Ոսկեպարի կոտորած

Արցախյան հակամարտություն
	Օղակ գործողություն
	; Խորհրդային բանակի ստորաբաժանումները ադրբեջանական ՕՄՈՆ-ի ստորաբաժանումների հետ Նոյեմբերյանի շրջանի Ոսկեպար գյուղում զինաթափում և գերևարում են Նոյեմբերյանի շրջանի միլիցիայի հայ աշխատակիցներին, որոնք եկել էին գյուղը պաշտպանելու համար
Թվական	Մայիս, 1991 թվական
Վայր	Ոսկեպար, Նոյեմբերյանի շրջան, Խորհրդային Հայաստան
Արդյունք
Հակառակորդներ
Նոյեմբերյանի շրջանի միլիցիա	Խորհրդային Միության 4-րդ բանակ ; Ադրբեջանական ՕՄՈՆ
Կողմերի ուժեր
Նոյեմբերյանի շրջանի շուրջ 50 ոստիկան	Խորհրդային 4-րդ բանակի ստորաբաժանումներ, այդ թվում՝ ուղղաթիռներ, ծանր հրետանի, հատուկ նշանակության դեսանտայիններ ; Ադրբեջանական ՕՄՈՆ-ի ստորաբաժանումներ
Ռազմական կորուստներ
Զոհեր՝ 14 հայ ոստիկան (որից 3-ը՝ գերության մեջ), Ոսկեպար գյուղի 5 քաղաքացիական անձ ; Վիրավորներ՝ Ոսկեպար գյուղի առնվազն 7 բնակիչ, ; Գերիներ՝ շուրջ 50-ից ավել հայ ոստիկան։	0

Ոսկեպարի կոտորած (նաև՝ Ոսկեպարի եղեռնագործություն^[1]), «Օղակ» գործողության շրջանակներում ԽՍՀՄ զինված ուժերի բանակային ստորաբաժանումների, ԽՍՀՄ ներքին գործերի նախարարության ներքին զորքերի ստորաբաժանումների և Խորհրդային Ադրբեջանի նորաստեղծ Միլիցիայի հատուկ նշանակության ուժերի (ադրբեջանական ՕՄՈՆ-ի) կողմից համատեղ իրականացված ռազմական գործողություն ընդդեմ Խորհրդային Հայաստանի Ոսկեպար գյուղի բնակչության և միլիցիայի աշխատակիցների, որը տեղի է ունեցել 1991 թվականի մայիսին Խորհրդային Հայաստանի Նոյեմբերյանի շրջանի Ոսկեպար գյուղում։ Գործողության հետևանքով սպանվել են մեկ տասնյակից ավելի և գերեվարվել չորս տասնյակից ավելի հայ ոստիկաններ, սպանվել ու ծանր վիրավորվել են նաև Ոսկեպար գյուղի բնակիչներ^[2]^[3]։

Նախապատմություն խմբագրել

Ներքին Ոսկեպարը խորհրդային տարիներին առանձնացվել էր Խորհրդային Հայաստանից և հանձնվել Խորհրդային Ադրբեջանին՝ դառնալով խորհրդային ադրբեջանական անկլավ Խորհրդային Հայաստանի տարածքում։ Ադրբեջանցիներով բնակեցված Ներքին Ոսկեպար գյուղի և Խորհրդային Ադրբեջանի սահմանի միջև գտնվում էր Խորհրդային Հայաստանի Ոսկեպար գյուղը։ Մինչև 19-րդ դարը Վերին Ոսկեպարը բնակեցված է եղել հայերով, իսկ դրանից հետո՝ մինչև ԽՍՀՄ փլուզումը՝ թուրքերով։ Հարուստ է վաղ միջնադարյան և միջնադարյան հայկական պատմամշակութային հուշարձաններով^[4]^[5]։ Վերին Ոսկեպարի տարածքը պատմամշակութային առումով անմիջականորեն կապված է Ոսկեպար գյուղի հետ^[6]։

