Որոնողական համակարգ

Որոնողական համակարգը գործիք է, որը նախատեսված է համապատասխան բառերով Համաշխարհային ցանցում որոնումներ կատարելու համար։ Ստեղծված է համացանցում և FTP սերվերներում ինֆորմացիա փնտրելու համար։ Փնտրված արդյունքները ընդհանրապես ներկայացվում են արդյունքների ցանկում և սովորաբար կոչվում են նպատակակակետ, հիթ։ Ինֆորմացիան կարող է բաղկացած լինել վեբ էջերից, նկարներից, ինֆորմացիաներից և այլ տիպի ֆայլերից ու տվյալներից։ Այն կարող է օգտագործվել տարբեր տեսակի տեղեկատվություն որոնելու համար, ներառյալ՝ կայքեր, ֆորումներ, նկարներ, վիդեոներ, ֆայլեր և այլն։ Որոշ կայքեր արդեն իրենցից ներկայացնում են ինչ-որ որոնողական համակարգ, օրինակ՝ Dailymotion, YouTube և Google Videos ինտերնետում տեղադրված տեսահոլովակների որոնողական կայքեր են։

Ամենաշատ այցելված երեք որոնողական համակարեգերը 2012 թվականի հուլիսի դրությամբ

Որոնողական կայքը բաղկացած է "ռոբոտներից", որոնց անվանում են նաև bot, spider, crawler, որոնք ավտոմատ կերպով, առանց մարդկային միջամտության պարբերաբար հետազոտում են կայքերը։ Որոնողական կայքերը հետևում են հղումներին, որոնք կապված լինելով իրար հետ ինդեքսավորում է յուրաքանչյուր էջ տվյալների բազայում՝ հետագայում բանալի բառերի օգնությամբ դառնալով հասանելի ինտերնետից օգտվողների համար։

Սխալմամբ, որոնողական կայքեր են անվանում նաև այն կայքերը, որոնք իրենցից ներկայացնում են կայքային տեղեկատուներ։ Այս կայքերում ուշադրության արժանի կայքերը ցուցակագրվում և դասակարգվում են մարդկային ռեսուրսների շնորհիվ, այլ ոչ թե բոտերի կամ ռոբետների միջոցով։ Այդ կայքերից կարելի է նշել օրինակ՝ Yahoo!։ Yahoo!-ի որոնողական կայքը գտնվում է այստեղ։

Բոլոր որոնողական համակարգերը նախատեսված են ինտերնետում որոնում իրականացնելու համար, սակայն կան որոշ որոնողական համակարգերի տարատեսակներ, որոնք համակարգչային ծրագրեր են և հետևաբար տեղակայվում են համակարգչի մեջ։ Այս համակարգերը կոչվում են desktop։ Վերջիներս հնարավորություն են տալիս որոնելու թե համակարգչի մեջ կուտակված ֆայլեը, թե կայքերում տեղադրված ռեսուրսները։ Այդ ծրագրերից ամենահայտնիներն են՝ Exalead Desktop, Copernic Desktop Search Արխիվացված 2009-02-17 Wayback Machine

Գոյություն ունեն նաև մետա-որոնողական համակարգեր, այսինքն կայքեր, որ նույն որոնումը կատարում են միաժամանակ տարբեր որոնողական կայքերի միջնորդությամբ։ Որոնման արդյունքները հետո դասակարգվում են որպեսզի ներկայացվեն օգտագործողին։ Մետա-որոնողական համակարգերի շարքից կարելի է թվարկել օրինակ՝ Mamma և Kartoo Արխիվացված 2010-01-20 Wayback Machine։

Որոնողական Համակարգեր

Որոնողական համակարգը հատուկ վեբ հանգույց է, որը նախատեսված է տեղեկատվության որոնման համար։ Որոնման համակարգերի ամենատարածված կիրառություններից մեկը համացանցում տեքստային կամ գրաֆիկական տեղեկատվության որոնման վեբ ծառայությունն է։ Կան նաեւ համակարգեր, որոնք կարող են FTP սերվերներում փնտրել ֆայլեր, առցանց խանութներում արտադրող ապրանքներ, Usenet- ի լրատվական խմբերի տեղեկություններ^[1]։

Որոնողական համակարգերի միջոցով որոնելու համար օգտագործողը ձեւավորում է որոնման հարցումը ։ Որոնողական համակարգի աշխատանքը, օգտագործողի խնդրանքով, փաստաթղթերի որոնումն է, որոնք պարունակում են նշված բառերը։ Այս դեպքում որոնողական համակարգը ստեղծում է որոնման արդյունքների էջ։ Նման որոնման արդյունքները կարող են պարունակել տարբեր տեսակի արդյունքներ, օրինակ `վեբ էջեր, պատկերներ, աուդիո ֆայլեր։ Որոշ որոնման համակարգեր նաեւ տեղեկացնում են համացանցում համապատասխան տվյալների բազաների եւ առկայության մասին։

