Քրիստոնյա հրեաներ

Հրեա քրիստոնյաներ, հրեաքրիստոնյաներ (երբեմն նաև քրիստոնյա հրեաներ), վաղ քրիստոնեության շրջանում ձևավորված հրեա-քրիստոնեական աղանդի ներկայացուցիչներ, որոնք դուրս են եկել հրեական համայնքներից և շարունակել են պահպանել հուդայականության հիմնական կանոնները քրիստոնեության ընդունումից հետո։

Գոյիմների ընդգրկումը քրիստոնյաների շարքերում հանգեցրեց հրեական քրիստոնեության բաժանմանը ինչպես ուղղափառ քրիստոնեական եկեղեցուց, այնպես էլ հիմնական հուդայականությունից։ 49 թվականին Երուսաղեմի ժողովում առաքելական հրամանագիր է ընդունվել մկրտության համար թլփատությունը ոչ անպայման կարգ դարձնելու, ինչպես նաև տաճարում և լևիրատում զոհաբերություններըից մերժելու մասին։ Հրեաների մի մասը, ովքեր հավատում էին Քրիստոսին, բայց չէին պատրաստվում հրաժարվել հրեական օրենքներից, սկսեցին կոչվել էբիոնիտներ։ Ենթադրվում է, որ էբիոնացիներն ունեին Ավետարանի իրենց տարբերակը, որը կոչվում Հրեաների Ավետարան։

Քրիստոնեությունը հրեաների կողմից ընկալվում էր որպես հուդայականության մեջ մեսիական բազմաթիվ շարժումներից մեկը։ Ըստ այդմ, Քրիստոսի վաղ հետևորդները հիմնականում հրեաներ էին, ովքեր նոր վարդապետությունը համարում էին հուդայականության մաս։ Հրեա-քրիստոնյաներն իրենց համարում էին հրեաներ և, չնայած որ մկրտվում էին և Հիսուսի Մեսիա լինելուն էին հավատում, բայց կատարում էին հուդայականության պատվիրանները (կաշրութ, թլպատում, շաբաթի պահպանում և այլն)։ Ինչպես նաև տեսել են Երուսաղեմի տաճարի մեջ իրենց հոգևոր կենտրոնը։ Բեյթ ա-Միկդաշում տեղի ունեցածի վերաբերյալ Հիսուս Քրիստոսի քննադատությունը չէր հերքում Երուսաղեմի տաճարի նշանակությունը որպես հոգևոր կենտրոն, այլ վերաբերում էր տաճարում գտնվող մարդկանց արարքներին (օրինակ՝ դրամափոխների)։ Հռոմեացիները հրեա-քրիստոնյաներին (և հետագայում քրիստոնյաներին) դիտարկում էին որպես հոսանք կամ աղանդ հուդայականության մեջ։ Հրեաների նկատմամբ կիրառվող արգելքներն ու թույլտվությունները տարածվում էին հրեա քրիստոնյաների վրա նույնպես։

Մինչ Պողոս առաքյալը և հավատքի հիմքում նրա կատարած փոփոխությունները, հուդայականության և քրիստոնեության տարբերությունների մեջ սխալ հասկացություններ կային, և, հետևաբար, կային հրեաներ, ովքեր իրենց ներկայացնում էին որպես Հիսուս Նազովրեցու աշակերտներ (նազարեթցիներ, նազովրեցիներ), և դեռևս իրենց համարում էին հրեաներ, ինչպես նաև ամենամոտ շրջապատը նրանց դիտարկում էր որպես հրեա։ Հուդա-քրիստոնյաները սկզբում համարում էին միայն հրեաներին որպես իրենց հավատքին միանալու հավակնորդ, սակայն ժամանակի ընթացքում մարդկանց (հիմնականում հելլենիստական մշակույթի ներկայացուցիչներին) դուր եկավ նազովրեցիների գաղափարը և նրանք ցանկացան միանալ նոր կրոնական ուսմունքին։ Երբ մարդիկ ցանկացան միանալ, հարցեր առաջացան երկու հիմնական թեմաների շուրջ՝ քաշրութի և թլպատության։

Հուդա-քրիստոնյաների մեջ առանձնանում էին էբիոնիտները, ովքեր կարծում էին, որ բոլոր քրիստոնյաները պետք է հետևեն հուդայականության պատվիրաններին, իսկ չափավոր նազովրեցին Հին Կտակարանի պատվիրանները պարտադիր էր համարում միայն հրեա-քրիստոնյաների համար։

Ռաբինական հուդայականության և քրիստոնեության միջև բաժանումը սկսվել է հրեա-քրիստոնեական համայնքում դեռևս տասներկու առաքյալների առաջին սերնդից և ուժեղացել է առաջին և երկրորդ դարերում, մինչև երրորդ դարում երկու համայնքներն էլ ամբողջությամբ բաժանվեցին։ Հուդա-քրիստոնյաների կողմից հրեական պատվիրանների պահպանման փոխզիջման հասնելու դանդաղ գործընթաց էր հօգուտ համայնքում օտարերկրացիների մուտք գործելը։ Հուդայականության մեջ մեսիական խմբի և կենտրոնական հոսանքների բաժանման գործընթացը վերջապես ավարտվեց 325 թվականին քրիստոնեությունը որպես Հռոմեական կայսրության պետական կրոն ընդունելով, բայց նաև այս գործընթացի զարգացման մեջ կարևոր իրադարձություն դարձավ հայերի կողմից 301 թ. քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն ընդունելը, դրանով իսկ դառնալով առաջին քրիստոնյա պետությունը։

Հրեա-քրիստոնեական համայնքները շարունակել են գոյություն ունենալ առնվազն մինչև յոթերորդ դարը։ Տեղեկություններ կան հինգերորդ և վեցերորդ դարերում Իսրայելի երկրում և նրա շրջակայքում (հիմնականում Անտիոքում) հրեա-քրիստոնյաների գոյության մասին, սակայն արաբների նվաճումներից հետո այդ համայնքների մասին տեղեկություններ այլևս չկան։ Հանրային կարծիքին համաձայն նրանց մեծ մասը ձուլվել է սիրիական եկեղեցիներում՝ Մելքիական եկեղեցիներում, Անտիոքյան եկեղեցում, Ասորի ուղղափառ եկեղեցում։ Մալաբարի սիրիական եկեղեցին նույնպես հավակնում է համայնքի հրեա-քրիստոնեական արմատներին։ Բացի այդ, կային ատինգանի նման աղանդներ, որոնք կարող էին արմատներ ունենալ հուդա-քրիստոնեական համայնքներում։

Արտաքին հղումներ

• Иудеохристиане՝ հոդվածը Հրեական էլեկտրոնային հանրագիտարանում
• Владислав Нагирнер. Еврейские корни Книги "Деяния апостолов": комментарий Արխիվացված 2020-02-16 Wayback Machine. Днепр: Середняк Т.К., 2018 - ISBN 978-617-7696-48-2