Սուրբ Սարգիս եկեղեցի (Ծար, 1274)

Սուրբ Սարգիս եկեղեցի;
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	Եկեղեցի
Երկիր	Արցախ
Տեղագրություն	Շահումյանի շրջան
Հասցե	Ծար գյուղ
Հոգևոր կարգավիճակ	Չգործող
Ներկա վիճակ	Գոյություն չունի
Կազմված է	Եկեղեցի և գերեզմանոց
Ճարտարապետական ոճ	Հայկական
Հիմնադրված	1274 թվական
Շինանյութ	Քար

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սուրբ Սարգիս եկեղեցի (այլ կիրառումներ)

Սուրբ Սարգիս եկեղեցի, հայկական առաքելական ավերված եկեղեցի Արցախի Հանրապետության Շահումյանի շրջանի Ծար գյուղում^[1]^[2]։

Պատմություն խմբագրել

Սուրբ Սարգիս եկեղեցին կառուցվել է 1274 թվականին Ծար գյուղի հարավային կողմում^[1]^[2]։ Կանգուն է մնացել մինչև 1950-ական թվականները։ Հայտնի է, որ եկեղեցին ավերվել է այդ ժամանակ Ծարում բնակվող թուրքերի կողմից և քարերն օգտագործվել գյուղի դպրոցի շինարարության համար^[1]։

2020 թվականի հայ-ադրբեջանական պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահ Իլհամ Ալիևի, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի համատեղ ստորագրված համաձայնագրով Արցախի Հանրապետության Շահումյանի շրջանի քարվաճառյան հատվածը, այդ թվում՝ նաև Ծար գյուղը, հայաթափվել և 2020 թվականի նոյեմբերի 25-ին հանձնվել է Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողությանը^[3]^[4]^[5]^[6]։

Ուսումնասիրություններ խմբագրել

Սուրբ Սարգիս եկեղեցու քարերով 1950 թվականին ադրբեջանական իշխանությունների կողմից կառուցված դպրոցի կիսավեր շենքը

Սուրբ Սարգիս եկեղեցին տարբեր ժամանակներում ուսումնասիրվել է հուշարձաններով հետաքրքրվող մասնագետների կողմից։ Հայտնի է, որ 1880-ական թվականների վերջերին եկեղեցու ուսումնասիրությամբ զբաղվել է Մակար Բարխուդարյանցը^[1]^[2]։ Նրա կատարած աշխատանքի շնորհիվ են հայտնի եկեղեցու վիմագրերից մի քանիսի պարունակած տեղեկությունները։ 2015 թվականին եկեղեցու ուսումնասիրությամբ զբաղվել է Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող կազմակերպության նախագահ հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանը^[1]։

Ճարտարապետական նկարագիր խմբագրել

Սուրբ Սարգիս եկեղեցին եղել է թաղակապ, միանավ կառույց։ Ունեցել է 7,15x4,75 մ արտաքին չափեր և կառուցված է եղել քարից։ Պատերին ագուցված են եղել խաչքարեր, որոնք եկեղեցու քանդումից հետո Խորհրդային Ադրբեջանի պատկան մարմինների կողմից օգտագործվել են դպրոցի կառուցման համար։ Խաչքարերը կամ առանձին կտորներ 1990-ական թվականներից մինչև 2010-ական թվականները հայտնաբերվել են Ծար գյուղի դպրոցի շենքի պատերի մեջ^[1]^[2]։

Գերեզմանոց խմբագրել

Սուրբ Սարգիս եկեղեցու շուրջ տարածված է եղել պատմական գերեզմանոց, որտեղ առկա են եղել խաչքարեր, որոնց վրա փորագրված են եղել պատմաճարտարապետական մեծ արժեք ունեցող հայերեն արձանագրություններ^[2]։

Տես նաև խմբագրել

Ծար
Ծարի Սուրբ Սարգիս եկեղեցի (1279 թ․),

Ծանոթագրություններ խմբագրել

[Սամվել_Կարապետյան_Մռավականք-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Սամվել Կարապետյան, Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող հիմնադրամ, «Մռավականք», «Հայաստանի պատմություն» գրքաշար, Երևան, 2019 թվական։

[Մակար_Բարխուդարյանց_Արցախ-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Մակար Բարխուդարյանց, «Արցախ», Բագու, 1895 թվական։

[ԱՀ_ՏԿԶՆ_կորցրած_բնակավայրերի_ցանկ-3] Արցախի Հանրապետության այն բնակավայրերի ցանկը, որոնք գտնվում են Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության ներքո /հրապարակված Արցախի Հանրապետության Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության կողմից/, (արխիվացված 05․03․2021թ․)։

[armenpress.am_կորցրած_բնակավայրերի_ցանկ-4] «Հրապարակվել է Արցախի՝ Ադրբեջանի հսկողության տակ անցած համայնքների և բնակավայրերի ցանկը»։

[artsakhpress.am_կորցրած_բնակավայրերի_ցանկ-5] «Հրապարակվել է Արցախի՝ Ադրբեջանի հսկողության տակ անցած համայնքների և բնակավայրերի ցանկը», (արխիվացված)։

[hetq.am_կորցրած_բնակավայրերի_ցանկ-6] «Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած՝ Արցախի համայնքների և բնակավայրերի ցանկը»։

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]