Վիքիպեդիա

Տոչկա (մարտավարական հրթիռային համալիր)

Տոչկա (ռուս.՝ Точка) (ըստ Ռուսաստանի Դաշնության Գլխավոր Հրթիռա-Հրետանային վարչության ցուցիչի՝ ռուս.՝ индекс ГРАУ - 9Կ79 ռուս.՝ 9K79), ըստ ՆԱՏՕ-ի կոդային նշանակման՝ ԷսԷս-21 Սկարաբ Ա (անգլ.՝ SS-21 Scarab A, կարդացվում է «Սկարաբ-էյ»), ըստ Միջին և փոքր հեռավորության հրթիռների վերացման մասին պայմանագրի` ՕՏՌ-21` ռուս.՝ ОТР-21), դիվիզիայի մակարդակի խորհրդային մարտավարական հրթիռային համալիր (1980-ական թվականներ վերջից փոխանցված է բանակային օղակ[1]) մշակվել է Կոլոմնայի մեքենաշինական կոնստրուկտորական բյուրոյի կողմից՝ Սերգեյ Պավելի Նեպոբեդիմու (ռուս.՝ Непобедимый, Сергей Павлович) գլխավորությամբ։

Տոչկա
Տեսակmissile system?
Երկիր ԽՍՀՄ
Ծառայության ընդունման տարի1976
Պատերազմներ1994 civil war in Yemen?, Առաջին չեչենական պատերազմ, Երկրորդ չեչենական պատերազմ, Սիրիայի քաղաքացիական պատերազմ, Զինված բախում Ուկրաինայի արևելքում, 44-օրյա պատերազմ և Ռուս-ուկրաինական պատերազմ
ԱրտադրողKBM?, Votkinsk Machine Building Plant? և Barrikady Production Association?
Տոչկա-Ու մարտավարական հրթիռային համալիրը՝ զորահանդեսից առաջ՝ Եկատերինբուրգում

Ստեղծման պատմությունը

խմբագրել

Մշակումը սկսվել է ԽՍՀՄ Մինիստրների սովետի № 148-56 առ 4 մարտի 1968 թվականի որոշմամբ։

9Կ79 «Տոչկա» դիվիզիայի հրթիռային համալիրի պետական փորձարկումներն անցկացվել են 1970-1975 թթ.: Պաշտոնապես ԽՍՀՄ բանակի սպառազինության մեջ է ընդունվել 1975 թվականին, թեպետ հրթիռների սերիական արտադրությունը սկսվել է 1973 թվականին[2]։

«Տոչկա-Ռ» հրթիռային համալիրը՝ մարտագլխիկի պասսիվ ռադիոլոկացիոն ինքնաուղղորդմամբ, սպառազինության մեջ է ընդունվել 1983 թվականին[2]։

9Կ79-1 «Տոչկա-Ու» հրթիռային համալիրը (ՆԱՏՕ-ի ինդեքսավորմամբ՝ Սկարաբ Բ) մինչև 120 կմ մեծացված հրաձգության հեռավորությամբ պետական փորձարկումներն անցել է 1986-1988 թթ.[2]: Զորքեր է սկսել մտնել 1989 թվականին։

Հրթիռների արտադրությունը կատարվել է Վոտկինսկի մեքենաշինական (այլ տվյալներով՝ Պետրոպավլովսկի ծանր մեքենաշինության գործարանում, Ղազախստան)[3][4], մնացած բաղադրամասերի արտադրությունը կատարվել է ամբողջ ԽՍՀՄ-ում։

Կազմակերպորեն այս հրթիռային համալիրը կարող է ներկայացվել բրիգադի կազմում, որի մեջ մտնում են 2—3 դիվիզիոն։ Յուրաքանչյուր հրթիռային դիվիզիոնը ունի 2—3 մեկնարկային մարտկոց՝ յուրաքանչյուրում 2—3-ական արձակման կայանք։ Ուստի, հրթիռային մեկ բրիգադի կազմում կարող է լինել 8-ից մինչև 27 արձակման կայանք (ԱԿ)։

