Արցախ (գիրք)
Արցախ՝ գիրք ճամփորդական ոճով՝ հիմնված եպիսկոպոս Մակար Բարխուդարյանի ճամփորդությունից՝ պատմական Արցախի տարածաշրջանով։
Արցախ | |
|---|---|
 | |
| Հեղինակ | Մակար Բարխուդարյան |
| Տեսակ | գրավոր աշխատություն |
| Ժանր | ճամփորդական գրականություն |
| Բնօրինակ լեզու | հայերեն |
| Էջեր | 408 |
| Հրատարակման վայր | Բաքու |
| Հրատարակման տարեթիվ | 1895 |
| Թվային տարբերակ | artsakh.50megs.com/Foreword.htm(հայ.) |
Պատմություն խմբագրել
Առաջին անգամ գիրքը հայոց լեզվով լույս է տեսել 1895 թվականին Բաքվում։ Այն իրենից ներկայացնում է ճամփորդական նշումների հավաքածուներ, որոնք Մակար Բարխուդարյանը թարգմանում է Արցախում ունեցած իր երկար ճանապարհորդություններից հետո։ Այստեղ մանրամասն նկարագրվում է Արցախի գյուղերն ու քաղաքները, հին ու նոր աշխարհիկ և եկեղեցական կառույցները, բնությունը, ինչպես նաև կարևոր տեղեկություններ մարզի բնակչության վիճակի մասին այդ ժամանակներում[1]։ Ավելին, գիրքը նկարագրում է ոչ միայն հարավային մասը պատմական Արցախի՝ Լեռնային Ղարաբաղի, այլ նաև իր հյուսիսային մասը՝ Գարդմանը (Հյուսիսային Արցախ)։ Չնայած այն հանգամանքին, որ գրքի ոճը կարծես շատ միօրինակ է, բայց դա շատ արժեքավոր և հետաքրքիր փաստաթուղթ է։ Այսպես է ասում ինքը՝ Բարխուդարյանը։
Մի առ մի գրելով աւերակները՝ ձանձրացնում եմ իմ յարգելի ընթերցողները։ Ես չձանձրացայ մի առ մի շրջելուց, Դուք էլ մի՛ ձանձրանաք կարդալուց, ձեր հոգուն մատաղ, սիրելի ընթերցողք[1]։
Գիրքը ունի բացառիկ պատմական և աղբյուրագիտական նշանակություն։ Հեղինակը մեջբերում է տեղեկատվական և բանավոր ավանդույթները, ոչ միայն բնական ռեսուրսների, բուսական և կենդանական աշխարհի տարածքում, այլև տարածաշրջանի և ժողովրդագրություն զբաղվածության, ուշադիր նկարագրում է պատմական հուշարձանները, պատճենում է հնագույն ձեռագրերը, որոնք պահվում են եկեղեցիների ու վանքերի հետ, մեծ պատասխանատվությամբ հավաքում և վերծանում է գերեզմանաքարերի, եկեղեցու և վանքերի պատերի արձանագրությունները և այլն։
Թարգմանություններ խմբագրել
Գրքի ռուսերեն թարգմանությունն իրականացվել է 2009 թվականին Սանկտ-Պետերբուրգում, «Գիտություն» հրատարակչության միջոցով, տպաքանակը եղել 1000 պատճենները[2]։ Հրապարակումը պատրաստվել է Բելլա և Վահե Գրիգորյանների կողմից, թարգմանությունը՝ Նելսոն Ալեքսանյանի։ Թարգմանելիս առավել պահպանվել են բառապաշարի նրբությունները և հեղինակի տերմինաբանությունը։ Գրքի ռուսերեն թարգմանությունը նվիրված էր ի պատիվ զոհված զինվորների և այն քաղաքացիների, ովքեր տվել են իրենց կյանքը Արցախի ազատության համար։ Գիրքը բաժանվում է հեղինակավոր հաստատություններում և Մոսկվայի ու Սանկտ-Պետերբուրգի գրադարաններում։ Աշխատանքը ընթերցողներին՝ իր նամակի մեջ Մակար Բարխուդարյանը Ռուսական և Նոր Նախիջևանի թեմի հայկական առաքելական եկեղեցու եպիսկոպոս Եզրաս (կամ Էզրաս) Ներսիսյանին գրում է.
|
«Մեր ձեռքերում եղած գործին նպաստիր, Տեր »...Այդ աղոթքի խոսքերով սուրբ գրվածքի միջից օրհնում եմ յուրահատուկ աշխատանքի արդյունքը, որը նվիրված է հայ ամրոցներին, անպարտելի Արցախի և նրա բազմադարյա կրոնական ժառանգությանը։ Այսօր մեզ համար Արցախը խորհրադանիշն է ոգու արիության, բայց եկեք չմոռանանք, որ տարածաշրջանը ծառայել Մաքուր Հոգու ստեղծման աղբյուր, պահպանելով կրակը բուն վայրում։ Այս երկրում է Սուրբ Մաշտոցը հիմնադրել իր առաջին դպրոցը և հենց ինքնել դասավանդել է այնտեղ, այս օրհնյալ հողում կառուցել են տաճարներ, որոնք այժմ ներառված են մարդկության գանձարանում...Այս և այլ շատ բաների մասին պատմում է հրատարակչությունը, որոնք դուք, սիրելի ընթերցողներ, պահեք ձեր ձեռքերում։ Մշակույթը բացահայտում է ներքին աշխարհը մարդկանց և բարձրությունը իր բարոյական գեղեցկության։ Մշակույթը նյութական աշխարհը ընդգրկում է իդեալական հատկանիշներով, հոգևոր դարձնելով այն։ Աշխարհին դեռ սպասվում է բացահայտել իր համար Արցախի մշակույթը և այս հրատարակությունը կծառայի այդ ազնվազարմ գործին։ Ամեն ինչ Աստծո ձեռքերում է, թող որ շնորհի այս հրատարակության մասնակիցներին հոգևոր թռիչքի ծարավ։ Եվ Տեր Աստծե օրհնությունը նրանց վրա լինի. «Մեր ձեռքերում եղած գործին նպաստիր» Աստված։ | 
|