Վիքիպեդիա

Պիացցա Նավոնա

«Պիացցա Նավոնա» (իտալ.՝ Piazza Navona) լայնարձակ ուղղանկյունաձև հրապարակ է Հին Հռոմի կենտրոնում։ Այն կառուցված է Դոմիցիանոս Մարզադաշտի[2](իտալ.՝ Stadio di Domiziano) տեղում, Պանթեոնի արևմտյան կողմում։ 15-19 դարերում այն քաղաքական շուկան է եղել։ 1869 թվականից սկսած շուկան[3] տեղափոխվել է մոտակա Կամպո դե Ֆիորի (իտալ.՝ Campo de' Fiori),(բառացի՝ «ծաղիկների դաշտ») հրապարակ։ Ներկայումս Նավոնա հրապարակում կազմակերպվում է Սուրբ Ծննդյան շուկան։
Հրապարակի անվանումը առաջացել է «agone» բառից։ Մինչև 4-րդ դարը Դոմիցիանոս մարզադաշտում անցկացվել են մրցախաղեր՝ agones: Բառը միջին դարերում վերափոխվում է campus agonis կամ in agone, ապա n’agone, և վերջնական տարբերակում՝ navone/navona[4]: Միջին դարերում հրապարակը նաև հայտնի էր «Ալեքսանդրի կրկես» անունով։ Բազմաթիվ միջնադարյան փաստաթղթերում պատահում է Campus agonis կամ agon անվամբ (կայսր Օտտոն IIIի փաստ.)

իտալ.՝ Piazza Navona
Պիացցա Նավոնա
Երկիր Իտալիա[1]
ՏեղագրությունՊոնտե[1]
ՄակերեսՔարտեզ
Քարտեզ

Ճարտարապետական կառույցները

խմբագրել
 
Ֆոնտանա դել Մորո
 
Նեպտունի Շատրվանը Նավոնա հրապարակում
 
Եգիպտական սյունը և Չորս գետերի շատրվանը

Դոմիցիանոս մարզադաշտը

խմբագրել

Մ.թ.ա. 46 թվականին Հուլիոս Կեսարը կառուցեց առաջին մարզադաշտը Մարսի դաշտում՝ մարզիկների մրցման համար։ Հետագայում 85 թվականին այն ընդլայնվեց Դոմիցիանոս կայսեր կողմից[5]։ Մարզադաշտը ուներ 275մ երկարություն և 106մ լայնություն, որը հատկացված էր 15 հազ. հանդիսատեսի համար[6]։ Այն ձևավորված էր արվեստի հունական ոճի նմուշերով։ Երկու հիմնական մուտքերը գտնվում էին եզրային կողմերում։ Այնտեղ անցկացվում էին վազքի, սկավառակի նետման, ձեռնամարտի մրցույթներ։ Այստեղ է նաև անցկացվել Կարակալլա արքայի (186 - 217)որդու հարսանեկան-տոնական խաղերը։ 15-րդ դարում մարզադաշտը վերափոխվեց հրապարակի, սակայն դեռևս նրա մնացորդներից կան շրջակայքում[7]։

