Տերֆենադին
Տերենադին հակահիստամինային դեղ, որն օգտագործվում էր ալերգիկ ռեակցիաների բուժման համար։ Այն շուկա է բերել Hoechst Marion Roussel-ը (այժմ՝ Sanofi-Aventis), և վաճառվել է տարբեր ֆիրմային անվանումներով, այդ թվում՝ Սելդեյնը ԱՄՆ-ում, Տրիլուդանը՝ Միացյալ Թագավորությունում և Թելդանը՝ Ավստրալիայում[2]։ Այն փոխարինվեց ֆեքսոֆենադինով 1990 թվականներին՝ սրտի էլեկտրական ռիթմերի որոշակի տեսակի խախտման ռիսկի պատճառով (մասնավորապես՝ սրտի առիթմիա՝ առաջացած QT միջակայքի երկարաձգմամբ) և դուրս բերվեց համաշխարհային շուկաներից[2]։
| Տերֆենադին | |
|---|---|
-Terfenadine_Structural_Formulae_V.2.svg) | |
| Քիմիական բանաձև | C₃₂H₄₁NO₂ |
| Մոլային զանգված | 7,8E−25 կիլոգրամ[1] գ/մոլ |
| Քիմիական հատկություններ | |
| Դասակարգում | |
| CAS համար | 50679-08-8 |
| PubChem | 5405 |
| EINECS համար | 256-710-8 |
| SMILES | CC(C)(C)C1=CC=C(C=C1)C(CCCN2CCC(CC2)C(C3=CC=CC=C3)(C4=CC=CC=C4)O)O |
| ЕС | 256-710-8 |
| ChEBI | 5212 |
| Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա) | |
Ֆարմակոլոգիա խմբագրել
Տերֆենադինը գործում է որպես ընտրողական ծայրամասային հակահիստամին կամ հիստամինի H1 ընկալիչի համակորդ[3]։ Այն նախադեղ է, որը հիմնականում ամբողջությամբ մետաբոլիզացվում է լյարդում ֆեքսոֆենադինի ակտիվ ձևի ցիտոքրոմ P450 3A4 ֆերմենտի միջոցով։ Լյարդի կողմից դրա գրեթե ամբողջական նյութափոխանակության շնորհիվ աղիքից դուրս գալուց անմիջապես հետո,տերֆենադինը սովորաբար չափելի չէ պլազմայում:Ինքը՝ տերֆենադինը, այնուամենայնիվ, ավելի բարձր չափաբաժիններով կարդիոտոքսիկ է, մինչդեռ նրա հիմնական ակտիվ մետաբոլիտը՝ ոչ։ Տերֆենադինը, ի լրումն իր հակահիստամինային ազդեցությունների, աղիներում գործում է նաև որպես կալիում իոնների արգելակիչ (Kv11.1 կոդավորված hERG գենով)։ Քանի որ նրա ակտիվ մետաբոլիտը կալիումի իոնների արգելափակիչ չէ, ֆեքսոֆենադինի հետ կապված ոչ մի կարդիոտոքսիկություն չկա[4]։ Հանկարծակի թունավորությունը հնարավոր է նույնիսկ տարիներ շարունակ առանց խնդիրների օգտագործելուց հետո՝ այլ դեղերի հետ փոխազդեցության արդյունքում, ինչպիսիք են էրիթրոմիցինը, կամ այնպիսի մթերքների, ինչպիսին է գրեյպֆրուտը։ Այս CYP3A4 ինհիբիտորների ավելացումը կամ դրանց չափաքանակի ավելացումը դժվարացնում է օրգանիզմի նյութափոխանակությունը և տերֆենադինի դուրսբերումը օրգանիզմից։ Պլազմայում ավելի մեծ կոնցենտրացիաների դեպքում այն կարող է հանգեցնել թունավոր ազդեցության սրտի ռիթմի հետ կապված (օրինակ՝ փորոքային տախիկարդիա)։
Պատմություն խմբագրել
Տերֆենադինը սինթեզվել է Ռիչարդսոն-Մերելի քիմիկոսների կողմից 1973 թվականին որպես պոտենցիալ սեդատիվ միջոց (տրանկվիլիզատոր)[3]։ Այնուամենայնիվ, պարզվել է, որ այն ինակտիվ է այդպիսի գործառույթների համար, քանի որ այն չի անցնում արյունաուղեղային պատնեշը կամ և չի ներթափանցում կենտրոնական նյարդային համակարգ[3]։ Ռիչարդ Կինսոլվինգ անունով հայտնի դեղաբանը նկատել է, որ տերֆենադինը կառուցվածքային նմանություն է ցուցաբերում հակահիստամինային դիֆենհիդրամինին, ուստի տերֆենադինը փորձարկվել է որպես հակահիստամինային[3]։ Պարզվել է, որ այն ոչ սեդատիվ հակահիստամին է և առաջին նման դեղն է, որը հայտնաբերվել է[3]։
