Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի (Բարսումաշեն)

Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի;
Հիմնական տվյալներ
Երկիր	Ադրբեջան
Տեղագրություն	Բարսում, Շամխորի շրջան, Ադրբեջան
Օծման թվական	1895
Հոգևոր կարգավիճակ	Չի գործում
Ճարտարապետական ոճ	Հայկական
Կառուցման սկիզբ	1887
Կառուցման ավարտ	1895

Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի^[1] Ադրբեջանի Հանրապետության Շամխորի շրջանի Բարսում (Բարսումաշեն) գյուղում^[2]։

Պատմություն խմբագրել

Մինչև 1886 թ. վերաբերող բազմաթիվ վավերագրերում Բարսումում հիշատակվում է փայտաշեն եկեղեցի (անշուշտ, ծածկը նկատի ունենալով)։ 1887 թվականին քահանա Եփրեմ Մելիք-Առուստամյանցը նախաձեռնել էր նոր՝ քարաշեն եկեղեցու շինարարությունը, որն անավարտ է մնացել նյութական միջոցների սղության պատճառով։ Ըստ եկեղեցու հյուսիսային մուտքի ճակատակալ քարին փորագրված հնգատող արձանագրության՝ եկեղեցու կառուցումը տևել է 8 տարի և ավարտվել 1895 թվականին՝ օծվելով Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ անվամբ^[3]։

Ճարտարապետություն խմբագրել

Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին ուղղակյուն հատակագծով եռանավ բազիլիկ կառույց է (արտաքին չափերն՝ 22×11,35 մետր), արևելքում՝ կիսաշրջան խորանով, կից՝ ավանդատներով^[4]։ Աղոթասրահի երեք զույգ սյուների և որմնասյուների վրա հենված թաղակապ ծածկն առնված է երկթեք տանիքի տակ^[5]։ Մուտքերը երկուսն են՝ հյուսիսից և հարավից։ Հյուսիսային մուտքը բացվում է նույն կողմից եկեղեցուն կից կրկնահարկ զանգակատան առաջին հարկի մեջ^[6]։ Զանգակատունը բարձրանում է առաջին հարկում 4, երկրորդ հարկում 6 սյուների վրա։ Եկեղեցին կառուցված է անմշակ, կոպտատաշ քարով, կրաշաղախով։ Բացառություն են սյուները, որմնասյուները, թաղակիր կամարներն ու անկյունաքարերը, որոնք իրականացված են սրբատաշ քարով։ Իր ավանդատան տեղում է մկրտարանը, որին կից ագուցվել են գեղաքանդակ մի քանի խաչքարեր և կենցաղային պատկերներով հարդարված տապանաքարեր^[5]։

Քահանա խմբագրել

1849 թվականին հիշատակվում է Բարսեղ քահանան, որը նույն թվականին հաստատվել էր իր պաշտոնում։

1861 թվականին գյուղին հովվում էին Փիբի քահանաները՝ Պետրոս Տեր Վարդանյանցը, Սահակ Տեր Կիրակոսյանցը և Պողոս Մամիկոնյանցը^[7]։

Բարսումի ծխատեր քահանաներից արժանահիշատակ է Եփրեմ Գրիգորյան Մելիք-Առուստամյանցը։ Ձեռնադրվել է 1882 թվականի սեպտեմբերի 11-ին Գանձակի Սուրբ Գրիգոր լուսավորիչ եկեղեցում Թադևոս եպիսկոպոս Տեր-Դանիելյանի ձեռքով և աշխատել մինչև 1911 թվականը։

Տես նաև խմբագրել

Բարսում (Շամքորի շրջան)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004 թվական, (հայերեն տարբերակ Արխիվացված 2021-01-23 Wayback Machine), (անգլերեն տարբերակ Արխիվացված 2021-11-27 Wayback Machine)
↑ «Բարսում (Շամքորի շրջան)». 2018 թ․ մայիսի 14. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
↑ «Նոր-Դար», 1893, N 47, էջ 3։
↑ Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895թ.:
↑ ^5,0 ^5,1 Լալայան Ե., Գանձակի գաւառ, «Ազգագրական հանդէս», Թիֆլիս, 1899, N 1, էջ 268։
↑ «Դիվան հայ վիմագրության», պր. V, կազմեց Բարխուդարյան Ս., Երեւան, 1982, էջ 228։
↑ Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 93, ց. 1, գ. 388, թ. 33-34:

Գրականություն խմբագրել

Ս. Կարապետյան, ՀՅՈՒՍԻՍԱՅԻՆ ԱՐՑԱԽ, էջ 470-472։
Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, էջ 321։
Լալայեան Ե., Գանձակի գաւառ, էջ 343։

[Հյուսիսային_Արցախ-1] Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երևան, 2004 թվական, (հայերեն տարբերակ Արխիվացված 2021-01-23 Wayback Machine), (անգլերեն տարբերակ Արխիվացված 2021-11-27 Wayback Machine)

[2] «Բարսում (Շամքորի շրջան)». 2018 թ․ մայիսի 14. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)

[«Նոր-Դար»,_1893,_N_47,_էջ_3:-3] «Նոր-Դար», 1893, N 47, էջ 3։

[Բարխուտարեանց_Մ.,_Արցախ,_Բագու,_1895թ.:-4] Բարխուտարեանց Մ., Արցախ, Բագու, 1895թ.:

[Լալայան_Ե.,_Գանձակի_գաւառ,_«Ազգագրական_հանդէս»,_Թիֆլիս,_1899,_N_1,_էջ_268:2-5] 5,0 ^5,1 Լալայան Ե., Գանձակի գաւառ, «Ազգագրական հանդէս», Թիֆլիս, 1899, N 1, էջ 268։

[«Դիվան_հայ_վիմագրության»,_պր._V,_կազմեց_Բարխուդարյան_Ս.,_Երեւան,_1982,_էջ_228:-6] «Դիվան հայ վիմագրության», պր. V, կազմեց Բարխուդարյան Ս., Երեւան, 1982, էջ 228։

[7] Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 93, ց. 1, գ. 388, թ. 33-34:

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]