Սանչո I (Արագոնի թագավոր)

<img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Nuvola_apps_kview.png/20px-Nuvola_apps_kview.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" data-file-width="128" data-file-height="128"> Արտաքին պատկերներ
<img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/15px-Searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="512" data-file-height="512">	Արագոնի ընդլայնում (1035-1104)
<img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/15px-Searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="512" data-file-height="512">	Նավառայի բաժանում և Կաստիլիայի ընդլայնում (XI դար)

	Սանչո I
Մասնագիտություն՝	կառավարիչ
Ծննդյան օր	1045
Ծննդավայր	անհայտ
Վախճանի օր	ոչ վաղ քան հունիսի 4, 1094 կամ հունիս 1094
Վախճանի վայր	Ուեսկա, Ուեսկա, Արագոն, Իսպանիա
Թաղված	Pantheon of Kings of San Juan de la Peña
Դինաստիա	Խիմենես և Արագոնյան արքայատոհմ
Քաղաքացիություն	Արագոնի թագավորություն և Kingdom of Pamplona
Հայր	Ramiro I of Aragon?
Մայր	Ermesinda of Bigorre?
Ամուսին	Isabella of Urgell? և Felicia of Roucy?
Զավակներ	Պեդրո I (Արագոնի թագավոր), Ramiro II of Aragon?, Alfon the Battler? և Fernando Sánchez?
Ինքնագիր
Sancho Ramírez, King of Aragon and Navarre

Սանչո Ռամիրես (իսպ.՝ Sancho Ramírez de Aragón, 1045^[1]^[2], անհայտ - ոչ վաղ քան հունիսի 4, 1094 կամ հունիս 1094, Ուեսկա, Ուեսկա, Արագոն, Իսպանիա) ՝ Արագոնի թագավոր (Սանչո I) 1063- 1076 թվականները։

Ռամիրո I Արագոնցի և Էրմեսինդա Գիլբերգի որդին։

Կենսագրություն

Երիտասարդություն

Սանչո I (V) թագավորի կյանքի վաղ շրջանի մասին շատ քիչ է հայտնի։ Սան-Խուան-դե-լա-Պենյա վանքի տարեգրության մեջ նշվում է, որ Սանչոն եղել է Ռամիրո I -ի և Էրմեսինդա Բիգորացու որդին, ովքեր ամուսնացել էին 1036 թվականի օգոստոսի 22-ին։ Բացի նրանից, այդ ամուսնությունից ծնվել էր ևս երեք երեխա․ մեկ տղա ՝ Գարսիան և երկու դուստր ՝ Թերեզան և Սանչան (երրորդ դստեր ՝ Ուրակայի մասին ոչինչ չի նշված տարեգրության մեջ)։ Նրանցից բացի, տարեգրության մեջ հիշատակվում է նրա խորթ եղբոր մասին, ով նույն անունն էր կրում․ Սանչո Ռամիրես։ Չնայած նրան, որ նա ապօրինի զավակ էր, ստացել էր կոմսի տիտղոս։ Միևնույն ժամանակագրության մեջ նշվում է, որ Սանչո I Արագոնցին հոր մահվան ժամանակ եղել է 18 տարեկան^[4]։

Ռամիրո I-ն իր կտակի մեջ ներառել էր նաև Սանչո V-ին, (1059 թվականի հուլիսի 25-ի և 1061 թվականի մարտի 15-ի)։

Արշավ դեպի Բարբաստրո և երեք Սանչոների պատերազմ

Դինար ՝ Սանչո ռամիրես անագոնացի

Սանչո դե Ռամիրես

1063 թվականի սկզբին Ռամիրոն արշավ կազմակերպեզ Սարագոսայի դեմ և Բարբաստրոյի մոտ շրջափակեց Գրաուսի ամրոցը։ Սարագոսայի առաջնորդ Ահմադ-ալ-Մուքթադիրը, որը հարգանքի տուրք էր մատուցել ֆերդինանդ Կաստիլիացուն, դիմել էր Կաստիլիայի թագավորի օգնությանը և նրա հետ միասին գրավել Գրաուսը։ Այս ամենց հետո, Ֆերդինանդը պատերազմ սկսեց սեփական եղբոր դեմ, որի ժամանակ պատահական կրակոցով սպանվեց Ռամիրոն։