Շատրվանները

խմբագրել

15-րդ դարի վերջին տարիներին, երբ քաղաքական շուկան Կամպիդոջլիոյից տեղափոխվեց Պիացցա Նավոնա, Իննոկենտիոս X Պապի օրոք (1644-1655 թթ.) այն դարձավ հասարակության համար նշանակություն ունեցող վայր և վերափոխվեց բարոկկո ոճով հռոմեական ճարտարապետության և արվեստի մի առանձնահատուկ օրինակի։ Այն ներառում է կարևոր քանդակագործական և ճարտարապետական ստեղծագործություններ։ Հրապարակի կենտրոնում գտնվում է Լորենցո Բերնինիի կողմից ստեղծված Չորս գետերի շատրվանը (իտալ.՝ Fontana dei Quattro Fiumi), որի կենտրոնում վեր է խոյանում Մաքսենտիուսի Կրկեսից մաս-մաս բերված Դոմիցիանոսի Սյունը (16.54մ)[8]։ Այն ստեղծվել է Դոմիցիանոս կայսեր պատվերով հիերոգլիֆները գրվել են Հռոմում[9]։ Մաքսենտիուսի Կրկեսի կառուցումից հետո այն տեղադրվեց արենայի կենտորնում։ 1651 թվականին կրկեսի ավերակներում հայտնաբերումից հետո, Իննոկենտիոս X հրամայեց այն տեղադրել Նավոնա հրապարակում։ Սյան գագաթը զարդարում է Պամֆիլի ընտանիքի խորհրդանիշը՝ մետաղե աղավնի՝ ձիթապտղի ճյուղով։ Սյունը շրջապատված է 4 արձաններով, որոնք խորհրդանշում են աշխարհի 4 մասերի գլխավոր գետերի՝ Նեղոսի, Գանգեսի, Դանուբի և Լա Պլատայի աստվածներին։ Պիացցա Նավոնա հրապարակում կան ևս երկու շատրվաններ։ Հարավային ծայրում «Fontana del Moro» է՝ Մավրի շատրվանը, որը կերտել է Ջիոկամո դելա Պորտան (1575թ.), որին հետագայում Բերնինին ավելացրեց Մավրի արձանը։ Հյուսիսային ծայրում է գտնվում Ջակոմո դելա Պորտայի կողմից ստեղծված Նեպտունի շատրվանը (1574թ.), որում Նեպտունի արձանը տեղադրվել է 1878 թվականին Անտոնիո Դելլա Բիտտայի կողմից, որպեսզի այն ներդաշնակ լինի Մավրի շատրվանի հետ։

Պալատները

խմբագրել
 
Պամֆիլի պալատը
 
Բրասկի պալատը
  • Պալացցո Բրասկին (իտալ.՝ Palazzo Braschi) պալատ է, որը կառուցել է Կոզիմո Մորելին (իտալ.՝ Cosimo Morelli) Լուիջի Բրասկի Օնեստիի համար 1792 թվականին։ Շինարարական աշխատանքները ընդատվել են Ֆրանսիական շրջափակման ժամանակ, և 1811 թվականին ավարտվեց պալատի կառուցումը։ Սակայն Բրասկի ընտանիքը կորցրեց իր ունեցվածքը, և իտալական կառավարությունը գնեց այն 1871 թվականին։ Պալատի անկյունում գտնվում է Պասկվինոյի մարմարե արձանը (մ.թ.ա. 2-րդ դար լատին․՝ Mastro Pasquino), որը հայտնաբերվել է շինարարական աշխատանքների ժամանակ 1501 թվականին։ 1952 թվականից սկսած պալատում է գտնվում «Հռոմի թանգարանը» (իտալ.՝ Museo di Roma)[10]:
  • Պալացցո Պամֆիլին (իտալ.՝ Palazzo Pamphilj) պալատ է՝ կառուցված Ինոկենտիոս X Պապի պատվերով։ Ճարտարապետներն են Ռեյնալդին և Բորրոմինին։ 1920 թվականից սկսած Բրազիլիայի դեսպանատունը զբաղեցնում է պալատը։
  • Պալացցո Տորես Լանչելոտտին (իտալ.՝ Palazzo Torres Lancelotti) կառուցվել է Պիրրո Լիգորիոյի կողմից 1552 թվականին Սալերնոյի արքեպիսկոպոս՝ Լյուդովիկո դե Տորրեսի համար։
  • Պալացցո դե Կուպիսը (իտալ.՝ Palazzo de Cupis) կառուցվել է 1450-1520 թվականներին Ջիովաննի Դոմենիկիոյի և Բեռնառդինո դե Կուպիսի պատվերով։