Արցախյան հակամարտություն խմբագրել

1990 թվականի մարտից Խորհրդային Ադրբեջանի Ղազախի շրջանի կազմում ներառված Ներքին Ոսկեպար (ադրբեջանական անունը՝ Յուխարի Ասկիփարա) գյուղի դպրոցը ադրբեջանցիները վերածել էին ռազմական հենակետի։

Կոտորած խմբագրել

1991 թվականի մայիսի 5-ի լույս 6-ի գիշերը Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի տարածքում տեղակայված խորհրդային զորքերի 4-րդ բանակի ստորաբաժանումները և ադրբեջանական ՕՄՈՆ-ը ուղղաթիռների, տանկերի և ծանր հրետանու օգտագործմամբ փակում են Հայկական ԽՍՀ-ի Նոյեմբերյանի շրջանի Ոսկեպար գյուղի մուտքերն ու մտնում գյուղ։ Գյուղ մտած խորհրդային բանակի ու ադրբեջանական ՕՄՈՆ-ի ստորաբաժանումները պայթեցնում են 1 ավտոմեքենա՝ սպանելով 2 և ծանր վիրավորելով 7 խաղաղ բնակիչ^[2]^[7]։

Իմանալով Ոսկեպարում տեղի ունեցածի մասին՝ Նոյեմբերյանի շրջանի ներքին գործերի բաժնի 20 միլիցիոներ և 3 քաղաքացիական ուղեկիցներ բնակիչների պաշտպանության համար փորձել են անտառի միջով գյուղ մտնել։ Նրանցից 11-ը դաժանաբար սպանվել են, իսկ մյուսները գերեվարվել ու տեղափոխվել Ադրբեջանական ԽՍՀ-ում գտնվող Կիրովաբադ քաղաքի բանտ, որտեղ մահացել են ևս 3 հոգի։ Խորհրդային զորքերի ստորաբաժանումները գերեվարել են և ադրբեջանական ՕՄՈՆ-ին հանձնել նաև գյուղում գտնվող և բնակավայրը պաշտպանող 45 ոստիկանի, ովքեր նույնպես ադրբեջանական բանտում խոշտանգումների են ենթարկվել^[2]^[7]։

Մայիսի 8-ին խորհրդային բանակի հրետակոծությունից զոհվել է նաև Ոսկեպար գյուղի 3 խաղաղ բնակիչ^[3]։

Հետագայում անմարդկային հանցագործության պատասխանատվությունից խուսափելու և միջազգային հասարակական կարծիքը մեղմելու համար Ռուսաստանի կողմից կազմակերպվել է հետաքննություն, Ռուսաստանի Գլխավոր խորհրդում լսումներ են անցկացվել, սակայն այդպես էլ կազմակերպիչներն ու պատասխանատուները չեն պատժվել^[2]։

Հետևանք խմբագրել

Զոհեր խմբագրել

1991 թվականին հայ-ադրբեջանական հակամարտության ընթացքում Ոսկեպարում զոհված ոստիկաններին նվիրված հուշարձան կառուցված Նոյեմբերյան քաղաքում

Ոսկեպարի կոտորածների ժամանակ Խորհրդային Միության 4-րդ բանակի ստորաբաժանումների և ադրբեջանական ՕՄՈՆ-ի կողմից սպանված հայ ոստիկանների ցանկը՝