Մուսուլմանական հրազենից սպանված Ռամիրո I-ի մահը մեծ աղմուկ բարձրացրեց Իսպանիայի սահմաններում և դրանից դուրս։ Հռոմի պապ Ալեքսանդր II-ը քրիստոնյաներին կոչ արեց Իսպանիայի մուսուլմանների դեմ պաքարում աջակցություն ցույց տալ^[5]։

Հռոմի Պապին ակտիվորեն աջակցեցին կլյունիցիացիները։ Հ․Ջ․ Չեյթորը կարծում էր, որ այս արշավանքը համարվում էր խաչակրաց արշավանքի նախատիպը։ Սանչո I Ռամիրեսը շարունակեց սկսած պատերազմը և նրան աջակցում էին հարավային Ֆրանսիայի և Իտալիայի ռազմական ջոկատները։ 1064 թվականին այս ջոկատները միավորվեցին Ժիրոնայում, նորմանդացի Գիլոմա դե Մոնտրեվիլյայի հրամանատարությամբ, ով ծառայում էր Պապին^[6]։

Սանչո I-ն այս ջոկատների միավորման արդյունքում մուսուլմաններից գրավեց Բարբաստրոյի ամրոցը, որը համարվում էր Սարագոսայի տայֆայի կարևոր կենտրոնն ու Սինկա գետի հովտի պտղաբերության և հարստության բանալին։ Ամրոցի գրավման ժամանակ զոհվեց Ուրժելի կեմս Էրմենգոլ III-ը։ Բարբաստրոն գրավեցին, որից հետո հարուստ ձեռքբերումներ ունեցան^[6]։

Հարաբերություններ եկեղեցու հետ

1068 թվականին Սանչո I -ն ուղևորվում է Հռոմ, որպեսզի ամրապնդի Արգոնիայի միջազգային հեղինակությունը, ճանաչվի որպես Պապի վասալ^[7]։ Այս պաշտոնը զբաղեցնելով նա պարտավորվում էր ամեն տարի վճարել 500 ոսկի։ Բացի այդ, 1071 թվականին նա Արագոնում եկեղեցական երկու բարեփոխում կատարեց․գրիգորյան և կլյունիյան։ Առաջին հերթին արաբական դարձած ծիսակատարությունները փոխարինվեցին հռոմեական ծիսակատարություններով։ Կլյունիյան բարեփոխումները փոխեցին Արգոնյան վանքերի կյանքը, իսկ 1076-ից հետո նաև Նավառայի։

1073 թվականին հռոմի պապ Գրիգորի VII-ը նոր արշավանք հայտարարեց^[8]։ Ղեկավարեց Սանչոյի երկրորդ կնոջ եղբոր ՝ Էբլ դե Ռուսիի դեմ արշավը։ Սակայն արշավակիրներին հաջողվեց միայն գրավել Գրաուսը^[9].։

1078 թվականին Սանչոն ցանկանալով ամրացնել իր դիրքերը Նավառայում և թույլատրել բարեփոխումներ նոր տարածքներում, եղբորը ՝ Գարսիային դարձրեց Պամպլոնի եպիսկոպոս։ Սակայ նա մոսարաբների կոցմանկիցը դարձավ և եղբորն ընդիմացավ։ Այդ իսկ պատճառով էլ Սանչո I (V) Ռամիրեսը Պամպլոնի հովանավոր նշանակեց Սանչույի քրոջը, ով կողմ էր բարեփոխումներին^[10]։

Արագոնի և Նավառայի թագավոր

Նավառա (կանաչ) и Արագոն(դարչնագույն) 1076—1134, վարդագույնով նշված է Սանչոյի օրոք միավորված տարածքները

Ինչպես է Սանչոն դարձել նավառայի թագավորության թագավոր, մանրամասներն անհայտ են։

1076 թվականին նվառայի թագավոր Սանչո IV-ը՝ Սանչո I-ի զարմիկն էր, սպանվել էր իր իսկ եղբոր Ռամիրոյի կողմից։ Նավառացիները դժգոհելով եղբայրասպանից, գահ հրավիրեցին Սանչո արագոնացուն, ով միավորեց Նավառայի թագավորությունն ու Արագոնը։ Կաստիլիայի հետ հարբերությունները Արագոնի հետ բարդացան^[11]։ 1077 թվականին Սանչոն իրեն Նավառայի և Արագոնի թագավոր է կոչում^[12]։

