Քսիլոսպոնգիում
Քսիլոսպոնգիում կամ տերսորիում, հայտնի նաև որպես «փայտիկով սպունգ», հիգիենայի հինհռոմեական միջոց, որը նախատեսված էր կղազատումից (դեֆեկացիայից) հետո սրբանը (հետանցքը) մաքրելու համար[1]։ Այն բաղկացած էր փայտե ձողիկից (հունարեն՝ ξύλον, xylon), որի մի ծայրին ամրացված էր ծովային սպունգ (հունարեն՝ σπόγγος, spongos)։
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Xylospongium.jpg/220px-Xylospongium.jpg)
Հասարակական զուգարաններում տերսորիումը ընդհանուր օգտագործման էր։ Մաքրելու համար սպունգը լվանում էին աղի կամ քացախի լուծույթով լցված դույլի մեջ[2]։ Այդ պատճառով զուգարաններում առաջանում էր մանրէների բազմացման համար բարենպաստ միջավայր, որը հանգեցնում էր տարբեր վարակների և հելմինթոզների տարածմանը[3]։
Հին աշխարհում քսիլոսպոնգիումն օգտագործվել է նաև որպես զուգարանի խոզանակ[4]։
Հռոմի Օստիա թաղամասում գտնվող «Յոթ իմաստունների բաղնիքներում» կա 2-րդ դարի որմնանկար, որտեղ առաջին անգամ հանդիպում է այդ բառը՝ (u) taris xylosphongio[5]։ 2-րդ դարի սկզբին Կլավդիուս Տերենցիուսի՝ հորը՝ Կլավդիուս Տիբերիանուսին ուղղված պապիրուսային նամակում հանդիպում է xylospongium բառը[6]։
1-ին դարի կեսերին Սենեկան գրի է առել գերմանացի մի գլադիատորի մասին, որն ինքնասպանություն է գործել տերսորիումի օգնությամբ։ Գլադիատորը թաքնվել է ամֆիթատրոնի զուգարանում, փայտե ձողիկը մտցրել է կոկորդը և խեղդվել[7]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Mirsky, Steve Getting to the Bottom(անգլ.) // Scientific American. — Springer Nature. — Т. 308. — № 3. — С. 85—85. — Архивировано из первоисточника 19 Օգոստոսի 2020.
- ↑ Nash, Stephen E. «What Did Ancient Romans Do Without Toilet Paper?». Sapiens. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-08-10-ին. Վերցված է 2019-06-04-ին.
- ↑ Gigante, Linda. «Death and Disease in Ancient Rome». innominatesociety.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-09-21-ին. Վերցված է 2019-06-04-ին.
- ↑ Wiplinger 2012, S. 300—301.
- ↑ L'Année épigraphique 1941, 5.
- ↑ «Non magis quravit me pro xylesphongium…» // Michigan Papyri VIII 471 = CEL 146 = ChLA XLII 1220 29), «HGV». aquila.zaw.uni-heidelberg.de. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-02-24-ին. Վերցված է 2020-04-05-ին.
- ↑ Սենեկա, Epistulae morales 8, 70, 20.
Գրականություն
խմբագրել- Марк Валерий Марциал, Epigrammata, Liber 12,48,7.
- Richard Neudecker: Die Pracht der Latrine. Zum Wandel öffentlicher Bedürfnisanstalten in der kaiserzeitlichen Stadt. — Pfeil-Verlag, München, 1994 (Studien zur antiken Stadt, Bd. 1). — ISBN 3-923871-86-4. — S. 36—37.
- Gilbert Wiplinger: Der Gebrauch des Xylospongiums — eine neue Theorie zu den hygienischen Verhältnissen in römischen Latrinen // SPA. SANITAS PER AQUAM. Tagungsband des Internationalen Frontinus-Symposiums zur Technik- und Kulturgeschichte der antiken Thermen Aachen, 18—22 März 2009. — Peeters, Leiden 2012. — ISBN 978-90-429-2661-5. — S. 295—304.