Ազիբեկյան Արմեն Վազգենի (նոյեմբերի 30, 1969 - մայիսի 6, 1991)
Աղաբաբյան Վահրամ Հրանտի (ապրիլի 13, 1964 - մայիսի 6, 1991)
Ամիրաղյան Աշոտ Սարիբեկի (հունիսի 1, 1956 - մայիսի 6, 1991)
Ամիրաղյան Սպարտակ Նիկոլայի (մարտի 17, 1942 - մայիսի 6, 1991)
Անանյան Սաշիկ Ռաֆիկի (մայիսի 6, 1950 - մայիսի 6, 1991)
Անանյան Վաչիկ Ռուբենի (հոկտեմբերի 13, 1938 - մայիսի 6, 1991)
Գիշյան Մարտիկ Հայկազի (մարտի 13, 1970 - մայիսի 6, 1991)
Թամազյան Յուրա Ֆելիքսի (փետրվարի 12, 1969 - մայիսի 6, 1991)
Խաչատրյան Լյովա Հակոբի (նոյեմբերի 13, 1963 - մայիսի 6, 1991)
Հակոբյան Գեղամ Ֆահրադի (հուլիսի 19, 1956 - մայիսի 6, 1991)
Հանիսյան Վարդան Հմայակի (հունվարի 3, 1958 - մայիսի 6, 1991)
Ղարազյուլյան Ստեփան Սեպեյի (ապրիլի 19, 1963 - մայիսի 6, 1991)
Մալինյան Հարություն Թորոսի (մայիսի 6, 1955 - մայիսի 4, 1991)
Մամյան Արտաշ Վահանի (մարտի 5, 1962 - մայիսի 6, 1991)
Մանթաշյան Սոս Ազալխանի (փետրվարի 10, 1964 - մայիսի 6, 1991)
Մնացականյան Ռաֆիկ Վոլոդյայի (հունվարի 10, 1960 - մայիսի 6, 1991)
Մուղդուսյան Սարգիս էլյազի (հունվարի 22, 1960 - մայիսի 6, 1991)
Մուրադյան Միշա Հայկի (փետրվարի 23, 1963 - մայիսի 6, 1991)։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ «Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ, 1988-1994» հանրագիտարան, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան 2004 թվական։
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 «Ոսկեպար. Սխրագործության հիշողությունը», (արխիվացված 19․04․2021թ․)։
↑ ^3,0 ^3,1 «Օղակ» գործողություն․ միջազգային արձագանքը, (արխիվացված 05․08․2021թ․)։
↑ «Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004 թվական։» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 5-ին.
↑ Մակար եպիսկոպոս Բարխուդարյանց, Արցախ, Երկասիրեց, Բագու, տպարան «ԱՐՕՐ», 1895 թվական։
↑ Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, (էլեկտրոնային տարբերակ Արխիվացված 2021-08-31 Wayback Machine)։
↑ ^7,0 ^7,1 Թ.Խ. Հակոբյան, Ստ.Տ. Մելիք-Բախշյան, Հ.Խ. Բարսեղյան, «Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», Երեւանի Համալսարանի Հրատարակչություն, Երեւան, 1998։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ (1988—1994) հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո ։

[ՂԱՊ-1] «Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ, 1988-1994» հանրագիտարան, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան 2004 թվական։

[police.am_Ոսկեպար_1991-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 «Ոսկեպար. Սխրագործության հիշողությունը», (արխիվացված 19․04․2021թ․)։

[armenpress.am_Օղակ_գործողություն,_Ոսկեպար-3] 3,0 ^3,1 «Օղակ» գործողություն․ միջազգային արձագանքը, (արխիվացված 05․08․2021թ․)։

[ՍԿ_Հյուսիսային_Արցախ-4] «Սամվել Կարապետյան, Հյուսիսային Արցախ, Երեւան, 2004 թվական։» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 5-ին.

[Բարխուդարյան-5] Մակար եպիսկոպոս Բարխուդարյանց, Արցախ, Երկասիրեց, Բագու, տպարան «ԱՐՕՐ», 1895 թվական։

[ՍԿ_Ոսկեպարի_պատմական_հուշարձանները-6] Սամվել Կարապետյան, Ոսկեպարի պատմական հուշարձանները, Երևան, 2013, (էլեկտրոնային տարբերակ Արխիվացված 2021-08-31 Wayback Machine)։

[Հայաստանի_եւ_հարակից_շրջանների_տեղանունների_բառարան-7] 7,0 ^7,1 Թ.Խ. Հակոբյան, Ստ.Տ. Մելիք-Բախշյան, Հ.Խ. Բարսեղյան, «Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», Երեւանի Համալսարանի Հրատարակչություն, Երեւան, 1998։

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]