1078 թվականին նա գրավում է սարագոսյան հողերը և կառուցում Էլ Կաստելյարի ամրոցը, իսկ ավելի ուշ այդ քաղաքի մուսուլման կառավարչին դարձնում է իր վասալը։ 1081 թվականին Ալ-Մուտադիրի մահը արագոնյան նվաճումների նոր ալիք բարձրացրեց, որը գլխավորում էր Սանչո Պեդրոյի ավագ որդին։ 1083 թվականին Սանչոն կարողացավ գրավել Գրաուսը, Պյեդրատախադան, Այերբեն, 1084 թվականին Սեկաստիլիան, Արգեդասը^[13]։

1084 թվականին Սանչոն փորձել է գրավել Սարագոսան, սակայն Էլ Սիդայի և Մուտամիդայի զորքերը նրան հետ են մղում^[14]։

1087-ին գրավել է Էստադան, 1089-ին Մոնսոնը, 1092 թվականին Ալբերտե-դե-Սինկան, Սայդինը, Լունան, 1093-ին Ալմենարը։

Սանչո I-ը գրաված տարածքները պարսպապատում է, կառուցում նոր ամրոցներ․ Լոառեի ամրոցը, Օբանոսի ամրոցը, Մոնթե-Արագոն ամրոցը, Արտասոնի ամրոցը, Կաստիլիսկարի ամրոցը^[13]։

1086 թվականին գրավելով Մոնսոնը Սանչո արագոնացին այդ տարածքը տալիս է իր որդի Պեդրոյին, որին պատկանում էր Սոբրարբրեի և Ռիբագորսայի կոմսությունները 1085 թվականից։ Կաստիլիայի հետ հարաբերությունները լավացնելու համար Սանչո արագոնացին օգնում է Ալֆոնսո VI Քաջին 1086 թվականին Զալակեի մարտում և 1090 թվականին Տոլեդոյի պաշտպանությանը^[14]։

1091 թվականի նոյեմբերին Սանչոն սկսեց բանակցություններ վարել Էլ Սիդի հետ։ Արդյունքում ձևավորվեց նրանց միությունը և խաղաղություն հաստատեց Ահմադ II ալ-Մուստաին հետ^[15]։

Սանչոն մահացել է 1094 թվականի հունիսի 4-ին Ուեսկիի պաշարման ժամանակ։ Նրա մարմինը տեղափոխվել է Մոնտե-Արագոնի վանք, ապա հուղարկավորվել Սան-Հուանա վանքի մոտ^[16].։

Ընտանիք

Սանչո Արագոնի թագավորն ամուսնացել է երկու անգամ։

1065 թվականին ամուսնացել է Իզաբելլայի հետ, ով Ուրգելի կոմս Էրմենգոլ III-ի դուստրն էր։ Ամուսնալուծվել է 1071 թվականին։

Պեդրո I (1068—1104), Արագոնի և Նավառայի թագավորության թագավոր (1094—1104)։

Երկրորդ անգամ նա ամուսնացել է 1071 թվականին Իլդուին IV-ի դստեր՝ Ֆելիցիայի հետ։ Այս ամուսնությունից նրան քունեցել են երեք զավակ․

Ֆերդինանդ (1071—1086)
Ալֆոնսո I (1073—1134), Արագոնի և Նավառայի թագավորության թագավոր (1104—113)4
Ռամիրո II (1086—1157), Արագոնի թագավոր (1137-1157)

Գրականություն

H. J. Chaytor 3 The Reconquest // THE LIBRARY OF IBERIAN RESOURCES ONLINE A History of Aragon and Catalonia.
Альтамира-и-Кревеа Рафаэль История Средневековой Испании. — Москва: Иностранной литературы, 1951. — Т. I. — С. 147, 160, 169. — 519 с.
Хроника монастыря Сан-Хуан-де-ла-Пенья.
Рамон Менендес Пидаль Сид Кампеадор / Пер. с исп. М. Ю. Некрасова. — СПб: Евразия, 2004. — 256 с. — (Clio Personalis). — ISBN 5-8071-0159-6