Համառոտ պատմական տեղեկություններ

խմբագրել



Հրթիռը

խմբագրել

«Տոչկա» («Տոչկա-Ու») մարտավարական համալիրի հրթիռը իրենից ներկայացնում է թռիչքի ամբողջ ընթացքում կառավարելի միաստիճան պինդվառելիքային բալիստիկ հրթիռ, որը կազմված է 9Մ79 (9Մ79Մ, 9Մ79-1) հրթիռից, Х-անման դասավորությամբ ղեկերից և թևերից և թռիչքի ժամանակ չանջատվող գլխամասից (ԳՄ)։

Հրթիռային մասը

խմբագրել

Հրթիռային մասը (ՀՄ) կատարում է ԳՄ-ի՝ նպատակակետին հասցնելու գործառույթը և կազմված է ՀՄ-ի կորպուսից՝ նավիրանից, որը ներառում է սարքավորումային, շարժիչային, պոչային բաժանմունքներից, աէրոդինամիկ մակերևույթից և երկու կաբելային բնից, ինպէս նաև շարժիչային կայանքից (ՇԿ) և կառավարման բորտհամակարգի սարքավորումներից (ԿԲՍ)։ ՀՄ-ի կառուցվածքում օգտագործված են հաջող ինժեներատեխնիկական լուծումներ[Ն 1][Ն 2][Ն 3]։

Շարժիչային տեղակայանքը

խմբագրել

Միառեժիմային պինդվառելիքային հրթիռային շարժիչը իրենից ներկայացնում է այրման խցիկ՝ ծայրափողակային բլոկով և նրանում տեղաբաշխված վառելիքային լիցքով և բոռնկման համակարգով։

Ղեկավարման բորտահամակարգը

խմբագրել

Հրթիռն ունի ինքնավար, իներցիոն կառավարման բորտհամակարգ, ղեկակայունացնող հարթակով (ՂԿՀ) և նավիրանային թվային հաշվիչ համալիրով (ՆԻԹՀՀ)։

Գլխամասերը

խմբագրել
 
Կասետային ԳՄ 9Ն123Կ հատույթային մակետը Հրետանու, ինժեներային զորքերի և կապի զորքերի ռազմապատմական թանգարանում

9Կ79 հրթիռային համալիրի մշակման և շահագործման տարիների ընթացքում նրա համար ստեղծվել է մարտական հանդերձման լայն անվանակարգ.

  • 9Ն39 — հատուկ միջուկային գլխամաս՝ 9Մ79Բ (9Մ79-1Բ) հրթիռի կազմում, ԱԱ-60 տիպի միջուկային լիցք, 10 - 100 կիլտոննա հզորությամբ տրոտիլային համարժեք.
  • 9Ն64 — հատուկ միջուկայիւն գլխամաս, 200 կիլոտոննա (այլ տվյակլներով՝ 100 կիլոտոննա).
  • 9Մ79Բ2, միջուկային մարտագլխիկ 200 կիլոտոննա (այլ տվյակլներով՝ 100 կիլոտոննա).
  • 9Ն123Ֆ — բեկորա-ֆուգասային գլխամաս. 482 կգ. խոցման մակերեսը՝ 2—3 հեկտար.
  • 9Ն123Կ — կասետային ռումբ, խոցման մակրեսեը՝ 3,5—7 հեկտար. բաց տեղանքում գտնվող կենդանի ուժի և չզրահապատված մարտական տեխնիկայի խոցման համար.
  • 9Ն123Ֆ-Ռ (9Ն123Ֆ-Ռ2, 9Ն123Ֆ-Ռ3) — բեկորա-ֆուգասային, խոցման մակերեսը՝ մինչև 2 հեկտար.
  • 9Ն123Գ — հատուկ քիմիական հրթիռ. ընդամենը՝ 60,5 կգ թունավոր նյույթերով.
  • 9Ն123Գ2-1 — հատուկ քիմիական կասետ. ընդամենը՝ 50,5 կգ թունավոր նյութեր.

