Օլիբոլ

Օլիբոլ ((հոլ.՝ Oliebol), հոգնակի թվով՝ օլիբոլեն (հոլ.՝ Oliebollen), (ֆր.՝ Croustillons), (գերմ.՝ Ölkugeln), «յուղոտ գնդիկներ» կամ «յուղոտ սոխուկներ»), հրուշակեղեն արտադրանք, բելգիական և հոլանդական ավանդական փքաբլիթներ, որոնք պատրաստում են հալած ճարպով և մատուցում ամանորյա տոնական սեղանին, ինչպես նաև ուտում են ամանորյա և սուրբծննդյան շուկաներում։

Օլիբոլ
Օլիբոլի բաղադրիչները
Տեսակ	սննդատեսակ
Ենթատեսակ	Փքաբլիթ
Առաջացման երկիր	Նիդերլանդներ
Ստեղծման տարեթիվ	16-րդ դար
Հիմնական	ալյուր, կաթ, շաքար, ձու, խմորասնկեր և չամիչ
Oliebollen Վիքիպահեստում

Ավանդույթի համաձայն՝ Ամանորին, երբ ժամացույցը խփում է տասներկուսը, հոլանդացիները բացում են շամպայնը և դրա հետ ուտում օլիբոլները։ Նիդեռլանդների բնակիչները հավատում են, որ Նոր տարում դրանք իրենց հետ բերում են հաջողություն և երջանկություն։ Հավանաբար, այս համոզմունքը կապված է գերմանական կախարդ Պերխտայի մասին լեգենդի հետ, որը Իյոլի ժամանակ, շրջապատված չար ոգիներով, իջնում է երկրի վրա, որպեսզի պատժի մարդկանց իր սրով (մեկ այլ վարկածով՝ իջնում է, որպեսզի օգտվի նրանց ստամոքսների պարունակություններից), բայց նա կսահի մարմինների վրայով, եթե մարդիկ ընդունեն ճարպային սնունդ։

Ամերիկացի հետազոտող Պոլ Մալինսն իր «Շաքարապատված Ամերիկա. փքաբլիթի պատմություն» գրքում եկել է այն եզրակացության, որ օլիբոլներին (olykoek) կարելի է համարել ժամանակակից ամերկյան փքաբլիթների (դոնաթ) նախահայրերը։ Դրանք Հյուսիսային Ամերիկա են մտել հոլանդացի առաջին գաղութարարների հետ։

Անվանում

Աղջիկը օլիբալներով լցված կաթսայով (, 1652 թվական, հոկտեմբեր)

Դարեր շարունակ օգտագործվել է oliekoek («յուղոտ կարկանդակ») տերմինը։ Այսպիսով, Ալբերտ Քեյլի պատկերում «oliekoeken»-ը շատ նման են ժամանակակից պլիբոլներին։ 19-րդ դարի ընթացքում oliebol բառը դարձել է ավելի տարածված։ 1868 թվականին Վան Դեյլի հոլանդական լեզվի մեծ բառարանը այդ փքաբլիթները գրի է առել որպես «oliebol»: Սակայն այդ ժամանակ այդ տերմինը ընդհանուր գործածական չի եղել, որի մասին վկայում է հոլանդերենի բառարանը (1896)։ Oliekoek-ը դրանում հիշատակվում է առավել տարածված անվամբ։ Բայց 20-րդ դարի սկզբից այս հայտնի հոլանդական հրուշակեղեն արտադրանքն արդեն ընդունված էր անվանել միայն oliebol:

Ծագում

Համարվում է, որ նման յուղոտ փոքրիկ բուլկիները այժմյան Նիդերլանդների տարածքներում գերմանական ժողովուրդները գործածել են դեռ Իյոլի հեթանոսական տոնի տոնակատարության ժամանակ՝ դեկտեմբերի 26-ից և հունվարի 6-ը եղած ժամանակահատվածում։

Մեկ այլ վարկածի՝ օլիբոլը եկել է Պորտուգալիայից։ Ենթադրվում է, որ պորտուգալական հրեաները, որոնք Նիդեռլանդներ են փախել ինկվիզիցիաներից, իրենց հետ բերել են նաև այդ բաղադրատոմսը։ Բաղադրատոմսի և անվան մեջ գործածվող յուղը հիշողություն է օրհնված յուղի մասին, որը լցված է եղել Երուսաղեմի տաճարի յոթթևանի աշտանակում։

Oliekoecken-ի ամենավաղ բացահայտված բաղադրատոմսը հայտնաբերվել է 1668 թվականի հոլանդական խոհարարական գրքում։

Աշխարհագրական տարբերություններ

Բելգիայի (Ֆլանդրիա) որոշ շրջաններում այս հրուշակեղենը կոչվել է նաև Smoutebollen կամ Smoutebol (գերմ.՝ Schmalzkugeln), քանի որ դրանք ավանդաբար պատրաստվել են ճարպայուղով, կենդանական ճարպով (Հոլանդիայում դրանք տապակել են կանճրակի յուղով)։ Հոլանդական օլիբոլի և ֆլամանդական սմոութբոլի միջև մեկ այլ տարբերությունն այն է, որ ի տարբերություն հոլանդական օլիբոլի, սմոութբոլը չունի միջուկ։ Միջուկը կարող է լինել չամիչից, հաղարջից, խնձորից, նարնջի կտորներից կամ հարած սերուցքից։

Պատրաստում

Խմորը սովորաբար պատրաստվում է ալյուրից, ձվից, խմորիչից, փխրեցուցիչից, աղից, տաք կաթից կամ թանից։ Խմորիչի փոխարեն երբեմն օգտագործում են գարեջուր։ Խմորը պետք է բարձրանա մեկ ժամվա ընթացքում, որպեսզի օլիբոլը դառնա բավականաչափ փափուկ։ Օլիբոլը կարելի է համեմել չամիչով, չրերով, հաղարջով կամ խնձորով։ Պատրաստման ընթացքը. կարմրած յուղով փոքր քանակությամբ ջրալի խմորն իջեցվում է կաթսայի մեջ, գնդիկներին վերջնական տեսք են տալիս երկու գդալների կամ պաղպաղակի համար նախատեսված աքցանների օգնությամբ։ Պատրաստի օլիբոլների վրա սովորաբար շաղ են տալիս շաքարափոշի։

• 
  Օլիբոլներ
• 
  Ավանդական հոլանդական օլիբոլ
• 
  Օլիբոլներ և շամպայն ամանորյա գիշերին (1975)
• 
  Օլիբոլներ, Ամանոր (1975)
• 
  Ամանորյա կենաց (1966)