Ցեբուլյաժ
Ցեբուլյաժ (լեհ.՝ cebularz) կլոր ցորենի հացամթերք է՝ պատված սոխով և կակաչի սերմերով։ Լյուբլինի վոևոդության ավանդական սննդային արտադրանք՝ ծագումով հրեական խոհանոցից։
 Cebularz | |
|---|---|
 | |
| Հրեական և լեհական խոհանոց | |
| Ծագում | |
| Առաջացման երկիր | Ռեչ Պոսպոլիտա |
| Արտադրման վայր | Լյուբլին |
| Բաղադրամասեր | |
| Հիմնական | ցորենի ալյուր, սոխ, կակաչի սերմեր, կարագ, խմորիչ, աղ, շաքար |
 Cebularz Վիքիպահեստում | |
Պատմություն
խմբագրելԼյուբլինաբնակ հրեաների տիպիկ հացաբուլկեղենի՝ ցեբուլյաժի մասին առաջին հիշատակումը վերաբերում է 19-րդ դարին։ Դրանք սկզբում թխել են Լյուբլինի հին հատվածում, և այնտեղից բաղադրատոմսը տարածվել է ողջ տարածաշրջանում։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից առաջ այս սննդատեսակը կոչվում էր «պլեցել», որը իդիշից թարգմանաբար նշանակում է «տախտակ», «սալաքար»։ Փոքր պլեցելները կոչվում էին «plecels»: Ժամանակակից անվանումը լայն տարածում գտավ պատերազմից հետո։ Թխելու այս տեսակը հատկապես տարածված էր արևելյան Լեհաստանում ապրող հրեա հացթուխների շրջանում։ Նաում Շտուտխկոֆը «Der Oytser Fun der Yidisher Shprak» («Իդիշ լեզվի գանձարան») գրքում գրել է, որ Լեհաստանում արտադրվել է 18 տեսակի պլեցել[1]։
Յոզեֆ Հոնիգը մեջբերում է նախապատերազմյան օրագրերը.
|
Լավ հաց ու բլիթ կար։ Եվ ինչ ցեբուլյաժներ!!! Հրեա հացթուխները շատ լավն էին։ Ի՜նչ հրեական բլիթ էր։ Ցեբուլյաժներ կային - ինչ համեղ էին!! Ինչպիսի՞ն էին այս գլանափաթեթները։ Ու նաև Զեմբա կար Կալինայի վրա, այնտեղ, գերեզմանատան հետևում։ Ինչ հաց ու գլանափաթեթ ուներ... Բայց չէր խաբում. ավելացնում էր կարագ, կաթ։ Ամբողջն ավելացնում էր խմորին[2]։ | 
|
Զամոշչից Վալդեմար Գրեշտան հիշել է սեբուլայը հետևյալ կերպ.
|
|
Օրինակ, էդ ցեբուլյաժները, որ հիմա կան, ես միշտ ասում եմ, որ նման ցեբուլյաժներն ինձ համար ցեբուլյաժ չեն։ Պատերազմից առաջ ցեբուլյաժներ էի ուտում, բայց ցեյբուլյաժներն այնքան մեծ էին, և մեջտեղում մի անցք կար։ Հավանաբար դանակով ծակված է, սոխով ցրված։ Բայց այն տեղը, որտեղ ծակ էր, խմորը չէր պոկվում, այլ բարակ էր ու խրթխրթան, և շուրջը միայն խմորն էր աճում։ Եթե կարագը քսում եք նման ցեբուլյաժի վրա, ապա դա համեղ է։ Իսկ այսօր դա ինչ-որ «մածուկ» է։ Սրանք ցեբուլյաժներ չեն։ Չգիտեմ, թե ինչու դրանց վրա ծակ չեն անում, եթե ցեբուլյաժը նման էր պատերազմից առաջ, բայց հետո այդպիսին էին[3]։ |
|
Նախապատրաստում
խմբագրելԱղացած սոխը, որը պետք է լինի խոր մասում, պատրաստվում է նախօրոք (թխելուց առնվազն 3-4 ժամ առաջ, գուցե մեկ-երկու օր առաջ)։ Մանր կտրատած սոխը պետք է լցնել եռման ջրով, որը պետք է գրեթե անմիջապես քամել։ Այնուհետև սոխը խառնում են կակաչի սերմի հետ, ձեթով, աղում և մի կողմ դնում, որպեսզի հյութը արձակվի։ Բաղադրատոմսի այլ տարբերակների համաձայն՝ սոխը տապակում են մարմանդ կրակի վրա, որպեսզի փափկի, և միայն դրանից հետո խառնում են ձեթով և աղում։
Թեթևակի քաղցր խմորը պատրաստվում են խմորիչով և թողնում որոշ ժամանակ, որ եփվի։ Թխվածքաբլիթի տրամագիծը 15-20 սմ է, հաստությունը՝ մոտ 1,5 սմ, տափակ հացի վրա քսում են աղացած սոխ և կակաչի սերմեր և թխում են ապրանքը[4]։
