Նորմանդիա-Նեման

Նորմանդիա-Նեման
Ընդհանուր տեղեկություն
Տեսակ	Էսկադրիլիա
Երկիր	Ֆրանսիա
Մտնում է	Ֆրանսիայի ռամաօդային ուժեր
Շրաբ	Mont-de-Marsan Air Base, Մոն դե Մարսան
Անվանված է	Նորմանդիա և Նեման
Պատմություն
Ստեղծվեց	1942
Ճակատամարտեր	Կուրսկի ճակատամարտ; Բելառուսական օպերացիա; Արևելա-պրուսական օպերացիա;
	Պատվավոր Լեգեոնի շքանշան և

Նորմանդիա-Նեման, Մարտնչող Ֆրանսիա, 1-ին առանձին կործանիչ ավիացիոն գունդ, որը կռվել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին Գերմանիա-Իտալիա-Ճապոնիա առանցքի ուժերի դեմ խորհրդա-գերմանական ճակատում՝ 1943-1945 թվականներին^[2]։

Պատմություն խմբագրել

Կազմավորվել է սովետա-ֆրանսիական համաձայնագրով (1942 թվականի նոյեմբերի 25) Իվանովոյի ավիացիոն բազայում ֆրանսիացի 14 կամավոր օդաչուներից և 58 մեխանիկներից^[2]։ 1943 թվականի հուլիսից որպես գունդ (ֆրանսիական մարտական դրոշով) մտել է 1-ին օդային բանակի (հրամանատար՝ Ս․ Խուդյակով, Մ․ Գրոմով, Տ․ Խրյուկին) 303-րդ ավիադիվիզիայի (հրամանատար՝ գեներալ Գ․ Զախարով) մեջ^[3]։ Նորմանդիա-Նեմանի հրամանատարներ են եղել՝ մայոր ժան Լուի Տյուլյանը (1942-1943), փոխգնդապետ Պիեռ Պույադը (1943-1944), փոխգնդապետ Լուի Դելֆինոն (1945)։ Գնդի տեխնիկական անձնակազմը (230 մարդ) խորհրդային էր (ղեկավար՝ գվարդիայի ինժեներ-մայոր Ս․ Աղավեչյան)։ 303-րդ ավիադիվիզիայի հրամանատար, ավիացիայի գեներալ-մայոր Գ․ Զախարովը հանձնարարություն է տալիս Նորմանդիա-Նեման-ի հրամանատար, փոխգնդապետ Լուի Դելֆինոյին (Արևելյան Պրուսիա, 1945 թվականի հունվար) Գունդը մարտնչել է Արևմտյան և 3-րդ Բելառուսական ռազմաճակատներում^[3]։ Մասնակցել է Օրյոլ, Սմոլենսկ, Վիտեբսկ, Օրշա, Մինսկ, Վիլնյուս, Կաունաս քաղաքների ազատագրմանը և Քյոնիգսբերգ, Պիլլաու քաղաքների (Արևելյան Պրուսիա) գրավմանը։ Ֆրանսիացի օդաչուները 1943 թվականի մարտի 22-ից 1945 թվականի մայիսի 9-ը՝ Յակ-1, յակ-9, յակ-3 կործանիչներով կատարել են 5240 մարտական թռիչք, մղել 869 օդային մարտ, խփել թշնամու 273 ինքնաթիռ^[4]։ Նեմանի գետանցմանը մասնակցելու համար արժանացել է «Նեմանյան» անվանմանը^[4]։ Գնդից զոհվել է 42 մարդ։ Չորս օդաչուի (Մարսել Լեֆեր (ետմահու), Մարսել Ալբեր, ժակ Անդրե, Ռոլանդըլա Պուապ) շնորհվել է Խորհրդային Միության հերոսի կոչում։ Նորմանդիա-Նեմանը պարգևատրվել է Կարմիր դրոշի, Ալեքսանդր Նևսկու, ֆրանսիական Պատվո լեգեոնի և այլ շքանշաններով։ Ֆրանսիական ռազմաօդային ուժերում ներկայումս գոյություն ունի Նորմանդիա-Նեման ավիազորամաս (Ռեյմսի ավիաբազայում)^[5]։ Նորմանդիա-Նեման գնդի ֆրանսիացի օդաչու-վետերանները միավորված են Նորմանդիա-Նեման գնդի վետերանների միության, իսկ խորհրդային տեխնիկ-վետերանները՝ Նորմանդիա-Նեման գնդի վետերանների խորհրդի մեջ^[6]։

