Փարամազ
- Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Փարամազ (այլ կիրառումներ)
Փարամազ (Մատթեոս Սարգիսյան, 1863[1][2], Մեղրի, Ռուսական կայսրություն - հունիսի 15, 1915[3], Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն), հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ, գրող, Սոցիալ-դեմոկրատական հնչակյան կուսակցության անդամ։
Փարամազ | |
---|---|
Ծնվել է | 1863[1][2] |
Ծննդավայր | Մեղրի, Ռուսական կայսրություն |
Մահացել է | հունիսի 15, 1915[3] |
Մահվան վայր | Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն |
Քաղաքացիություն | Ռուսական կայսրություն |
Ազգություն | հայ |
Կրթություն | Գևորգյան Հոգևոր Ճեմարան (1883) |
Մասնագիտություն | ուսուցիչ, գրող և քաղաքական ակտիվիստ |
Կուսակցություն | Սոցիալ դեմոկրատ Հնչակյան կուսակցություն |
Անդամություն | Հայ ֆիդայիներ |
Paramaz Վիքիպահեստում |
Կենսագրություն խմբագրել
Փարամազ ծնվել է Մեղրիում։ Նախնական կրթությունը ստացել է ծննդավայրում։ 1878-1883 թվականներին սովորել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում։ 1884 թվականից զբաղվել է ուսուցչությամբ Նախիջևանում, ապա տեղափոխվել է Ճահուկ, այնուհետև՝ Արդաբիլ։ 1897 թվականին իր ստեղծած ֆիդայիների խմբով անցել է Վան, սակայն ձերբակալվել է։ Դատի ժամանակ արտասանած ճառում խիստ քննադատության է ենթարկել հայկական կոտորածները կազմակերպած թուրքական կառավարությանը։ Դատարանի կողմից դատապարտվել է մահվան։ Բայց Վանի ռուսական փոխհյուպատոսի միջնորդությամբ ազատվել է կալանքից և ուղարկվել Կովկաս։ 1903 թվականին, երբ ռուսական իշխանությունները սկսել են իրագործել 1903 թվականի հունիսի 12-ի հայկական եկեղեցական կալվածքների բռնագրավման մասին օրենքը՝ Փարամազը կազմակերպել է Կովկասի փոխարքա Գոլիցինի ահաբեկումը։ 1905-1906 թվականների հայ-թաթարական բախումների ժամանակ Փարամազը հայերին և Կովկասի թաթարներին կոչ է արել վերջ տալ ցարական կառավարության և թուրք լրտեսների կազմակերպած կոտորածներին։ 1908 թվականին երիտթուրքերի հեղաշրջումից հետո անցել է Թուրքիա և Արևմտյան Հայաստան, քարոզել Օսմանյան կայսրությունում ապրող ժողովուրդների միջև բարեկամություն հաստատելու գաղափարը։ Հետագայում անվստահություն է հայտնել երիտթուրքերի նկատմամբ, նրանց անվանել «հայոց դահիճներ»՝ կանխատեսելով նրանց հայաջինջ քաղաքականությունը։ Հեղինակել է պիեսներ, հայկական մամուլում հանդես եկել հոդվածներով։ 1914 թվականի հուլիսի 14-ին թուրքական իշխանությունների կողմից հնչակյանների ձերբակալությունների ժամանակ բանտարկվել է նաև Փարամազը և ամիսներ տևած դատավարությունից հետո 19 հոգու հետ կախաղան բարձացվել Կ. Պոլսում[4]։
Հիշատակ խմբագրել
2001 թվականին ծննդավայրում կանգնեցվել է Փարամազի հուշարձանը։ Մեղրիի փողոցներից մեկը կոչվում է նրա անունով։
Երկեր խմբագրել
- Երկերի ժողովածու, Ե., 1992։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Faceted Application of Subject Terminology
- ↑ 2,0 2,1 Հայաստանի գրադարանների համահավաք գրացուցակ
- ↑ 3,0 3,1 3,2 http://am.hayazg.info/index.php?curid=13848
- ↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ. Երևան: ՀՀ ԳԱԱ, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն. 2007. էջ 629.
Գրականություն խմբագրել
- Հայկազ Պողոսյան, Փարամազ, Երևան, 1992։
- Հայկական հարց հանրագիտարան, Երևան, 1996, էջ 452։