Վիքիպեդիա

Վինչենցո Գալիլեյ

Վինչենցո Գալիլեյ[6] նաև Գալիլեյ[7][8][9] (իտալ.՝ Vincenzo Galilei, մոտ ապրիլի 3, 1520, Սանտա Մարիա ա Մոնտե, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն - հուլիսի 2, 1591(1591-07-02)[1][2][3] կամ հուլիսի 1, 1591(1591-07-01)[4], Ֆլորենցիա, Տոսկանայի Մեծ դքսություն), իտալացի երաժշտության տեսաբան, երգահան, վինահար։ Ֆիզիկոս Գալիլեո Գալիլեյի և կոմպոզիտոր Միքելանջելո Գալիլեյի հայրը։ Ֆլորենսիական Կամերատայի անդամ և ակտիվ մասնակից:

Վինչենցո Գալիլեյ
Ծնվել էմոտ ապրիլի 3, 1520
ԾննդավայրՍանտա Մարիա ա Մոնտե, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն
Մահացել էհուլիսի 2, 1591(1591-07-02)[1][2][3] (71 տարեկան) կամ հուլիսի 1, 1591(1591-07-01)[4] (71 տարեկան)
Մահվան վայրՖլորենցիա, Տոսկանայի Մեծ դքսություն
Քաղաքացիություն Ֆլորենցիայի դքսություն և  Տոսկանայի Մեծ դքսություն
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր, երաժշտագետ, երաժշտության տեսաբան և lutenist
Ծնողներհայր՝ Michel Angelo?[5]
ԵրեխաներԳալիլեո Գալիլեյ և Միքելանջելո Գալիլեյ
 Vincenzo Galilei Վիքիպահեստում
Գալիլեյ։ «Երկխոսություն հին և ժամանակակից երաժշտության մասին» (1581) տրակտատի վերնագիր
Մեղեդու ներդաշնակեցման օրինակ մոնոռիթմիկ ֆակտուփայում՝ Վ. Գալիլեյի «Դուբբի...» (1591) տրակտատից։ Մոնորիթմիկ ֆակտուրան, հատկապես սոպրանո ձայնի ուղեկցությամբ մեղեդիով (ինչպես այստեղ), համարվում է ձևավորվող հոմոֆոնիկ կառուցվածքի նախատիպը։

Կյանք և ստեղծարություն

խմբագրել

Գալիլեյի տաղանդը նկատել է Ջովանի Բարդին, ով մոտ 1563 թվականին վճարել է Վենետիկում իր ուսման ծախսերը Ջոզեֆֆո Ցառլինոյի մոտ։ «Ֆրոնիմո» երկխոսությունը[10] (Fronimo, Վենետիկ, 1568, 2-րդ հրատարակություն՝ նույն տեղում, 1584) ներկայացրել է լյուտնյա նվագելու առաջին լիարժեք դպրոցը։ Գալիլեյը հիմնավորել է լյուտնյայի նախապատվությունը երգեհոնին այն փաստով, որ վինը ունակ է արտահայտել «ներդաշնակ ազդեցություններ, ինչպիսիք են կարծրությունն ու փափկությունը, խստությունը և քաղցրությունը, բղավոցը, լացը, բողոքն ու ողբը, այսպիսի հիանալի նրբագեղությամբ»:

Գալիլեյի երաժշտական և գեղագիտական հայացքների ձևավորման վրա վճռորոշ ազդեցություն է ունեցել Ժիրոլամո Մեյը, որից հետո նրա վերաբերմունքը Ցառլինոյի գործերի նկատմամբ կտրուկ փոխվել է։ «Տեսական երաժշտության կոմպենդներ» տրակտատում (իտալ.՝ Compendio nella theorica della musica, մոտ 1572 թվականի ձեռագիր, չհրատարակված) նա եկել է հին և ժամանակակից իտալական երաժշտության անհամատեղելիության, հնության վերակառուցումների անիմաստության եզրակացությանը։ Քննադատելով իր ուսուցչին՝ նա այս միտքը զարգացրել է «Երկխոսություն հին և ժամանակակից երաժշտության մասին» տրակտատում (Dialogo <...> della musica antica et della moderna, Florence, 1581)[11]։ Միկրոտոնային երաժշտության մեջ իր հայրենակիցների փորձերը քննադատորեն գնահատողները Գալիլեյի մի շարք տրակտատներ ներդաշնակության և կոնտրապունկտների մասին, այդ թվում՝ «Էներհարմոնիկայի քննարկում, ինչպես են դա օգտագործվում և ո՞վ է եղել քրոմատիկայի հեղինակը» (Discorso intorno all'uso dell'enarmonico et de chi fusse autore del cromatico, 1591), նրա կենդանության օրոք չի տպագրվել և պահպանվել է ձեռագրով։

