Վիքիպեդիա

Վրաց-հնդկական հարաբերություններ

Վրաց-հնդկական հարաբերությունները արտաքին հարաբերություններ են Վրաստանի և Հնդկաստանի միջև։ Հայաստանում Հնդկաստանի դեսպանատունը միաժամանակ հավատարմագրված է Վրաստանում[1]։ Վրաստանը դեսպանատուն ունի Նյու Դելիում[2]։

Վրաց-հնդկական հարաբերություններ
Վրաստան և Հնդկաստան

Վրաստան
Հնդկաստան

Պատմություն խմբագրել

Վրաստանի և Հնդկաստանի հարաբերությունները գալիս են հին ժամանակներից։ Պանչատանտրան ազդել է վրացական ժողովրդական լեգենդների վրա։ Միջնադարում Հնդկաստան էին այցելում վրացի միսիոներներ, ճանապարհորդներ և առևտրականներ։ Որոշ վրացիներ ծառայում էին մողոլների կայսրերի արքունիքներում, իսկ մի քանիսը բարձրացան մինչև կառավարչի աստիճանի։ Մողոլ կայսր Աուրենգզեբի կանանցից Ուդայպուրի Բեգումը ծագումով վրացուհի էր։ Վրացի պատմաբանները ենթադրում են, որ 1624 թվականին Իրանի Շիրազ քաղաքում մահացած վրաց Քեթևան թագուհու աճյունը պորտուգալացիները տեղափոխել են Գոայի Սուրբ Օգոստինի աշտարակ[3]։ 2017 թվականի սեպտեմբերի 24-ին Հնդկաստանի կառավարությունը մնացորդները փոխանցեց Վրաստանի ազգային թանգարանին և Թբիլիսիի Սուրբ Երրորդություն եկեղեցուն (Սամեբա) վեց ամսով, որի ընթացքում կազմակերպվեցին ինչպես կրոնական, այնպես էլ գիտական միջոցառումներ[4]։ 2021 թվականի հուլիսի 9-ին սուրբ մասունքները Վրաստանի կառավարությանը և կաթողիկոս-պատրիարք Իլիա Երկրորդին է նվիրել Հնդկաստանի արտգործնախարար Ս․ Ջայշանկարը[5]։

Ջավահառլալ Ներուն այցելեց Թբիլիսի 1955 թվականին Խորհրդային Միություն կատարած իր շրջագայության ժամանակ և հանդիպեց վրացի հնդկագետ և սանսկրիտագետ Ակա Մորչիլաձեին[6]։ Ինդիրա Գանդին այցելել է քաղաք 1976 թվականին Խորհրդային Միություն կատարած իր այցելության ժամանակ[7]։ Արտաքին գործերի նախարար Ատալ Բիհարի Վաջպային այցելեց Վրաստան 1978 թվականի հունիսին[8]։

Հնդկաստանն առաջին երկրներից էր, որը պաշտոնապես ճանաչեց Վրաստանին[9] 1991 թվականի դեկտեմբերի 26-ին։ Դիվանագիտական հարաբերությունները հաստատվել են 1992 թվականի սեպտեմբերի 28-ին[2][8]։ Վրաստանի արտաքին գործերի նախարար Իրակլի Մենագարիշվիլին Նյու Դելի է այցելել 2000 թվականի մայիսին։ Սա երկու երկրների միջև առաջին դիվանագիտական այցն էր Վրաստանի անկախացումից հետո։ Մենագարիշվիլին մայիսի 11-ին երկկողմ քննարկումներ է անցկացրել արտգործնախարար Ջասվանտ Սինգհի հետ[8]։

Հնդկաստանը, որը Ռուսաստանի մերձավոր դաշնակիցն է, չեզոք մնաց 2008 թվականի օգոստոսի ռուս-վրացական պատերազմի ժամանակ։ Ռուսաստանը պատերազմից հետո ճանաչեց Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի անկախությունը։ Երբ խնդրեցին բացատրել Հնդկաստանի դիրքորոշումը Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի վերաբերյալ, այն ժամանակվա ԱԳ նախարար Պրանաբ Մուխերջին 2008 թվականի սեպտեմբերի 22-ին «The Hindu» օրաթերթին ասաց. «Մենք չենք ճանաչել Կոսովոյի անկախությունը։ Մենք ունենք գոյություն ունեցող աշխարհագրական միավորից կազմված երկիրը ճանաչելու ստանդարտ պրակտիկա։ Պահպանելով այդ չափանիշը՝ մենք որոշում ենք մեր դիրքորոշումը։ Մենք հետևում ենք զարգացումներին՝ հարգելով Վրաստանին և մյուս երկու փոքր երկրներին (Հարավային Օսիա և Աբխազիա), որոնք ճանաչվել են Ռուսաստանի կողմից։ Մենք դեռևս որևէ վերջնական տեսակետ չենք ընդունել այս երկու երկրների վերաբերյալ»։ 2021 թվականի դրությամբ՝ Հնդկաստանը չի ճանաչել Աբխազիան կամ Հարավային Օսիան։