Նորմանդիա-Նեման գնդի անձնակազմը

Նորմանդիա-Նեման ավիացիոն գնդի անձնակազմը խմբագրել

Անուն	Պատկանելիությունը	Կյանքի տարիներ	Նորմանդիա-Նեման կազմի մեջ	Նշումներ
Մարսել Օլիվիե Ալբեր	Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժեր	25 նոյեմբերի 1917 - 23 օգոստոսի 2010	28 նոյեմբերի 1942 - 12 դեկտեմբերի 1944
Ժան Տյուլյան	Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժեր	27 նոյեմբերի 1912 - 17 հուլիսի 1943	28 նոյեմբերի 1942 - 28 հուլիսի 1943	անհետ կորած
Լեոն Ուգլոֆֆ	Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժեր	4 հոկտեմբերի 1919 - 24 հուլիսի 1947	17 հոկտեմբերի 1944 - 08 մայիսի 1945	խփված 3 փետրվարի 1945, մահացել է դժբախտ պատահարի հետևանքով
Բրունո դե Ֆալետան	Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժեր	12 հունիսի 1917 - 30 հունիսի 1944	7 հունվարի 1944 - 30 հունիսի 1944	մահացել է դժբախտ պատահարի հետևանքով
Կոնստատին Ֆելդցեր	Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժեր	12 հոկտեմբերի 1909 - 29 դեկտեմբերի 1988	22 դեկտեմբերի 1943 - 1 օգոստոսի 1944	ընկել է գերի, փախել է
Պոլ դե Ֆորժ	Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժեր	28 հունիսի 1912 - 31 օգոստոսի 1943	9 հունիսի 1943 - 31 օգոստոսի 1943	խփված 15 հուլիսի 1943, անհետ կորած
Իվ Ֆոռու	Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժեր	11 նոյեմբերի 1918 - հոկտեմբերի 1978	3 օգոստոսի 1943 - 12 դեկտեմբերի 1944	վիրավորվել է 31 օգոստոսի 1943
Անրի Ֆուկո	Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժեր	17 դեկտեմբերի 1908 - 21 ապրիլի 1944	3 օգոստոսի 1943 - 21 ապրիլի 1944	խփված 27 օգոստոսի 1943, վիրավորվել է 22 սեպտեմբերի 1943, մահացել է դժբախտ պատահարի հետևանքով
Մորիս Շալ	Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժեր	18 հունիսի 1911 - 27 մարտի 1945	18 մարտի 1944 - 27 մարտի 1945	անհետ կորած
Ռենե Շալ	Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժեր	6 հունիսի 1913 - 4 ապրիլի 2006	18 մարտի 1944 - 18 հունվարի 1945	վիրավորվել է
Մարկ Շարաս	Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժեր	24 մայիսի 1916 - 30 հուլիսի 1949	24 փետրվարի 1944 - 8 մայիսի 1945	խփված 28 հուլիսի 1944, խփված 17 հունվարի 1945
Ժոզեֆ Շենդորֆ	Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժեր	18 սեպտեմբերի 1919 - 21 նոյեմբերի 1970	24 փետրվարի 1944 - 8 մայիսի 1945
Ժան Էմոնե	Ֆրանսիայի ռազմաօդային ուժեր	31 հոկտեմբերի 1914 - 20 հոկտեմբերի 1949	18 մարտի 1944 - 17 հոկտեմբերի 1944	մահացել է դժբախտ պատահարի հետևանքով