Գալիլեյի գեղագիտության համար կենտրոնական գաղափարը ժամանակակից երաժշտության մեջ հնությանը բնորոշ աֆեկտի կորուստն է, որի նպատակն է (նրա կարծիքով) «պարզապես հաճույքը», մակերեսային հաճելիությունը: Նա կտրուկ, հեգնանքով քննադատում է իր ժամանակակիցների վոկալ կոնտրապունկտը չափազանցված հնչեղության և բառին բառացիորեն հաջորդելու համար[12]։ Նա կարծում է, որ ավանդական (իմիտացիոն-պոլիֆոնիկ) ձայնակարգությունը բարդացնում է ընկալումը և նվազեցնում երաժշտության անմիջական ազդեցությունը հոգու վրա, ինչի արդյունքում՝ նա ակտիվորեն առաջ է մղում մեղեդին, որը հասկացվում է որպես կրող հյուսվածքային տարր և հիմնական երաժշտական գաղափար:

Գալիլեյի տեսական ուսումնասիրությունները ճանապարհ են հարթել Նոր դարաշրջանի երաժշտության համար՝ իր հոմոֆոնիկ կառուցվածքով և տեմպերացված համակարգով, այսինքն՝ դասական-ռոմանտիկ ներդաշնակության նյութով։ Քննարկելով երաժշտական կառուցվածքի խնդիրները[13], նա պնդում է, որ վոկալ երաժշտությունը չպետք է օգտագործի Պտղոմեոսի «լարված դիատոնը» (տետրակորդ 10:9 9:8 16:15), ինչպես կարծում է Զարլինոն, այլ ինչ-որ նոր և հատուկ կառուցվածք, որը ներկայացնում է փոխզիջում դրա և Պյութագորասի «դիտոնական դիատոնի» միջև (տետրակորդ 9:8 9:8 256:243): Վինը կարգավորելիս՝ նա առաջարկել է ութնյակը բաժանել հավասար կիսատոների 18:17՝ այս արժեքը, թեև մոտավորապես հաշվարկված է, բայց շատ մոտ է հավասարաչափ տեմպերացված կիսատոին[14]:

Մի շարք ֆիզիկական փորձեր կատարելուց հետո նա ապացուցել է (ըստ երևույթին պատմության մեջ առաջին անգամ), որպեսզի 2 հավասար երկարությամբ, հաստությամբ և որակով լարերը (d’ugual lunghezza, grossezza, & bontà) ստեղծեն որոշակի երաժշտական ինտերվալ, այդ լարերից կախված կշիռների զանգվածները պետք է լինեն այս ինտերվալին համապատասխան հարաբերակցության քառակուսիները, այլ ոչ թե ամենևին էլ նույն հարաբերությունների անալոգները (ինչպես դիտարկվել է ավանդական երաժշտության տեսության մեջ, ներառյալ Բոետիոսի «Երաժշտության հիմունքները» դասագրքում)[15]:

Գալիլեյը մադրիգալների երկու ժողովածուների (1574, 1587) և վինի գործիքային ստեղծագործությունների հեղինակն է։ Վերջիններիս թվում է «Լյուտենային տաբուլատուրայի գիրք» (Libro d’intavolatura di liuto, 1584) ժողովածուն[[16], որը. պարունակում է (ի թիվս այլ բաների) փորձնական սյուիտ՝ 24 միկրոցիկլից բաղկացած «պասամեցո-տոնայնություն-սալտարելո» բոլոր 12 տոնայնություններում, այսինքն քրոմատիկ գամմայի 12 բարձրադիր դիրքերում։ Միևնույն ժամանակ, Գալիլեյի կոմպոզիտորի պահպանված գործերը պատկանում են բազմաձայն կառուցվածքին, Գալիլեյի միաձայն տեսակի բոլորովին ոչ մի հատ ընդլայնված պիես գիտությանը հայտնի չէ։