Վրաստանը 2005 թվականին Նյու Դելիում բացեց պատվավոր հյուպատոսություն, իսկ 2010 թվականին այն վերածեց դեսպանության։ Հնդկաստանում Վրաստանի առաջին ռեզիդենտ դեսպանը պաշտոնը ստանձնել է 2010 թվականի փետրվարի 25-ին[8]։ Արտասահմանում Հնդկաստանի գործերի նախարարության քարտուղար Փարվեզ Դևանը ներկայացրել է Հնդկաստանը 2012 թվականի մայիսին Թբիլիսիում կայացած «Սփյուռքի օրվա» առաջին տոնակատարություններին։ Արտաքին գործերի փոխնախարար Դավիթ Ջալագանիան գլխավորել է վրացական պատվիրակությունը՝ մասնակցելու առաջին Միջկառավարական հանձնաժողովին 2014 թվականի ապրիլին Դելիում։ Հնդկաստանի Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նախագահ Նասիմ Զաիդին 2015 թվականի փետրվարին Բաթումում մասնակցել է ընտրական հանձնակատարների միջազգային համաժողովին։ Հնդկաստանի արտաքին գործերի նախարարության պատվիրակությունը մասնակցել է Ասիայի ենթակառուցվածքների ներդրման բանկի հիմնադիր անդամ երկրների փորձագիտական հանդիպմանը Թբիլիսիում 2015 թվականի հուլիսին։ Վրաստանի ընտրական հանձնաժողովի նախագահ Թամար Ժվանիան 2015 թվականի հուլիսի 13-ին այցելել է Նյու Դելի։ Այցի ընթացքում երկու երկրները ստորագրել են ընտրությունների կառավարման և վարչարարության ոլորտում համագործակցության հուշագիր[8]։

Հնդկաստանի ընտրական հանձնակատար Օ․ Պ․ Ռավատը և ընտրական հանձնաժողովի ևս երկու պաշտոնյաներ այցելել են Վրաստանի Կախեթի նահանգ՝ մասնակցելու ընտրական պրակտիկայի վերաբերյալ բազմակողմ միջոցառմանը 2016 թվականի փետրվարին։ Էկոնոմիկայի փոխնախարար Քեթևան Բոչորիշվիլին Հնդկաստան էր այցելել 2016 թվականի ապրիլին։ Նա խթանեց «Կինոարտադրությունը Վրաստանում» նախագծին հնդիկ ռեժիսորների, պրոդյուսերների և կինոստուդիաների համար։ Հնդկաստանի ժողովրդավարության և ընտրությունների կառավարման միջազգային ինստիտուտի (IIIDEM) պատվիրակությունն այցելել է Թբիլիսի՝ 2016 թվականի հունիսին Վրաստանի ընտրական հանձնաժողովի պաշտոնյաների համար դասընթացներ անցկացնելու համար։ 2016 թվականի հուլիսի 25-ին Թբիլիսիում տեղի ունեցավ Առևտրի, տնտեսական, գիտական ու տեխնոլոգիական, մշակութային և կրթական համագործակցության Հնդկաստան-Վրաստան միջկառավարական հանձնաժողովի երկրորդ նիստը[8]։

Վրաստանն աջակցել է Հնդկաստանին տարբեր միջազգային հարթակներում և բազմակողմ կազմակերպություններում։ Երկիրը պաշտպանել է Հնդկաստանի թեկնածությունները Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպությունում (ICAO), ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գործադիր խորհրդում ու 2013 թվականին Միջազգային ծովային կազմակերպության խորհրդի (IMO), 2014 թվականին ՄԱԿ-ի Մաքսային կազմակերպությանը և 2015 թվականին Համաշխարհային մաքսային կազմակերպությանը անդամակցությանը։ Հնդկաստանը քվեարկել է Վրաստանի թեկնածության օգտին Միջազգային հիդրոգրաֆիական կազմակերպությունում (IHO) 2013 թվականին[8]։

