուսիսային Մինեսոտայում և Վերին Միչիգանում[23]։ Մեկ այլ տերմին էր «կլոր գլուխը»[24][25]։

Jackpine Savage խմբագրել

«Jackpine Savage» տերմինը օգտագործվել է հյուսիսային Մինեսոտայում 1900-ականների սկզբին, նմանակելով «հնդկական վայրենի» տերմինին, որն օգտագործվում էր բնիկ ամերիկացիների համար։ Ֆիննական բիզնեսները նույնպես ենթարկվել են ոտնձգությունների՝ պատճառաբանելով, որ նրանք ապօրինի լիկյոր են մատակարարում բնիկ ամերիկացիներին[26]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ «Huorittelua, nimittelyä ja kylmää tuijotusta: Suomen passi ei auta brexit-Britanniassa, eikä oikeudesta jäädä maahan ole takeita». 2017 թ․ մարտի 3.
  2. ↑ Nisula, Katri (2019 թ․ նոյեմբերի 28). «Britannian pohjoismaalaiset: Brittien asenteet ovat koventuneet meitäkin kohtaan». Sveriges Radio.
  3. ↑ «Jokin Tallinnassa muuttui parissa vuodessa - Vironsuomalaiset ilmapiirin kiristymisestä: "Enää ei arastella sanoa suoraan, jos suomalainen ei miellytä"». Iltalehti (ֆիններեն).
  4. ↑ «Suomalaissyntyiset syrjittyinä Norjassa». mtvuutiset.fi (ֆիններեն). 2008 թ․ մարտի 27. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  5. ↑ «Nasjonalbiblioteket». www.nb.no. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  6. ↑ «Tšuhna». www.suomisanakirja.fi (ֆիններեն). Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  7. ↑ «Venäjän ulkoministeriö varoittaa: Älä käytä ryssä-sanaa – älä viittilöi, äläkä melua». Yle Uutiset (ֆիններեն). 2017 թ․ մարտի 24. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  8. ↑ Savolainen, Veikko (2017 թ․ մարտի 24). «Venäjän ulkoministeriö varoittaa sanomasta: - Hui, tsuhna ja ryssä!». Uusi Suomi Puheenvuoro (ֆիններեն). Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.(չաշխատող հղում)
  9. ↑ «Inkerin kansan raskas tie – paluumuuton takaraja loppui tänä kesänä». Ilta-Sanomat (ֆիններեն). 2016 թ․ հոկտեմբերի 8. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 28-ին.
  10. ↑ Torvinen, Pekka (2021 թ․ հունվարի 27). «Stalinin vainoissa kuolleiden tai kadonneiden suomalaisten vaiheiden selvittämistä jatketaan». Helsingin Sanomat (Finnish). Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 6-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  11. ↑ Lehtinen, Lasse (2017 թ․ մայիսի 8). «Lasse Lehtisen kolumni: Suomensukuisten pakolaisten pahat teot». Ilta-Sanomat.
  12. ↑ "En Finne Igen" suomi24, December 28, 2007
  13. ↑ «Too many Finnish politicians and parties are ignorant of their country's migrant and refugee history». 2014 թ․ սեպտեմբերի 29.
  14. ↑ Radio, Sveriges (2016 թ․ հոկտեմբերի 10). «Finnjävlar-antologia kirjoittaa uusiksi Ruotsin suomalaisten historiaa - Sisuradio». Sveriges Radio.
  15. ↑ «SVT: Ruotsin hallitus selvittää suomalaisvähemmistön kohtelua – Suomalaisille tehtiin pääkallonmittauksia eikä suomen kieltä saanut puhua». 2020 թ․ փետրվարի 14.
  16. ↑ «Ruotsi aloittaa selvityksen suomalaisvähemmistön kohtelusta – rotubiologit määrittivät suomalaiset ruotsalaisia alempiarvoisiksi».
  17. ↑ «Artisans created all the dishes and other objects for Finnjävel restaurant». Helsinki Design Week. 2016 թ․ ապրիլի 7.
  18. ↑ Scorich, Jason (2016 թ․ հունվարի 13). «Mesaba Co-op Park». MNopedia. Minnesota Historical Society.
  19. ↑ «How Finnish immigrants battled racism to help build America». Ink Tank (բրիտանական անգլերեն). 2015 թ․ սեպտեմբերի 27. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  20. ↑ «MPR: Finland Was a Poor Country». news.minnesota.publicradio.org. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  21. ↑ «MPR: Finland Was a Poor Country». News.minnesota.publicradio.org. 1997 թ․ հունիսի 10. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 1-ին.
  22. ↑ Nybergh, Thomas (2015 թ․ սեպտեմբերի 27). «How Finnish immigrants battled racism to help build America». Inktank.fi. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 1-ին.
  23. ↑ Tristram McPherson; David Plunkett (2017 թ․ օգոստոսի 24). The Routledge Handbook of Metaethics. Taylor & Francis. էջեր 349–. ISBN 978-1-351-81791-2.
  24. ↑ The Routledge Handbook of Metaethics, 2017, p.934
  25. ↑ "Finland Was a Poor Country: Part 2 By Mary Losure and Dan Olson June 10, 1997"
  26. ↑ David R. Roediger (2006 թ․ օգոստոսի 8). Working Toward Whiteness: How America's Immigrants Became White: The Strange Journey from Ellis Island to the Suburbs. Hachette UK. էջեր 51–54. ISBN 9780786722105.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆիննատյացություն&oldid=9229533» էջից