Տրակտատներ (հրատարակություններ և թարգմանություններ)

խմբագրել
  • Fronimo՝ dialogo <..> nel quale si contengono le ver, et mustarie regole del intavolare la musica nel liuto / Fronimo. Լյուտի համար երաժշտություն ստեղծելու ճշմարիտ և անհրաժեշտ կանոնները պարունակող երկխոսություն (Վենեզիա, 1568), 2-րդ հրատարակություն. Fronimo. dialogo ... sopra l'arte del bene intavolare, et rettamente sonare la musica negli strumenti artificiali si di corde come di fiato, & մասնավորապես nel liuto (Venezia, 1584), ֆր. թարգմանություն՝ Philippe Canguilhem մեկնաբանություններով, Fronimo de Vincenzo Galilei. Paris․ Minerve, 2001, Անգլերեն թարգմանություն՝ Fronimo (1584), թարգմանել և խմբագրել է Քերոլ ՄաքՔլինթոկը // Երաժշտագիտական ուսումնասիրություններ և փաստաթղթեր, հատոր 39 (s.l., 1985)։
  • Dialogo della musica antica et della moderna / Երկխոսություն հին և ժամանակակից երաժշտության մասին (Firenze, 1581), անգ. թարգմանություն՝ Dialogue on ancient and modern music. Translated, with introduction and notes, by Claude V. Palisca. New Haven: Yale University Press, 2003։
  • Discorso intorno all’opere di Messer Gioseffo Zarlino da Chioggia / Քննարկում պարոն Ժոզեֆո Զարլինոյի ստեղծագործությունների շուրջ (Firenze, 1589)։
  • Compendio nella tehorica [sic] della musica / Երաժշտական տեսության ժողովածու, մոտ. 1572 (ձեռագիր)։
  • Il primo libro della prattica del contrapunto intorno all’uso delle consonanze /  Ձայնակարգության կիրառում: Գիրք 1 «Համահնչությունների օգտագործման մասին», 1588-91 (ձեռագիր), հրատարակված Rempp F. Die Kontrapunkttraktate Vincenzo Galileis գրքում, Köln, 1980։
  • Discorso intorno all’uso delle dissonanze / Դիսոնանսների օգտագործման վերաբերյալ դատողություն, մոտ. 1591 (ձեռագիր), հրատարակել է F. Remp-ը (նույն տեղում):
  • Discorso intorno all’uso dell’enharmonio et di chi fusse autore del cromatico / Քննարկում էնհարմոնիկայի օգտագործման և ով է եղել քրոմատիկայի ստեղծողը, մոտ 1591 (ձեռագիր), հրատարակել է F. Remp-ը (նույն տեղում):
  • Dubbi intorno a quanto io ho detto dell’uso dell’enharmonio, con la solutione di essi / Կասկածներ էնհարմոնիկայի օգտագործման մասին իմ ասածի վերաբերյալ, նրանց փառատմամբ, 1591 (ձեռագիր), հրատարակել է F. Remp-ը (նույն տեղում):
  • Discorso intorno a diversi pareri che hebbero le tre sette piu famose degli antichi musici / Դատողություն տարբեր կարծիքների վերաբերյալ հին երաժիշտների երեք ամենահայտնի պարտիաներում (ձեռագիր, ս.ա.), հրատարակություն և անգլերեն թարգմանությունը Կ.Պալիսկայի գրքում: Palisca C.V. The Florentine Camerata. Documentary studies and translations. New Haven, 1989։
  • Discorso particolare intorno all’unisono / Առանձին քննարկում ներդաշնակության մասին (ձեռագիր, ս.ա.), հրատարակություն և անգլերեն թարգմանությունը՝ Կ.Պալիսկայի (նույն տեղում))։
  • Discorso particolare intorno alla diversità delle forme del diapason / Առանձին քննարկում ութնյակի տարբեր տեսակների մասին, հրատարակություն և անգլերեն թարգմանությունը՝ Կ.Պալիսկայի (նույն տեղում)։
  • Traduzione d’un Discorso latino fatto da Carlo Valgulio Bresciano, sopra la Musica di Plutarco / Պլուտարքոսի երաժշտությունը։ Կ. Վալգուլիոյի Բրեշիայից Թարգմանություն [իտալերեն] լատիներեն թարգմանությունից(ձեռագիր, ս.ա.)։
  • Trattato di musica di Plutarco/ ([Կեղծ-]Պլուտարքոսի երաժշտության մասին տրակտատի իտալերեն թարգմանություն, ձեռագիր ս.ա.)