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #131443291 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ ^2,0 ^2,1 Find A Grave — 1996.
↑ ^3,0 ^3,1 Lundy D. R. The Peerage
↑ Хроника монастыря Сан-Хуан-де-ла-Пенья Глава XVII. стр. 47
↑ H. J. Chaytor 3 The Reconquest; Рамиро I Արխիվացված 2018-08-14 Wayback Machine; Санчо I Рамирес Արխիվացված 2012-02-16 Wayback Machine
↑ ^6,0 ^6,1 H. J. Chaytor 3 The Reconquest; Санчо I Рамирес Արխիվացված 2012-02-16 Wayback Machine
↑ «Sancho Ramírez». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
↑ Заборов М. А. «Крестоносцы на Востоке». 1.2. Клюни и рыцарская агрессия
↑ «Аббат Сугерий. Жизнь Людовика Толстого». Восточная литература.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) комментарий 33
↑ Sancho Ramírez Արխիվացված 2018-08-15 Wayback Machine; Biografía de Sancho Ramírez, Rey de Aragón y Navarra
↑ Sanç III d’Aragó
↑ SANCHO Ramírez de Aragón
↑ ^13,0 ^13,1 Sancho Ramírez Արխիվացված 2018-08-15 Wayback Machine; Sanç III d’Aragó
↑ ^14,0 ^14,1 «Санчо I Рамирес». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
↑ Рамон Менендес. Сид. Глава III. Вторжение альморавидов 7. Сид затмевает императора
↑ Рыжов К. Все монархи мира Санчо I Рамирес

Արտաքին հղումներ

The Kingdom of León-Castilla under King Alfonso VI, 1065-1109
«KINGS of ARAGON 1035-1137: SANCHO I». Foundation for Medieval Genealogy (անգլերեն).
«Sanç III d'Aragó». Gran Enciclopedia Catalana (կատալաներեն). Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 15-ին.
«Sancho Ramírez». Gran Enciclopedia Aragonesa (արաբերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 15-ին.
«Biografía de Sancho Ramírez, Rey de Aragón y Navarra». ARTE ROMÁNICO y RUTAS MEDIEVALES EN ESPAÑA. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 15-ին.

[_cce6993769177e1d-1] 1,0 ^1,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #131443291 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_2854f8603e5f3a01-2] 2,0 ^2,1 Find A Grave — 1996.

[_198053b91d05adea-3] 3,0 ^3,1 Lundy D. R. The Peerage

[4] Хроника монастыря Сан-Хуан-де-ла-Пенья Глава XVII. стр. 47

[5] H. J. Chaytor 3 The Reconquest; Рамиро I Արխիվացված 2018-08-14 Wayback Machine; Санчо I Рамирес Արխիվացված 2012-02-16 Wayback Machine

[H._J._Chaytor_3_The_Reconquest-6] 6,0 ^6,1 H. J. Chaytor 3 The Reconquest; Санчо I Рамирес Արխիվացված 2012-02-16 Wayback Machine

[7] «Sancho Ramírez». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.

[8] Заборов М. А. «Крестоносцы на Востоке». 1.2. Клюни и рыцарская агрессия

[9] «Аббат Сугерий. Жизнь Людовика Толстого». Восточная литература.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) комментарий 33

[10] Sancho Ramírez Արխիվացված 2018-08-15 Wayback Machine; Biografía de Sancho Ramírez, Rey de Aragón y Navarra

[11] Sanç III d’Aragó

[12] SANCHO Ramírez de Aragón

[Sancho_Ramírez-13] 13,0 ^13,1 Sancho Ramírez Արխիվացված 2018-08-15 Wayback Machine; Sanç III d’Aragó

[Санчо_I_Рамирес-14] 14,0 ^14,1 «Санчо I Рамирес». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.

[15] Рамон Менендес. Сид. Глава III. Вторжение альморавидов 7. Сид затмевает императора

[16] Рыжов К. Все монархи мира Санчо I Рамирес

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]