Միացյալ Նահանգներում տերֆենադինը որպես Սելդան շուկա է մտել1985 թվականին, որպես առաջին ոչ սեդատիվ հակահիստամին՝ ալերգիկ ռինիտի բուժման համար[2][5]։ 1990 թվականի հունիսին Սելդան ընդունողների մոտ փորոքային լուրջ առիթմիայի ապացույցները խթան հանդիսացան որպեսզի FDA-ը զեկույց հրապարակի մակրոլիդ հակաբիոտիկների և կետոկոնազոլի հետ դեղամիջոցի միաժամանակ օգտագործման հետ կապված ռիսկի գործոնների մասին[2]։ Երկու ամիս անց FDA-ն արտադրողից պահանջեց նամակ ուղարկել բոլոր բժիշկներին՝ տեղեկացնելով նրանց խնդրի մասին։ 1992 թվականի հուլիսին գոյություն ունեցող նախազգուշական միջոցները հասցվեցին սև արկղի նախազգուշացման[2] և այս հարցը գրավեց զանգվածային լրատվամիջոցների ուշադրությունը այն բանին, որ լյարդի հիվանդությամբ տառապող մարդիկ կամ ովքեր օգտագործել են կետոկոնազոլ, հակասնկային միջոց կամ հակաբիոտիկ էրիթրոմիցին, կարող են ունենալ սրտի առիթմիա, եթե օգտագործեն նաև Սելդանին[5]։ 1997 թվականի հունվարին, նույն ամսին, երբ ԱՄՆ սննդի և դեղերի վարչությունը (FDA) ավելի վաղ հաստատել էր Մայամիի IVAX կորպորացիայի կողմից պատրաստված Սելդան-ի ընդհանուր տարբերակը, FDA-ն առաջարկեց տերֆենադին պարունակող դեղը հանել շուկայից, և բժիշկները դիտարկեն այլընտրանքային դեղեր։ Սելդանը-ը (և Սելդան-D-ը՝ տերֆենադինը զուգակցված քայքայող պսևդոէֆեդրինի հետ) հեռացվեցին ԱՄՆ շուկայից իրենց արտադրողի կողմից 1997 թվականի վերջին՝ FDA-ի կողմից Allegra-D-ի (ֆեքսոֆենադին/կսևդոէֆեդրին) հաստատումից հետո[6]։ Տերֆենադին պարունակող դեղերը հետագայում հանվեցին կանադական շուկայից 1999 թվականին[7] և այլևս դեղատոմսով հասանելի չեն Մեծ Բրիտանիայում[8]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 terfenadine
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Horak, Friedrich (2009). Antiallergic and Vasoactive Drugs for Allergic Rhinitis. Tokyo: Springer Japan. էջեր 51–61. ISBN 978-4-431-99361-2.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Sneader, Walter (2005 թ․ ապրիլի 15). Drug Discovery. Wiley. ISBN 978-0-471-89979-2.
- ↑ Roy, Mary-Louise; Dumaine, Robert; Brown, Arthur M. (1996 թ․ օգոստոսի 15). «HERG, a Primary Human Ventricular Target of the Nonsedating Antihistamine Terfenadine». Circulation. 94 (4): 817–823. doi:10.1161/01.cir.94.4.817. ISSN 0009-7322.
- ↑ 5,0 5,1 Raloff, Janet (1997 թ․ հոկտեմբերի 25). «Must We Pull the Plug?». Science News. 152 (17): 266. doi:10.2307/3980937. ISSN 0036-8423.
- ↑ «FDA approves novel device for treating breathing difficulty from severe emphysema». Case Medical Research. 2018 թ․ հունիսի 29. doi:10.31525/fda2-ucm612271.htm. ISSN 2643-4652.
- ↑ «Laurence, Frederick Andrew, (23 April 1843–13 Feb. 1912), KC Canada». Oxford University Press. 2007 թ․ դեկտեմբերի 1.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն) - ↑ McMorran, James; Crowther, Damian (2002 թ․ սեպտեմբերի 1). «Personalised Medical Reference to General Practice Notebook (GPnotebook) - an evolutionary tale». Journal of Innovation in Health Informatics. 10 (3): 173–177. doi:10.14236/jhi.v10i3.251. ISSN 2058-4555.