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Meloncelli R. Dizionario Biografico degli Italiani (իտալ.) — 1998. — Vol. 51.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Discogs — 2000.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Find A Grave — 1996.
  5. ↑ 5,0 5,1 Pas L. v. Genealogics — 2003.
  6. ↑ Большая российская энциклопедия. Том 6. М., 2006, с.311.
  7. ↑ «ЭСБЕ». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-12-03-ին. Վերցված է 2016-04-10-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  8. ↑ Большая советская энциклопедия. [Изд.1]. Том 14. М., 1929, стлб.349.
  9. ↑ Музыкальная эстетика западноевропейского Средневековья и Возрождения. М.: Музыка, 1966, с.3 et passim.
  10. ↑ Фро́нимо (очевидно, от հին հունարեն՝ φρόνημα — «возвышенный образ мыслей») — личное имя одного из участников диалога, персонификация житейской мудрости.
  11. ↑ Диалог написан в подражание платоновским и разворачивается между членами Флорентийской камераты — всеми почитаемым авторитетом и «знатоком» Джованни Барди и просвещённым любителем музыки Пьеро Строцци. Царлино был вынужден ответить на критику Галилея в трактате «Дополнения к музыке» (իտալ.՝ Sopplimenti musicali, 1588). В ответ на него Галилей немедленно (в 1589) опубликовал ещё более решительное «Обсуждение сочинений мессера Дж. Царлино из Кьоджи» (Discorso intorno all’opere di Messer Gioseffo Zarlino da Chioggia, 1589).
  12. ↑ В «Диалогe», pp. 88-89.
  13. ↑ В начале своего труда «Диалог» (p.2 ss.).
  14. ↑ Диалог, p.49. Октава, составленная из предложенных Галилеем полутонов, окажется меньше чистой на 12 центов.
  15. ↑ Например, для того чтобы 2 струны звучали в квинту 3:2, грузы должны быть в отношении 9:4. См. Discorso (1589), p.104.
  16. ↑ Полное название сборника: «Libro d’intavolatura di liuto, nel quale si contengono i passemezzi, le romanesche, i saltarelli, et le gagliarde et altre cose ariose composte in diversi tempi»; факсимиле табулатуры опубликовано во Флоренции, в 1992 году.

Գրականություն

խմբագրել
  • Walker D. P. Der musikalische Humanismus im 16. und frühen 17. Jahrhundert. Kassel: Bärenreiter, 1949.
  • Palisca С. Vincenzo Galilei and some links between “pseudo-monody” and monody // Musical Quarterly 46 (1960), pp. 344–60.
  • Rempp F. Die Kontrapunkttraktate Vincenzo Galileis. Köln, 1980.
  • Palisca С. Humanism in Italian Renaissance musical thought. New Haven: Yale University Press, 1985.
  • Palisca C. V. The Florentine Camerata: Documentary Studies and Translations. New Haven, 1989.
  • Geschichte der Musiktheorie. Bd.7: Italienische Musiktheorie im 16. und 17. Jahrhundert. Antikenrezeption und Satzlehre. Hrsg. v. F. Zaminer. Darmstadt, 1989. 418 SS.
  • Music and science in the age of Galileo / Ed. V. Coelho. Berlin, 1992.
  • Canguilhem Ph. «Fronimo» de Vincenzo Galilei. Paris: Minerve, 2001 (французский перевод и комментарии).

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վինչենցո Գալիլեյ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վինչենցո_Գալիլեյ&oldid=10088113» էջից