Վիքիպեդիա

Սայմոն Նյուքոմ

Սայմոն Նյուքոմ (հնացած ուղղագրություն․ Նյուքոմբ, անգլ.՝ Simon Newcomb, մարտի 12, 1835(1835-03-12)[1][2][3][…], Wallace, Քամբերլենդ, Նոր Շոտլանդիա, Կանադա[4] - հուլիսի 11, 1909(1909-07-11)[1][2][5][…], Վաշինգտոն, Կոլումբիայի շրջան, ԱՄՆ[6][4]), կանադացի ծագումով ամերիկացի աստղագետ, մաթեմատիկոս և տնտեսագետ։ Հեղինակ է ավելի քան 400 գիտական աշխատությունների, 19-րդ դարավերջի առաջատար աստղագետներից մեկն է։

Սայմոն Նյուքոմ
անգլ.՝ Simon Newcomb
Ծնվել էմարտի 12, 1835(1835-03-12)[1][2][3][…]
Wallace, Քամբերլենդ, Նոր Շոտլանդիա, Կանադա[4]
Մահացել էհուլիսի 11, 1909(1909-07-11)[1][2][5][…] (74 տարեկան)
Վաշինգտոն, Կոլումբիայի շրջան, ԱՄՆ[6][4]
բնական մահով
ԳերեզմանԱրլինգտոնի ազգային գերեզմանատուն[7]
Քաղաքացիություն Կանադա և  ԱՄՆ
Մասնագիտությունաստղագետ, մաթեմատիկոս, տնտեսագետ, վիպասան, համալսարանի դասախոս, գիտաֆանտաստիկ գրող և գրող
Հաստատություն(ներ)Ջոնս Հոփքինսի համալսարան
Գործունեության ոլորտաստղագիտություն, մաթեմատիկա և տնտեսագիտություն
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Լունդի թագավորական ֆիզիոգրաֆիկական միություն, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4]
Ալմա մատերՀարվարդի համալսարան և Հարվարդի ճարտարագիտության և կիրառական գիտությունների դպրոց
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[1][8]
Գիտական ղեկավարԲենջամին Պիրս[9]
Եղել է գիտական ղեկավարHenry Ludwell Moore?[10]
Պարգևներ
Երեխա(ներ)Josepha Newcomb Whitney? և Անիտա Նյուքոմ Մաքգի
ՀայրJohn Burton Newcomb?[13]
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Simon Newcomb Վիքիպահեստում

ԱՄՆ գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ (1869)[14], Լոնդոնի թագավորական ընկերության արտասահմանյան անդամ (1877)[15], Փարիզի գիտությունների ակադեմիայի (1895, թղթակից 1874-ից)[16], օտարերկրյա թղթակից անդամ (1875) և Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիայի պատվավոր անդամ (1896)[17]։

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է Կանադայում գյուղական ուսուցչի ընտանիքում, 18 տարեկանում տեղափոխվել է ԱՄՆ։ Սովորել է Հարվարդում։ 26 տարեկանում նա դարձել է Վաշինգտոնի ռազմածովային ակադեմիայի մաթեմատիկայի պրոֆեսոր և Ռազմածովային աստղադիտարանի դիտորդ-աստղագետ։ Նա այս պաշտոնը զբաղեցրել է 16 տարի։ Այնուհետև նա 20 տարի ղեկավարել է Ամերիկյան ծովային աստղագիտական տարեգիրքը («Nautical Almanae»): 1897 թվականին թոշակի է անցել։ Մահացել է ծովակալի կոչումով։

Գիտական գործունեություն խմբագրել

Զբաղվել է խոշոր մոլորակների շարժման ուսումնասիրության, աստղագիտական հաստատությունների որոշման և աստղերի ճշգրիտ դիրքերի կատալոգների կազմամբ։ Զբաղվել է նաև լուսնի, մոլորակների արբանյակների շարժման տեսությամբ, արևի խավարումների տեսությամբ և աստղակերպերի ծագման խնդրով։ Կատարել է աստղագիտական հաստատությունների չափում (մոլորակների առաջացում, նուտացիա, շեղում), 1866 թվականին Փարիզի միջազգային կոնֆերանսում նրա ստացած արժեքները ընդունվել են որպես միջազգային ստանդարտներ, որոշ ճշգրտումներով դրանք օգտագործվում են մինչ օրս։

1881 թվականին նա հայտնաբերել է մի օրինաչափություն, որը հետագայում հայտնի է դարձել որպես Բենֆորդի օրենք։ 1891 թվականին կատարել է լույսի արագության չափումներ՝ ժամանակի համար ռեկորդային ճշգրտությամբ[18]։

Նյուքոմբը մեծ էներգիա է նվիրել աստղագիտության հանրահռչակմանը։ Նրա «Հանրաճանաչ աստղագիտություն», «Աստղագիտություն բոլորի համար», «Աստղագիտությունը ընդհանուր հայտարարության մեջ» գրքերը բազմիցս վերահրատարակվել են, թարգմանվել բազմաթիվ լեզուներով։

