Սևագլուխ որոր

Սևագլուխ որոր
Սևագլուխ որոր
Դասակարգում
Ենթատիպ	Ողնաշարավորներ (Vertebrata)
Դաս	Թռչուններ (Aves)
Վերնակարգ	Neoaves
Կարգ	Քարադրանմաններ (Charadriiformes)
Ենթակարգ	Lari
Ընտանիք	Որորներ (Laridae)
Ցեղ	Ichthyaetus
Տեսակ	Սևագլուխ որոր (I. melanocephalus)
Միջազգային անվանում
Ichthyaetus melanocephalus Temminck, 1820
Տարածվածություն
Տաքսոնի տարածվածությունը

Սևագլուխ որոր^[1] (լատին․՝ Ichthyaetus melanocephalus), որորների ընտանիքի թռչուն (Laridae)^[2]:

Բնութագիր խմբագրել

Սևագլուխ որորը ձմռանը

Սևագլուխ որորը որորների ընտանիքի համեմատաբար փոքր տեսակի թռչուն է։ Այնուամենայնիվ, այն ունի ուժեղ կառուցվածք և մեծ, կլոր գլուխ։ Վիզը շատ կարճ է։ Նրա երկար, ուղղաձիգ թևերը հովհարաձև վեր է բարձրանում պոչից։ Թաթերի վրա կան մեկ կարճ և երեք երկար մատեր, որոնք ծածկված են թաղանթով։ Այս որորի կտուցը կարճ է, բայց ուժեղ է։ Զուգավորման շրջանում այն ունենում է վառ գունավորմամբ գլխարկ, որը ձգվում է գլխի ամբողջ երկայնքով։ Թևերը բաց մոխրագույն են։ Մնացած փետուրները սպիտակ են։ Նրա թաթերն ու կտուցը մուգ կարմիր են, կտուցի գագաթը, սովորաբար՝ դեղինից նարնջագույն, կարող է լինել կարմիր։ Կտուցի վերևի և հիմքի միջև կա մուգ շերտ։ Ձմռանը սև գլխարկի նմանվող հանդերձանքը բացակայում է, աչքի հետևում կա մուգ մոխրագույն կետ, իսկ գլխի հետևի մասում կան մոխրագույն շերտեր։ Երիտասարդ թռչունների թևերը շագանակագույն են։ Ծոծրակը և կրծքավանդակը գունատ են, շատ բաց գունավորմամբ։ Թաթերը մոխրագույն են, մուգ վարդագույն կտուցի գագաթը մուգ է։ Երկրորդ ձմեռվանից հետո թռչունների փետուրները նույնն է, ինչ մեծահասակների մոտ, սակայն անհատական սև փետուրները դեռ մնում են թևերի վրա։ Ոտքերը նարնջագույն են, կտուցը գունավորվում է նույնը, ինչպես տարեց թռչուններինը։ Աչքերի շուրջը կարմիր կոպ է, որի դիմաց կան երկու սպիտակ և մերկ աչքերի բծեր։ Սևագլուխ որորը ունի 39 սմ երկարություն, թևերի բացվածքը՝ 98 սմ է^[3]։

Կենսակերպ խմբագրել

Սևագլուխ որորը սնվում է հիմնականում ձկներով, խեցեմորթներով, խեցգետիններով և միջատներով, որոնք նա գտնում է լողափում։ Այն հանում է ռնգային ձայներ, ինչպես «էվա» կամ «կաու» կամ «կիաու»^[4]։ Այս տեսակը բնադրում է հիմնականում այլ ծովափնյա թռչուններից առանձին, ինչպես սովորական որորները և ծիծեռնակները, ինչպես նաև գաղութներով ծովափերին, ճահճային տարածքներում։ Նրանք երբեմն զուգակցվում են սովորական և կապտավուն որորների հետ։ Բույնը գետնի մեջ է փորված, որը կառուցված է խոտերով, ջրիմուռներով և ճյուղերով։ Մայիսից հունիս ընկած ժամանակահատվածում էգ թռչունը սեռը դնում է 2-3 դեղին-շագանակագույն ձու՝ մուգ կետերով։ Երկու զույգերն էլ հավասարապես փոխարինում են իրար, ճուտեր հանելու համար, որոնց տևողությունը մոտավորապես 24 օր է։ Ճուտերն մոխրագույն են, հանդերձավորման ժամանակ մուգ կետերով։ Ծնողները նրանց կերակրում են նախապես մարսված սնունդով՝ այն պահելով քարճիկում։ Ճուտը մոտ 25 օր անց թևավորվում է, բայց բնի մեջ մնում է ևս մի քանի շաբաթ։ Սևագլուխ որորը սեռապես հասունանում է մեկ կամ երկու տարեկան հասակում^[5]։