Տնտեսական հարաբերություններ խմբագրել

Վրաստանի և Հնդկաստանի միջև երկկողմ առևտուրը կազմել է 107,04 միլիոն ԱՄՆ դոլար 2015-16 թվականներին՝ մի փոքր ավելանալով նախորդ ֆինանսական տարվա 105,02 միլիոն դոլարից։ Հնդկաստանը Վրաստան է արտահանել 82,57 մլն դոլարի ապրանք, ներմուծել՝ 24,47 մլն դոլար։ Հնդկաստանից Վրաստան արտահանվող հիմնական ապրանքներն են հացահատիկեղեն, միջուկային ռեակտորներ, կաթսաներ, մեքենաներ և մեխանիկական սարքեր, դեղամիջոցներ, էլեկտրական մեքենաներ ու սարքավորումներ, ալյումին և ալյումինից պատրաստված իրեր։ Վրաստանից Հնդկաստան ներմուծվող հիմնական ապրանքներն են պարարտանյութերը, ալյումին և ալյումինե իրերը, պղինձ և պղնձից պատրաստված իրերը[10]։

Վրաստանում Հնդկաստանի օտարերկրյա ուղղակի ներդրումները 2005 թվականի 29 հազար դոլարից 2011 թվականի նոյեմբերին հասել են 26 միլիոն դոլարի։ Միայն 2012 թվականի երրորդ եռամսյակում Վրաստանում հնդկական ընկերությունների կողմից իրականացվել է 6,13 միլիոն ԱՄՆ դոլարի ներդրում։ JSW Steel Netherlands BV-ը՝ հնդկական JSW Steel ֆիրմայի հոլանդական դուստր ձեռնարկությունը, համագործակցել է Georgian Steel Group Holding Limited-ի հետ՝ հիմնելու գործարան՝ մետաղական ջարդոնները ամրացված պողպատե ձողերի վերածելու համար։ Գործարանը պաշտոնապես բացվել է նախագահի կողմից 2009 թվականի նոյեմբերին։ Trans Electrica-ն հիմնադրվել է հնդկական Continental Construction ընկերության կողմից բրիտանական և վրացական ընկերությունների հետ միասին՝ Վրաստանում հիդրոէլեկտրակայան կառուցելու համար։ Escorts Group-ը Թբիլիսիում ունի լիազորված դիստրիբյուտոր՝ վաճառելու իրենց տրակտորները և այլ ապրանքներ[6]։

Հնդկական ընկերությունները մեծ ներդրումներ են կատարել Վրաստանի պողպատի արտադրության, ենթակառուցվածքների, գյուղատնտեսության և սպասարկման ոլորտներում։ Մոտ 150 հնդիկներ, հիմնականում Փենջաբից, ընդհանուր առմամբ ձեռք են բերել մոտ 1500 հեկտար գյուղատնտեսական հողատարածք՝ Վրաստանում հող մշակելու համար[8]։ Դրան նպաստում է Վրաստանի կառավարության քաղաքականությունը՝ խրախուսելու գյուղատնտեսական գիտելիքներ ունեցող մարդկանց ներգաղթը երկիր՝ փորձելով գյուղատնտեսական արտադրանքի անկումը կանխել։ Հնդիկ ֆերմերներին գրավում է Վրաստանում հողի ցածր արժեքը։ Փենջաբի սիկհ ֆերմերներից մեկը, ով գաղթել է Վրաստան, նշել է, որ կարող է 200 հեկտար հող գնել Վրաստանում Փենջաբում մեկ հեկտար հող վաճառելու արդյունքում ստացված գումարից[11]։ Tata Power-ը շուրջ 280 մլն դոլար է ներդրել Վրաստանում էլեկտրաէներգիայի նախագծում[8]։

2014 թվականի փետրվարին հնդկական դեղագործական պատվիրակությունն առաջին անգամ այցելեց Վրաստան։ Նրանք այցելել են Վրաստանի մի քանի դեղագործական գործարաններ ու լաբորատորիաներ և քննարկումներ են անցկացրել վրացական ընկերությունների հետ։ 2014 թվականի սեպտեմբերի 26-ին Թբիլիսիում տեղի է ունեցել Հնդկաստանի առաջին զբոսաշրջության «Անհավատալի Հնդկաստան» սեմինարը։ Այն կազմակերպվել էր Երևանում Հնդկաստանի դեսպանատան և Գերմանիայի Ֆրանկֆուրտ քաղաքի Հնդկաստանի զբոսաշրջության տարածաշրջանային գրասենյակի կողմից։ Սեմինարին մասնակցում էին վրացական 62 տուրօպերատորներ[8]։