Արձակման կայանքը

խմբագրել
 
Արձակման կայանք 9Պ129 և կողքին՝ 9Յա234 կոնտեյներ

Համալիրի սարքավորումը

խմբագրել

Մարտավարա-տեխնիկական բնութագրերը

խմբագրել

Փակագծերում տրված են տվյալներ՝ «Տոչկա-Ու»-ի համար։

  • Հեռահարությունը.
    • առնվազն. 15 (15) կմ[6]
    • առավելագույն. 70 (120) կմ
  • Հրթիռի արագությունը. 300-500 մ/վ[7][8]
  • Մեկնարկային զանգվածը. 2010 կգ
  • Շարժիչի քարշուժը. 9788 կգվ
  • Աշխատանքի ժամանակը. 18—28 վс[9]
  • Տեղ հասնելու-թռչելու ժամանակը՝ առավելագույն հեռավորության վրա՝ 136 վայրկյան[10]
  • Մարտական մասը (ՄՄ). մինչև 482 կգ զանգվածով՝ սովորական, միջուկային և քիմիական հանդերձանքով, ըստ անվանակարգի
  • Արձակման նախապատրաստման ժամանակը.
    • № 1 պատրաստականությունից. 2 րոպե
    • երթից։ 16 րոպե
  • Արձակման կայանքի զանգվածը (հրթիռով և հաշվարկով). 18145 կգ
  • ԱԿ-ի՝ հրթիռով տեղափոխման առավելագույն արագությունը.
    • մայրուղով՝ 60 կմ/ժ
    • հողածածկ ճանապարհներով. 40 կմ/ժ
    • ճանապարհազուրկ տարածքում՝ 15 կմ/ժ
    • լողանցելիս՝ 8 կմ/ժ
  • Մարտական մեքենաների ընթացքային պաշարը՝ ըստ վառելիքի (լրիվ բեռնվածությամբ)։ 650 կմ
  • Մարտական մեքենայի տեխնիկական ռեսուրսը՝ 15000 կմ
  • Անձնակազմը՝ 4 մարդ

Հրթիռների ծախսը

խմբագրել

Մարտական կիրառումը

խմբագրել

Կաղապար:Trivia

Մարտական գործողությունները Չեչնիայում

խմբագրել

«Տոչկա-ՈՒ» համալիրն օգտագործվել է Ռուսաստանի ԶՈՒ-ի 58-րդ համազորային բանակի կողմից՝ Չեչնիայում պատերազմի ժամանակ։

Ուկրաինա (2014)

խմբագրել

Մարտավարական հրթիռային համալիրն օգտագործվել է Ուկրաինայի արևելքում՝ Նովոռոսիայում Կիևի մղած պատերազմում[11][12] 28 июля 2014 года по высоте Саур-Могила был нанесен удар двумя оперативно-тактическими ракетами «Точка-У» 19-й ракетной бригады ВСУ.[13][14]

Ներխուժումը Եմեն (2015)

խմբագրել

Պատահարներ

խմբագրել

Ուկրաինա (2000)

խմբագրել

Օպերատորներ

խմբագրել
 
Տոչկա-ՈՒ. զորահանդես. Բաքու. 26 հունիսի 2011 թ.:

Հանված է սպառազինությունից

խմբագրել

Նշումներ

խմբագրել
  1. ↑ Для крепления ракеты на направляющей ПУ в походном положении
  2. ↑ На заднем бугеле дополнительно имеется фиксатор для крепления ракеты на СПУ и ТЗМ (от продольного перемещения) и удержания ракеты при подъёме направляющей
  3. ↑ Датчик схода включает рулевой привод ракеты при сходе её с направляющей ПУ. Момент срабатывания датчика является началом отсчёта программы полёта.
  4. ↑ Точные данные о наличии у Армении ракетного комплекса 9К79 «Точка» отсутствуют, однако на форуме сайта Militaryrussia.ru были представлены фотографии СПУ 9П129 с макетами ракет на параде в г. Ереване

