Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Թեհրան)

Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի;
	Եկեղեցու արտաքին տեսք
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	եկեղեցի և մշակութային արժեք
Երկիր	Իրան
Տեղագրություն	Շրջան 12
Դավանանք	Հայ Առաքելական Եկեղեցի
Թեմ	Թեհրանի թեմ (Կիլիկիո Կաթողիկոսություն)
Հիմնական ամսաթվերը	1938
Ներկա վիճակ	գործող
Ժառանգության կարգավիճակ	Իրանի ազգային ժառանգություն
Անվանված	Մարիամ Աստվածածին
Ճարտարապետ	Նիկոլայ Մարկով
Ճարտարապետական տիպ	բազիլիկա
Ճարտարապետական ոճ	Պահլավական ճարտարապետություն
Կառուցման ավարտ	1945
Հիմնադրված	1938
Գմբեթ	2 հատ
Շինանյութ	քար և շինարարական շաղախ
	Saint Mary Armenian Church (Tehran) Վիքիպահեստում

Սուրբ Աստվածածին, հայ առաքելական եկեղեցի Իրանի մայրաքաղաք Թեհրանում։ Պատկանում է Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության Թեհրանի թեմին։ Գտնվում է Մասուդե-Սաադ և Միրզա Քուչաք խան փողոցների միջև։ Թեհրանի 20-րդ դարի առաջին հայկական եկեղեցին է^[5]։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (այլ կիրառումներ)

Պատմություն

Օսմանյան կայսրությունում հայոց ցեղասպանությունից (1915-18), ապա Հայաստանի առաջին հանրապետության խորհրդայնացումից (1920-21) հետո մոտ 50 հազար հայ է ապաստան գտել Իրանում՝ հիմնականում Թավրիզում և մայրաքաղաք Թեհրանում։ 1937 թվականի ապրիլի 17-ին տեղի ունեցավ հայ ճարտարապետների հանդիպում, և Արցախից Թեհրան տեղափոխված ճարտարապետ Նիկոլայ Լաուրին խնդրեց տրամադրել 60 հազար թուման՝ նոր եկեղեցի կառուցելու համար։ Շինարարական աշխատանքները սկսվեցին 1938 թվականի ապրիլի 17-ին՝ մեծ թվով հայերի և հոգևորականների մասնակցությամբ։ 1939 թվականին Նիկոլայ Լաուրին մահացավ, և իր աշխատանքը շարունակեց Թբիլիսիից Իրան տեղափոխված ռուս ճարտարապետ Նիկոլայ Մարկովը։ Եկեղեցու կառուցումը հովանավորեց Ռոման Իսայանը՝ 100.000 թուման։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտին՝ 1945 թվականին, Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս Գարեգին Ա-ն օծում է նորակառույց սուրբ Աստվածածին եկեղեցին^[6], քանի որ մայր աթոռ սուրբ Էջմիածինը կաթողիկոս չուներ։ Նոր կազմավորվող Թեհրանի թեմի եպիսկոպոսը իր պաշտոնական նստավայրն է դարձնում սուրբ Աստվածածինը՝ Թավրիզի (Ատրպատականի հայոց) թեմի նմանությամբ։ 1970 թվականին հոգևոր առաջնորդը տեղափոխվում է նորակառույց սուրբ Սարգիս մայր տաճար։

2002 թվականի Փետրվարի 13-ին եկեղեցին գրանցվել է Մշակութային ժառանգության և զբոսաշրջության կազմակերպության կողմից. գրանցման համարը 7237^[7]։

Ճարտարապետություն

Եկեղեցու բնօրինակ նախագիծը չի պահպանվել, բայց ակնհայտ է, որ եկեղեցու ճարտարապետները ոգեշնչվել են 7-10-րդ դարերի հայկական եկեղեցիների ճարտարապետությամբ։ Շինությունը կառուցված է գորշ բազալտ քարից, ունի 32.5 մ × 19.8 մ չափեր և զբաղեցնում է շուրջ 550 քառակուսի մետր տարածք։ Ինչպես մյուս հայկական եկեղեցիների նման, այն ունի խաչի ձև և նրա խորանը գտնվում է արևելքում։ Եկեղեցին ունի երկու գմբեթ։ Հիմնական մուտքը արևմտյան կողմում է։