Հաճախ կարելի է լսել, որ Նյուքոմը փորձել է գիտականորեն ապացուցել, որ օդից ծանր թռչող սարքը չի կարող թռչել Ռայթ եղբայրների թռիչքից անմիջապես առաջ։ Խստորեն ասած՝ դա չի համապատասխանում իրականությանը։ Իսկապես, 1870-ականներին Նյուքոմը շատ քննադատաբար էր վերաբերվում Սամուել Լանգլիի աշխատանքին, որտեղ նա պնդում էր, որ կարող է կառուցել թռչող մեքենա, որն աշխատում է գոլորշու շարժիչով։ Իսկ 1903 թվականին նա այլևս այդքան կատեգորիկ չի գրել․

Քսաներորդ դարում վիճակված է տեսնել բնության այն ուժերը, որոնք թույլ կտան մեզ թռչել մայրցամաքից մայրցամաք թռչունների թռիչքի արագությունից շատ ավելի մեծ արագությամբ։ Բայց եթե մենք ինքներս մեզ հարցնենք, թե արդյոք օդային թռիչքը հնարավոր է մեր ժամանակակից գիտելիքներով, արդյոք, հաշվի առնելով այն նյութերը, որոնք այժմ ունենք, պողպատի, գործվածքի և մետաղալարերի այս հավաքածուն, որը շարժվում է գոլորշու ուժով, կներկայացնի հաջող թռչող սարք, եզրակացությունը միանգամայն հնարավոր է, որը բոլորովին տարբեր կլինի[19]։

Հիշողություն խմբագրել

Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ (1893), պարգևատրվել է Կոպլիի մեդալով և Թագավորական աստղագիտական ընկերության ոսկե մեդալով։ Ընդգրկված է «Մինչքեյնսյան հարյուր ամենահայտնի տնտեսագետների» ցանկում՝ ըստ Մ. Բլաուգի։

Նյուքոմի անունով են կոչվում խառնարան Լուսնի և Մարսի վրա, նրա պատվին է կոչվում Նյուքոմբիա աստղակերպը (855), որը 1916 թվականին հայտնաբերել է ռուս աստղագետ Ս. Ի. Բելյավսկին[20]։

Հիմնական աշխատանքներ խմբագրել

  • «Метод и предмет политической экономии» (The Method and Province of Political Economy, 1875)
  • «Исследование движения Луны» (Researches of the motion of the Moon, 1878, 1912)
  • «Астрономия для всех» (Astronomy for schools and colleges, 1879)
  • «Организация труда» (The Organization of Labor, 1880)
  • «Принципы налогообложения» (Principles of Taxation, 1880)
  • Мыльные пузыри социализмаԱրխիվացված 2011-05-22 Wayback Machine (Soap-bubbles of Socialism, 1890)
  • «The elements of the four inner planets and the fundamental constants of astronomy», 1895)
  • «A compendium of spherical astronomy», 1906)

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  3. ↑ 3,0 3,1 Base Léonore (ֆր.) — ministère de la Culture.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Ньюком Саймон // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  7. ↑ Find A Grave — 1996.
  8. ↑ CONOR.Sl
  9. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  10. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  11. ↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.
  12. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 260.
  13. ↑ Geni(բազմ․) — 2006.
  14. ↑ Կաղապար:Us nas id
  15. ↑ Կաղապար:RS id
  16. ↑ Les membres du passé dont le nom commence par N Արխիվացված 2019-12-16 Wayback Machine(ֆր.)
  17. ↑ Կաղապար:Сотрудник РАН
  18. ↑ Ландсберг Г. С. Оптика. — М.: ФИЗМАТЛИТ, 2003. — С. 387. — ISBN 5-9221-0314-8
  19. ↑ http://www.garfield.library.upenn.edu/essays/v3p167y1977-78.pdf Արխիվացված 2015-08-24 Wayback Machine Simon Nwecomb, The Outlook for the Flying Machine, p. 169; Reprinted by The Independent: A Weekly Magazine, 22 October 1903, pp. 2508-12
  20. ↑ Schmadel L. D. (855) Newcombia // Dictionary of Minor Planet Names. — Berlin Heidelberg New York: Springer-Verlag, 2003. — P. 79. — ISBN 3-540-00238-3

Գրականություն խմբագրել

  • Блауг М. Ньюкомб, Саймон // 100 великих экономистов до Кейнса = Great Economists before Keynes: An introduction to the lives & works of one hundred great economists of the past. — СПб.: Экономикус, 2008. — С. 228—229. — 352 с. — (Библиотека «Экономической школы», вып. 42). — 1500 экз. — ISBN 978-5-903816-01-9
  • Վիտկովսկի Վ. Վ. (1890–1907). «Ньюкомб, Саймон». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  • Իվանյան Է. Ա. Նյուքոմ (Նյուքոմբ) Սայմոն // Ռուս-ամերիկյան հարաբերությունների հանրագիտարան. XVIII-XX դարեր, Մոսկվա. Միջազգային հարաբերություններ, 2001. — 696 с. — ISBN 5-7133-1045-0.
  • Колчинский И. Г., Корсунь А. А., Родригес М. Г. Астрономы: Биографический справочник. — 2-е изд., перераб. и доп. — Киев: Наукова думка, 1986. — 512 с.
  • Ньюком, Ньюкомб (Newcomb) Саймон (Симон) // Никко — Отолиты. — М. : Советская энциклопедия, 1974. — С. 163. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 18).
  • Чистяков В. Д. Саймон Ньюком // Рассказы об астрономах. — Минск: Вышэйшая школа, 1969. — 264 с.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սայմոն Նյուքոմ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սայմոն_Նյուքոմ&oldid=9561332» էջից