2018 թվականի տվյալներով Google- ը աշխարհում ամենատարածված որոնողական համակարգն է^[2]։

Ըստ որոնման մեթոդների եւ սպասարկման ձևերի, որոնողական համակարգերը բաժանված են չորս տեսակի `որոնողական ռոբոտներ, մարդկանց կողմից կառավարվող համակարգեր, հիբրիդային համակարգեր եւ մետա-համակարգեր։

Պատմություն

Համացանցի զարգացման վաղ փուլում, Թիմ Բերներս Լին ՑԵՌՆ- ի կայքում հսկում էր վեբ սերվերների ցանկը։ Ավելի ու ավելի շատ կայքերի առաջացումից հետո այդպիսի ցուցակի ձեռքով հսկելը ավելի ու ավելի դժվար էր դարձել։ NCSA- ի ինտերնետային կայքում կար «Ինչ նորություն» հատուկ բաժինը, որտեղ նրանք նոր կայքերոի հղումներն էին հրապարակում։ Ինտերնետում որոնելու առաջին համակարգչային ծրագիրը Archie-ն էր։ Այն ստեղծվել է 1990 թ.-ին Մոնրեալում McGill համալսարանի համակարգչային գիտության ուսանողների կողմից^[3]։ Ծրագիրը ներբեռնել է բոլոր ֆայլերի ցանկը բոլոր մատչելի անանուն FTP սերվերներից եւ կառուցել տվյալների բազա, որտեղ հնարավորություն է եղել որոնում կատարել ֆայլի անունով։ Այնուամենայնիվ, Archie-ն չի ցուցաբերել այդ ֆայլերի բովանդակությունը, քանի որ տվյալների քանակը այնքան փոքր էր, որ ամեն ինչ կարելի է հեշտությամբ ստանալ առանց համակարգի օգնությամբ։

Google որոնողական համակարգը հայտնի է 2000-ականների սկզբից։ Ընկերությունը հասել է բարձր դիրքի `լավ որոնման արդյունքների շնորհիվ, օգտագործելով PageRank ալգորիթմը։ Ալգորիթմը հանրությանը ներկայացվեց «The Anatomy of Search Engine» հոդվածում^[4], որը գրվել է Google- ի հիմնադիրներ Սերգեյ Բրինի եւ Լարի Փեյջի կողմից։ Այս ալգորիթմը վեբ էջեր է, որը հիմնված է վեբ էջի հիպերհոլերի քանակի գնահատման վրա։ Google- ի ինտերֆեյսը շատ մատչելի է, որտեղ չկա ավելորդ բան, ի տարբերություն իր մրցակիցներից շատերի, որոնք որոնողական համակարգը վերածել են վեբ-պորտալի։

Microsoft- ը առաջին անգամ կիրառել է Microsoft Network Search^[5]-ը (MSN Search) 1998 թ. աշնանը, օգտագործելով Inktomi-ի որոնման արդյունքները։ 2004-ին Microsoft- ը սկսեց անցում կատարել սեփական որոնման տեխնոլոգիայի, օգտագործելով սեփական որոնողական ռոբոտը։ Microsoft- ի վերաձևավորումից հետո, 2009 թ. Հունիսի 1-ին, մեկնարկեց Bing^[6] որոնիչը։ Հուլիս 29, 2009 Yahoo!-ն եւ Microsoft- ը ստորագրել են համաձայնագիր, համաձայն որի Yahoo!-ն աշխատում է Microsoft Bing տեխնոլոգիայի հիման վրա։

Որոնողական համակարգերի տեսակները

Գոյություն ունի որոնողական համակարգերի չորս տեսակներ՝

Որոնողական ռոբոտների կիրառմամբ համակարգեր
Մարդու կողմից կառավարվող համակարգեր
Հիբրիդային համակարգեր
Մետա-համակարգեր

Որոնողական ռոբոտների կիրառմամբ համակարգեր

Ծրագրի նպատակն է գնահատել որոնման արդյունքները։ Շնորհիվ այն հանգամանքի, որ այս մեխանիզմում որոնման ռոբոտը մշտապես ուսումնասիրում է ցանցը, տեղեկատվությունը ավելի կարեւոր է։ Ժամանակակից որոնման համակարգերի մեծ մասը այս տեսակի համակարգերն են։