Հիշողություն խմբագրել

1960 թվականին նկարահանվել է խորհրդային ֆրանսիական ֆիլմ «Նորմանդիա-Նեման»,
2007 թվականի հոկտեմբերի 10-ին Մոսկվայում, Ֆրանսիայի և Ռուսաստանի նախագահների միջոցով կառուցվել է հուշարձան Նորմանդիա-Նեման գնդի օդաչուների հիշատակին,
Օդաչուների հուշարձանը գտնվում է երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, Նորմանդիա-Նեման գնդի վերջին մարտերի վայրում՝ Կալինինգրադում,
Տուլայում գտնվում է փողոց, որն անվանված է Նորմանդիա-Նեմանի պատվին,
Սմոլենսկում գտնվում է փողոց, որն անվանված է Նորմանդիա-Նեմանի պատվին,
Բորիսովում գտնվում է փողոց, որն անվանված է Նորմանդիա-Նեմանի պատվին,
Լե-Բուրժեում կանգնեցրած է հուշարձան Նորմանդիա-Նեմանի օդաչուների պատվին,
Մինսկի շրջանի Բորիսով քաղաքի 9-րդ մինջնկարգ դպրոցում կա թանգարան Նորմանդիա-Նեման գնդի պատվին։

Պատկերասրահ խմբագրել

Նորմանդիա-Նեման ավիացիոն գնդի դրոշը
Ֆրանսիացի օդաչու Բրունո Ֆալետանը
Կործանիչ Յակ-3, Ֆրանսիա, Լե-Բուրժե
Նորմանդիա-Նեման Յակ-3
Կործանիչ Յակ-3
Կործանիչ Յակ-6
Կործանիչ Յակ-7
Կործանիչ Յակ-9
Կործանիչ «Ռաֆալ»
Կործանիչ Վոտուր 230
Կործանիչ Միրաժ F1CT
Կործանիչ Միրաժ F1CT
SE-535 Միստրալ
Գրուման F6F
Բելլ P63C «Կինգ-Կոբրա»

Տես նաև խմբագրել

Կինոֆիլմ Նորմանդիա-Նեման
Նորմանդիա-Նեմանի 18-րդ գվարդիական ավիացիոն գունդ

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 http://normandieniemen.free.fr/Les_decorations_collectives_du_Normandie_Niemen.htm
↑ ^2,0 ^2,1 Все ордена полка. Фото знамён и орденов полка Արխիվացված 2008-10-25 Wayback Machine на normandieniemen.free.fr
↑ ^3,0 ^3,1 Robert Delin. Regards D’un Ancien De «Normandie Niemen» Sur Toussus-Le-Noble. Le Groupe Historique de Toussus-le-Noble. Bulletin #5, année 2000. (ֆր.)
↑ ^4,0 ^4,1 М. М. Козлов. Великая Отечественная война. 1941—1945. Энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1985.
↑ «История авиаполка «Нормандия — Неман»». Сайт Ассоциации ветеранов 18-го гвардейского Витебского дважды Краснознамённого орденов Суворова II-й степени и Почётного Легиона авиационного полка «Нормандия — Неман». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 5-ին.
↑ Сайт музея соединения «Нормандия — Неман» (ֆր.)

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 382)։

[_b1c2004b6069a723-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 http://normandieniemen.free.fr/Les_decorations_collectives_du_Normandie_Niemen.htm

[decoration-2] 2,0 ^2,1 Все ордена полка. Фото знамён и орденов полка Արխիվացված 2008-10-25 Wayback Machine на normandieniemen.free.fr

[ghtn-3] 3,0 ^3,1 Robert Delin. Regards D’un Ancien De «Normandie Niemen» Sur Toussus-Le-Noble. Le Groupe Historique de Toussus-le-Noble. Bulletin #5, année 2000. (ֆր.)

[ReferenceA-4] 4,0 ^4,1 М. М. Козлов. Великая Отечественная война. 1941—1945. Энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1985.

[5] «История авиаполка «Нормандия — Неман»». Сайт Ассоциации ветеранов 18-го гвардейского Витебского дважды Краснознамённого орденов Суворова II-й степени и Почётного Легиона авиационного полка «Нормандия — Неман». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 5-ին.

[stat-fr-museum-6] Сайт музея соединения «Нормандия — Неман» (ֆր.)

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]