Մշակութային հարաբերություններ խմբագրել

Վրաստանում հայտնի են հնդկական ֆիլմերն ու խոհանոցը, իսկ Թբիլիսիում կան մի քանի հնդկական ռեստորաններ։ Վրացիների մոտ որոշակի հետաքրքրություն կա հինդի լեզվի նկատմամբ[8]։

Բազմաֆունկցիոնալ դիվանագիտության ինստիտուտը Թբիլիսիում Հնդկաստանի Մահաթմա Գանդի հիմնադրամի աջակցությամբ 2014 թվականի հունիսի 30-ին Թբիլիսիում հիմնել է Gandhi Foundation Georgia հիմնադրամը՝ երկրում գանդիական փիլիսոփայությունը խթանելու նպատակով։ Gandhi Foundation Georgia-ն իր երկրորդ մասնաճյուղն է հիմնել Բաթումում։ Հնդկաստանի հնագիտական ծառայության (ASI) վերահսկող հնագետ Թահերն այցելել է Վրաստան՝ մասնակցելու Թանգարանների միջազգային խորհրդի համաժողովին 2014 թվականի սեպտեմբերին[8] ։

2016 թվականի հուլիսի դրությամբ Վրաստանում բնակվում է մոտ 2000 Հնդկաստանի քաղաքացի, որոնց գրեթե կեսը Թբիլիսիի պետական բժշկական համալսարանի ուսանողներ են։ Մոտ 200 քաղաքացի աշխատում է Վրաստանի ենթակառուցվածքների ոլորտում ներգրավված հնդկական ընկերություններում, մյուսները գործարարներ, գյուղատնտեսական ֆերմերներ և բանվորներ են[8]։

Օտարերկրյա օգնություն խմբագրել

Հնդկաստանը նվիրաբերել է 500000 ռուփի (2020 թվականին հավասարազոր էր 28000000 ռուփիին կամ 37000 ԱՄՆ դոլարին) դեղորայք և օգնության պարագաներ Աբխազիայից փախստականների և տեղահանվածների համար 1994 թվականի դեկտեմբերին[6]։

Վրաստանի քաղաքացիները կարող են կրթաթոշակներ ստանալ Հնդկական տեխնիկական և տնտեսական համագործակցության ծրագրի շրջանակներում[8]։ Մշակութային կապերի հնդկական խորհուրդը (ՄԿՀԽ) վրացիներին տրամադրում է կրթաթոշակներ՝ Հնդկաստանի համալսարաններում բակալավրիատի և ասպիրանտուրայի դասընթացներ անցնելու համար։ ՄԿՀԽ-ն նաև առաջարկում է Kendria Hindi Sansthan կրթաթոշակները Հնդկաստանում հինդի սովորելու համար։ 2011 թվականի հոկտեմբերին ՄԿՀԽ-ն Թբիլիսիի պետական համալսարանում հիմնեց ժամանակակից հնդկագիտության ամբիոն[6]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ «Georgia». Embassy of India, Yerevan (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 29-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 «Republic of India». Ministry of Foreign Affairs of Georgia. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 29-ին.
  3. ↑ Global, IndraStra. «THE PAPER | India-Georgia Relationship: A Window of Opportunity». IndraStra. ISSN 2381-3652.
  4. ↑ Monteiro, Lisa (2018 թ․ հոկտեմբերի 18). «St Ketevan's relics return after Georgia visit». The Times of India (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 6-ին.
  5. ↑ «"Bonds Of Friendship": India Gifts Relic Of 17th Century Queen To Georgia». The Economics Times. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 «India - Georgia Relations» (PDF). Ministry of External Affairs. January 2013. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 30-ին.
  7. ↑ Sahai, Shrinath (1990). The Delhi Declaration, Cardinal of Indo-Soviet Relations: A Bibliographical Study (անգլերեն). Mittal Publications. էջ 321. ISBN 9788170992264. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 29-ին.
  8. ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 8,13 «India - Georgia Relations» (PDF). Ministry of External Affairs. July 2016. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 28-ին.
  9. ↑ «Georgia Ambassador In Conversation With Diplomatic Editor Jose Kalathil - Zeitgeist Asia, July 2010». Ministry of Foreign Affairs of Georgia. July 2010. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 29-ին.(չաշխատող հղում)
  10. ↑ «Total Trade». Department of Commerce (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 28-ին.
  11. ↑ Parameswaran, Felix Gaedtke, Gayatri. «Georgia farms face Indian 'invasion'». Al Jazeera. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 29-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

Արտաքին կապեր խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վրաց-հնդկական_հարաբերություններ&oldid=9487032» էջից