Եկեղեցիները

խմբագրել
 
Սանտ Անյեզե ին Ագոնե եկեղեցի

Իննոկենտիոս X Պապի պատվերով 1652 թվականին ճարտարապետներ Ջիռոամոն և Կառլո Ռեյնալդին սկսեցին կառուցել Սանտ Անյեզե ին Ագոնե (իտալ.՝ S. Agnese in Agone, լատին․՝ Sanctae Agnetis in Agone) եկեղեցին[11]։ Մեկ տարի անց շինարարական աշխատանքները գլխավորեց Բորրոմինին։ Նա շինության ճակատային մասը բարձրացրեց՝ երկու կողմերում զանգակատներ կառուցելով, որոնց մուտքը հրապարակի կողմից պիտի լիներ, և կենտրոնական մասը կառուցեց մեծ գմբեթով։ Եկեղեցու ներսում կահավորված է բարոկկոյի ոճով՝ թանկարժեք քարերով, ոսկով և արհեստական մարմարով։

Սանտա Մարիա դել Սակրո Կուորե (իտալ.՝ Nostra Signora del Sacro Cuore նաև իտալ.՝ San Giacomo degli Spagnoli) եկեղեցին գտնվում է Պամֆիլի պալատի դիմաց։ 12-րդ դարում եկեղեցին կառուցվել է Դոմիցիանոս մարզադաշտի ավերակների վրա, և մինչև 1807 թվականը հանդիսանում էր իսպանական ազգային եկեղեցին Հռոմում[12]։

Գրականության մեջ և ֆիլմերում

խմբագրել
  • Հրապարակը նշվում է Դեն Բրաունի «Հրեշտակներ և հրեշներ» (2000 թ.) առեղծվածային բեստսելլերում։ 2008 թվականին հունիս ամսվա ընթացքում Ռոն Հովարդը նկարահանեց համանուն ֆիլմի մի քանի տեսարաններ Պիացցա Նավոնայի հարավային հատվածում (գլխ. դերում՝ Թոմ Հենքս)։
  • Ռեժիսոր Մայք Նիկոլսը ևս նկարահանումներ է իրականացրել հրապարակում 1970 թվականին Ջոզեֆ Հելերի «Ծուղակ-22» վիպակի հիման վրա։
  • Չորս գետերի շատրվանը տեղ է գտել ամերիկյան «Շատրվանում երեք մետաղադրամ» ֆիլմում, որտեղ հերոսները մետաղադրամներ են նետում և ցանկություն պահում։
  • «Եվրոպական արձակուդներ» (ռեժ.՝ Էմի Հեքերլինգ) ամերիկյան կատակերգությունում։
  • «Երեկ, այսօր և վաղը» իտալական կատակերգությունում (1964 թ.) Սոֆի Լորենի հերոսուհի Մարան ապրում է մի երկհարկանի բնակարանում, որտեղից երևում է Պիացցա Նավոնան։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 archINFORM (գերմ.) — 1994.
  2. ↑ Roth, Leland M. (1993). Understanding Architecture: Its Elements, History and Meaning (First ed.). Boulder, CO: Westview Press. p. 233. ISBN 0-06-430158-3.
  3. ↑ Alfred von Reumont. Geschichte der Stadt Rom. — Berlin. — С. 433.
  4. ↑ Platner, Ernst u.a. Beschreibung der Stadt Rom. — Sttutgart, Tübingen.:373
  5. ↑ Suet. Dom. 5
  6. ↑ Lacus Curtius. Stadium Domitiani
  7. ↑ Roma antiqua. Stadion des Domitian (Piazza Navona)
  8. ↑ Edward Chaney, "Roma Britannica and the Cultural Memory of Egypt: Lord Arundel and the Obelisk of Domitian", in Roma Britannica: Art Patronage and Cultural Exchange in Eighteenth-Century Rome, eds. D. Marshall, K. Wolfe and S. Russell, British School at Rome, 2011, pp. 147–70
  9. ↑ Amanda Claridge,Judith Toms,Tony Cubberley. Rome: an Oxford archaeological guide.:211
  10. ↑ «Museo di Roma». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 5-ին.
  11. ↑ Peter Cornelius Claussen. Sant Agnese in Agone // Corpus Cosmatorum. — Stuttgart, 2002. — С. 46-50.
  12. ↑ Ներկայումս իսպանական ազգային եկեղեցին Հռոմում Սանտա Մարիա դի Մոնսերրատոն է

Աղբյուրներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պիացցա Նավոնա» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պիացցա_Նավոնա&oldid=9410051» էջից