Պաշտպանելով ավանդական բաղադրատոմսը
խմբագրելԳոյություն ունեն ցեբուլյաժի մի շարք բաղադրատոմսեր[5], սակայն միայն այն սննդատեսակը, որը թխվում է Լյուբլինի վոևոդության տարածքում տեղական արտադրանքից, կարող է պաշտոնապես կոչվել «Լյուբլինի ցեբուլյաժ»։
2007 թվականի ապրիլի 30-ին ցեբուլյաժը ներառվել է Լեհաստանի ավանդական ապրանքների ցանկում[6]։ 2014 թվականի օգոստոսից լյուբլինյան ցեբուլյաժն ունի նաև ԵՄ ծագման աշխարհագրական վկայագիր։
Լյուբլինում գործում է «Լուբլինի Cebularza արտադրողների գործընկերություն» ընկերությունը (լեհ.՝ Stowarzyszenie Partnerstwo Producentów Cebularza Lubelskiego), որի նախագահն է Մարիոլա Զուբրիցկան։ Կազմակերպությունը միավորում է 24 հացաբուլկեղեն Լյուբլինից և տարածաշրջանից[7]։ Ամեն տարի Լյուբլինում Գործընկերության մասնակցությամբ ավանդական հացի փառատոնում թխվում է հսկայական ցեբուլյաժ, տարեցտարի չափը մեծանում է։ 2014 թվականին նրա տրամագիծը կազմել է 190 սանտիմետր[8]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Tomasz Pietrasiewicz (03.04.2014). «Esej o bajglach i cebularzach». JemLublin. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 08.03.2015-ին.(լեհ.)
- ↑ «Przedwojenne przysmaki - Józef Honig - fragment relacji świadka historii». Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl. 01.03.1999. Արխիվացված է օրիգինալից 09.03.2015-ին. Վերցված է 09.03.2015-ին.(լեհ.)
- ↑ «Przedwojenne przysmaki - Waldemar Greszta - fragment relacji świadka historii». Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl. 29.10.2002. Արխիվացված է օրիգինալից 09.03.2015-ին. Վերցված է 09.03.2015-ին.(լեհ.)
- ↑ «Lubelski cebularz». Klaster Restauratorów i Hotelarzy. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 10.03.2015-ին.(լեհ.)
- ↑ «Cebularz - sprawdzony przepis». Durszlak.pl. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 10.03.2015-ին.(լեհ.)
- ↑ «Cebularz lubelski». Ministerstwo rolnictwa i rozwoju wsi. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 08.03.2015-ին.(լեհ.)
- ↑ «Lubelski cebularz pod ochroną. Unia już go zarejestrowała». Dziennik Wschodni. 5 sierpnia 2014. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 08.03.2015-ին.(լեհ.)
- ↑ «Smacznego! Cebularz gigant na placu Zamkowym». Wyborcza.pl. Lublin. 15.06.2014. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 19-ին. Վերցված է 08.03.2015-ին.(լեհ.)
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- «Stowarzyszenie Partnerstwo Producentów Cebularza Lubelskiego». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 08.03.2015-ին.(լեհ.)
- «Cebularz - Piekarnia Halina - kalorie, wartości odżywcze produktu». Tabele kalorii. Վերցված է 10.03.2015-ին.(լեհ.)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ցեբուլյաժ» հոդվածին։ |