Տարածվածություն խմբագրել

Սևագլուխ որորը, որպես կանոն, ապրում է ափամերձ տարածքներում, երբեմն թռչում է մայրցամաք։ Հարավային Եվրոպայում դա հաճախակի բնադրող թռչուն է, Կենտրոնական Եվրոպայում, ընդհակառակը, այն մասամբ բաշխված է։ Հանդիպում է Անգլիայի հարավում, Ֆրանսիայի հարավում և հյուսիս-արևմուտքում, Գերմանիայի հյուսիսում, Նիդեռլանդներում, Թուրքիայում, Հունաստանի արևելքում, Խորվաթիայում, Սերբիայում, Բելառուսի հարավ-արևմուտքում, Լեհաստանի հյուսիսում, Էստոնիայում, Լատվիայում, Լիտվայում, Լենինգրադում մարզում, Ղրիմի թերակղզում և Սև ծովի արևելյան ափին։ 2017 թվականի հունիսին Վոլոգդայում այդ թռչունների մեծ խմբերը նկատվել են գետերից և լճերից բավականին հեռու գտնվող տարածքներում`հիմնականում ժամանակակից շենքերում, որտեղ կան հարթ տանիքներ։ Քաղաքային պայմաններին հարմարվող այս սևագլուխ որորների գաղութների ապրելակերպը դեռ պետք է ուսումնասիրել։ Եվրոպայից դուրս այն կարելի է գտնել Հյուսիսային Աֆրիկայում, Կենտրոնական և Արևմտյան Ասիայում և Արաբական թերակղզում։ Աշնանը որոշ թռչուններ տեղափոխվում են Միջերկրական ծովի ափերը, ոմանք էլ մնում են իրենց բնադրած վայրերում։ Սևագլուխ որորը մասամբ գաղթական թռչուն է^[6]։

Պոպուլյացիա խմբագրել

Սևագլուխ որորների թիվը ըստ համաշխարհային պոպուլյացիայի գնահատվում է 236-656 հազար տեսակ (Wetlands International 2015): Բնության պահպանության միջազգային միության (ԲՊՄՄ) (անգլ.` International Union for Conservation of Nature, IUCN) տվյալների համաձայն որորների այս տեսակը քիչ է վտանգված (Least Concern)^[7]:

Պատկերասրահ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Коблик Е. А. Разнообразие птиц (по материалам экспозиции Зоологического музея МГУ). — М. : Издательство МГУ, 2001. — Т. 2. — С. 231. — 400 с. — 400 экз. — ISBN 5-211-04072-4.
↑ Coursers, noddies, gulls, terns, auks, sandgrouse / F. Gill & D. Donsker (Eds). // IOC World Bird List (v 8.1). — 2018. — 12 April. — DOI:10.14344/IOC.ML.8.1.(Ստուգված է 21 Մարտի 2018).
↑ Sharpe, Richard Bowdler; Keulemans, J. G. (1895). A chapter on birds : rare British birds /. London :: E. & J.B. Young,.{{cite book}}: CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)
↑ Johnston, David W.; Peterson, Roger T.; Mountfort, Guy; Hollom, P. A. D. (1966). «A Field Guide to the Birds of Britain and Europe». Bird-Banding. 37 (4): 304. doi:10.2307/4511328. ISSN 0006-3630.
↑ Jobling, James A. (2010). The Helm dictionary of scientific bird names : from aalge to zusii. London: Christopher Helm. ISBN 978-1-4081-3326-2. OCLC 659731768.
↑ «Larus melanocephalus: BirdLife International». IUCN Red List of Threatened Species. 2019 թ․ օգոստոսի 14. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 24-ին.
↑ «Larus melanocephalus: BirdLife International». IUCN Red List of Threatened Species. 2018 թ․ օգոստոսի 8. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 24-ին.

Գրականություն խմբագրել

Karel Šťastný. Vögel Handbuch und Führer der Vögel Europas. Bechtermünz Verlag im Weltbild Verlag GmbH, Augsburg 1997, ISBN 3-86047-737-4.
Barthel & Dougalis. Was fliegt denn da ? Franckh-Kosmos Verlags GmbH & Co. KG, Stuttgart 2006, ISBN 3-440-08160-5.
Hakan Delin, Lars Svensson. Vögel. Franckh-Kosmos Verlags GmbH & Co., Stuttgart 2004, ISBN 3-440-09711-0.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

«Черноголовая чайка - Larus melanocephalus Temminck, 1820». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ մայիսի 15-ին.
Ռուսաստանի ողնաշարավոր կենդանիներ։ Սևագլուխ որոր Արխիվացված 2020-10-26 Wayback Machine

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սևագլուխ որոր» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սևագլուխ որոր» հոդվածին։

[Koblik2001-1] Коблик Е. А. Разнообразие птиц (по материалам экспозиции Зоологического музея МГУ). — М. : Издательство МГУ, 2001. — Т. 2. — С. 231. — 400 с. — 400 экз. — ISBN 5-211-04072-4.

[IOC-2] Coursers, noddies, gulls, terns, auks, sandgrouse / F. Gill & D. Donsker (Eds). // IOC World Bird List (v 8.1). — 2018. — 12 April. — DOI:10.14344/IOC.ML.8.1.(Ստուգված է 21 Մարտի 2018).

[3] Sharpe, Richard Bowdler; Keulemans, J. G. (1895). A chapter on birds : rare British birds /. London :: E. & J.B. Young,.{{cite book}}: CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)

[4] Johnston, David W.; Peterson, Roger T.; Mountfort, Guy; Hollom, P. A. D. (1966). «A Field Guide to the Birds of Britain and Europe». Bird-Banding. 37 (4): 304. doi:10.2307/4511328. ISSN 0006-3630.

[5] Jobling, James A. (2010). The Helm dictionary of scientific bird names : from aalge to zusii. London: Christopher Helm. ISBN 978-1-4081-3326-2. OCLC 659731768.

[6] «Larus melanocephalus: BirdLife International». IUCN Red List of Threatened Species. 2019 թ․ օգոստոսի 14. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 24-ին.

[7] «Larus melanocephalus: BirdLife International». IUCN Red List of Threatened Species. 2018 թ․ օգոստոսի 8. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 24-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]