Մարդու կողմից կառավարվող համակարգեր

Այս որոնողական համակարգերը ստանում են վեբ էջերի ցուցակները:Ցուցակը պարունակում է հասցե, վերնագիր և կայքի կարճ նկարագրություն։ Ռեսուրսների կատալոգը որոնում է արդյունքներ միայն վեբ վարպետների կողմից ներկայացված էջի նկարագրություններից ելնելով։ Ցուցակների առավելությունն այն է, որ բոլոր ռեսուրսները ստուգվում են ձեռքով, հետեւաբար, բովանդակության որակը կլինի ավելի լավ, քան համակարգչային ավտոմատ ստացված արդյունքները։ Բայց կա մի թերություն `այդ ցուցակների թարմացումը կատարվում է ձեռքով և կարող է զգալիորեն հետ մնալ իրական վիճակից։ Նման համակարգերի օրինակներ ներառում է Yahoo- ի կատալոգը։

Հիբրիդային համակարգեր

Որոնման համակարգերը, ինչպիսիք են Yahoo- ն, Google- ը, MSN- ը, համատեղում են որոնողական ռոբոտների կիրառությունը և մարդու կողմից կառավարելու գործոնը։

Մետա-համակարգեր

Մետա-համակարգերը համատեղում և դասավորում են մի քանի որոնման արդյունքներ։ Այս որոնիչները օգտակար էին, երբ յուրաքանչյուր որոնիչ ուներ յուրահատուկ ինդեքս եւ որոնիչները այդքան էլ «խելացի» չէին։ Քանի որ որոնումը հիմա բարելավվել է, նրանց անհրաժեշտությունը նվազել է։ Օրինակներ `MetaCrawler և MSN Որոնում։

Տես նաև

Համաշխարհային սարդոստայն

Հիմնական որոնողական կայքեր

Համաձայն Comscore Արխիվացված 2012-07-29^{(Timestamp length)} archive.today-ի 2007 թվականի օգոստոսին կատարված ուսումնասիրությունների, հիմնական որոնողական կայքերն են՝

Գուգլը, մոտավորապես 60%, 61 միլիարդ որոնում
Yahoo, 8,5 միլիարդ որոնում՝ այսինքն 14%
Baidu "չինական google" որտեղ կատարվել է 3,3 միլիարդ որոնում՝ այսինքն 5,4%
Live Search, (Microsoft) 2.1 միլիարդ որոնում 3,4%

Ծանոթագրություններ

↑ «What is Usenet? - Definition from WhatIs.com». SearchNetworking (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 8-ին.
↑ Forsey, Caroline. «The Top 7 Search Engines, Ranked by Popularity». blog.hubspot.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 8-ին.
↑ «McGill University». www.mcgill.ca. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 8-ին.
↑ infolab.stanford.edu (PDF) http://infolab.stanford.edu/pub/papers/google.pdf. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 8-ին. {{cite web}}: Missing or empty |title= (օգնություն)
↑ «MSN International Edition - World news, Africa news, Asia News, Europe News». MSN (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 8-ին.
↑ «Bing». www.bing.com. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 8-ին.

Գրականություն

Ашманов И. С., Иванов А. А. Продвижение сайта в поисковых системах. — М.: Вильямс, 2007. — 304 с. — ISBN 978-5-8459-1155-1
Байков В.Д. Интернет. Поиск информации. Продвижение сайтов. — СПб.: БХВ-Петербург, 2000. — 288 с. — ISBN 5-8206-0095-9
Колисниченко Д. Н. Поисковые системы и продвижение сайтов в Интернете. — М.: Диалектика, 2007. — 272 с. — ISBN 978-5-8459-1269-5
Ландэ Д. В. Поиск знаний в Internet. — М.: Диалектика, 2005. — 272 с. — ISBN 5-8459-0764-0
Ландэ Д. В., Снарский А. А., Безсуднов И. В. Интернетика: Навигация в сложных сетях: модели и алгоритмы. — M.: Либроком (Editorial URSS), 2009. — 264 с. — ISBN 978-5-397-00497-8
Chu H., Rosenthal M. Search engines for the World Wide Web: A comparative study and evaluation methodology(անգլ.) // PROCEEDINGS OF THE ANNUAL MEETING-AMERICAN SOCIETY FOR INFORMATION SCIENCE : journal. — 1996. — Т. 33. — С. 127—135.

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Որոնողական համակարգ» հոդվածին։

[1] «What is Usenet? - Definition from WhatIs.com». SearchNetworking (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 8-ին.

[2] Forsey, Caroline. «The Top 7 Search Engines, Ranked by Popularity». blog.hubspot.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 8-ին.

[3] «McGill University». www.mcgill.ca. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 8-ին.

[4] infolab.stanford.edu (PDF) http://infolab.stanford.edu/pub/papers/google.pdf. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 8-ին. {{cite web}}: Missing or empty |title= (օգնություն)

[5] «MSN International Edition - World news, Africa news, Asia News, Europe News». MSN (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 8-ին.

[6] «Bing». www.bing.com. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 8-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]