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ Ленский А. Г., Цыбин М. М., Советские сухопутные войска в последний год Союза ССР. Справочник. СПб. Издательство В&К, 2001, страница 266, страница 294, isbn 5-93414-063-9
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 http://zato-znamensk.narod.ru/History.htm
  3. ↑ В. Шестериков. Розы и ракеты.|http://www.niva-kz.narod.ru/Jurnals/04-2007.pdf%7Cиздание. Нива. Астана. издательство. Нива. 2007. выпуск 4. страницы 155-161. accessdate 2010-06-14. Объём 1,5 МБ.
  4. ↑ DIMMI (11.05.2010 00:38:00). «9К79 Точка - SS-21 SCARAB». Отечественная военная техника (после 1945 г.). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 20-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 14-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Трембач Е. И., Есин К. П., Рябец А. Ф., Беликов Б. Н. «Титан» на Волге. От артиллерии к космическим стартам / Под общей ред. В. А. Шурыгина. — Волгоград: Станица-2, 2000. — С. 53-56. — 1000 экз. — ISBN 5-93567-014-3
  6. ↑ «Высокоточный тактический ракетный комплекс «Точка-У»». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  7. ↑ [1] MILITARY INFORMANT
  8. ↑ [2] Արխիվացված 2016-04-12 Wayback Machine ВОЕННЫЕ НОВОСТИ
  9. ↑ Двигательная установка ракеты 9М79 | Ракетная техника
  10. ↑ ««Точка-У» (9К79, SS-21 «Scarab»), тактический ракетный комплекс — ОРУЖИЕ РОССИИ, Информационное агентство». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  11. ↑ Analysis: Ukraine rebels claim Tochka ballistic missile shoot-down | IHS Jane's 360
  12. ↑ Ukraine@war: Ukraine destroys TerroRussian base with Tochka-U ballistic missile
  13. ↑ История подвига украинского спецназа, который не оценен по заслугам | Міністерство оборони України
  14. ↑ Аналіз ведення АТО та наслідків вторгнення РФ в Україну у серпні-вересні 2014 року | Міністерство оборони України
  15. ↑ Military Balance 2013, էջ 217
  16. ↑ ПОЛИТКОМ.РУ: Информационный сайт политических комментариев
  17. ↑ Military Balance 2013, էջ 219
  18. ↑ Military Balance 2013, էջ 410
  19. ↑ Military Balance 2013, էջ 222
  20. ↑ «KN-02,Short-range ballistic missile». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-31-ին. Վերցված է 2016-04-06-ին.
  21. ↑ 9К79 Точка — SS-21 SCARAB
  22. ↑ Military Balance 2013, էջ 191, 194
  23. ↑ Military Balance 2013, էջ 404
  24. ↑ "zvo1997_09", Юрчин В., Сухопутные войска Сирии. издание Зарубежное военное обозрение, М., 1997, выпуск 606, номер 9, страницы 22-24. issn 0134-921X
  25. ↑ Military Balance 2013, էջ 201
  26. ↑ Федотов Д., Сухопутные войска республики Болгария, Зарубежное военное обозрение, М., 1995, номер 5, страницы 22-26, issn 0134-921X
  27. ↑ 27,0 27,1 Валецкий О. В., Лямин Ю. Ю., Распространение ракетных технологий в третьем мире, Пушкино, издательство Центр стратегической конъюнктуры, 2013, страницы 5, 60, isbn 978–5–906233–34–9

Գրականություն

խմբագրել
  • Первов М. Отечественное ракетное оружие 1946-2000. — М.: АКС-Конверсалт, 1999. — С. 52-53. — 141 с.
  • Трембач Е. И., Есин К. П., Рябец А. Ф., Беликов Б. Н. «Титан» на Волге. От артиллерии к космическим стартам / Под общей ред. В. А. Шурыгина. — Волгоград: Станица-2, 2000. — С. 53-56. — 176 с. — 1000 экз. — ISBN 5-93567-014-3, ББК 63.3(2)6
  • Широкорад А. Б. Энциклопедия отечественного ракетного оружия 1918-2002 / Под общей ред. А. Е. Тараса. — Мн.: Харвест, 2003. — С. 441-443. — 544 с. — (Библиотека военной истории). — 5100 экз. — ISBN 985-13-0949-4

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Այլալեզու ռեսուրսներ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Տոչկա_(մարտավարական_հրթիռային_համալիր)&oldid=10067458» էջից