Հողատարածքներից մեկը հատկացվել է Արտակ Մանուկյան արքեպիսկոպոսի թանգարանին։ Այն բացվել է 2000 թվականին Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս Արամ Ա-ի կողմից։ Այստեղ ցուցադրվում են Իրանի հայկական եկեղեցիների որոշ պատկերներ, եկեղեցական արարողություններում օգտագործվող պարագաներ, կրոնական ձեռագրեր և ավանդական հայկական կանացի հագուստ։ Թանգարանում ունի նաև որոշ փաստաթղթեր և Արդակ Մանուկյանի անձնական ունեցվածքը, ինչպես նաև հայ արվեստագետների կատարած աշխատանքները։ Արտակ Մանուկյանը իրանցի արքեպիսկոպոսն էր Իրանի իսլամական հեղափոխությունից հետո։ Նա 1999 թվականին մահացել է Թեհրանում։

Բակում դրված է Եփրեմ խանի կիսանդրին, որի հեղինակն է իրանահայ քանդակագործ Լիլիթ Տերյանը^[8]։

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 https://alikonline.ir/news/community/item/28815
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 https://iranarchpedia.ir/entry/22486
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 https://alikonline.ir/news/social/item/27014
↑ ^4,0 ^4,1 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.
↑ Յովիկ Մինասեան (Yovik Minasian). ԱՄԵԱԿ - Ռոման Բաղդանի Իսայեան (1889-1966) Արխիվացված 2020-11-01 Wayback Machine, Ս. Աստւածածին եկեղեցու օծման 70-ամեակի առթիւ) [AHEAK - Roman Baghlan Isayan Isayev (1889-1966), On the Occasion of the 70th Anniversary of the Consecration of St. Astvatsatsin Church]. Alik (Ալիք) online, 5 September 2015.
↑ ویکتور دانیل، بیژن شافعی و سهراب سروشیانی، معماری نیکلای مارکُف (تهران: ۱۳۸۲) [Victor Daniel, Bijan Shafei and Sohrab Sarshiani, Nikolai Markov’s Architecture. Tehran: 2003.]
↑ «Թեհրանի Ս. Աստւածածին եկեղեցու 70-ամեակի տօնահանդէսը՝ «Կոմիտաս» սրահում. Alik (Ալիք) online, 24 November 2015». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 5-ին.
↑ Մահացել է Իրանի քանդակագործության մայրը՝ Լիլիթ Տերյանը

[_8351af71c75a428f-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 https://alikonline.ir/news/community/item/28815

[_0da70d59f8cabff5-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 https://iranarchpedia.ir/entry/22486

[_0b4bc766b4a97ced-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 https://alikonline.ir/news/social/item/27014

[_3730ed569a42089c-4] 4,0 ^4,1 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.

[5] Յովիկ Մինասեան (Yovik Minasian). ԱՄԵԱԿ - Ռոման Բաղդանի Իսայեան (1889-1966) Արխիվացված 2020-11-01 Wayback Machine, Ս. Աստւածածին եկեղեցու օծման 70-ամեակի առթիւ) [AHEAK - Roman Baghlan Isayan Isayev (1889-1966), On the Occasion of the 70th Anniversary of the Consecration of St. Astvatsatsin Church]. Alik (Ալիք) online, 5 September 2015.

[6] ویکتور دانیل، بیژن شافعی و سهراب سروشیانی، معماری نیکلای مارکُف (تهران: ۱۳۸۲) [Victor Daniel, Bijan Shafei and Sohrab Sarshiani, Nikolai Markov’s Architecture. Tehran: 2003.]

[7] «Թեհրանի Ս. Աստւածածին եկեղեցու 70-ամեակի տօնահանդէսը՝ «Կոմիտաս» սրահում. Alik (Ալիք) online, 24 November 2015». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 5-ին.

[8] Մահացել է Իրանի քանդակագործության մայրը՝ Լիլիթ Տերյանը

[5]

[4]

[2]

[3]

[1]

[6]

[7]

[8]