Նարկիսոս

Նարկիսոս;
Տեսակ	Հին հունական դիցաբանության կերպար
Դիցաբանություն	Հունական դիցաբանություն
Սեռ	արական
Հայր	Կիֆիսոս
Մայր	Liriope?
	Narcissus (mythology) Վիքիպահեստում

Նարկիսոս (հին հունարեն՝ Νάρκισσος, նաև՝ Նարցիս, Նարգիզ), հին հունական դիցաբանության մեջ գետերի աստված Կեֆիսի և նիմֆ Լիրիոպայի որդին կամ Էնդիմիոնի և Սելենեի որդին^[1]^[2]։

Առասպել խմբագրել

Թիրեսիասը կանխագուշակում է, որ Նարկիսոսը կապրի երկար, եթե չտեսնի իր արտացոլանքը։ Երբ Նարկիսոսը դառնում է 16 տարեկան, նրան սիրահարվում է Էխո նիմֆը։ Լինելով գեղեցիկ, բայց և հպարտ ու սառնասիրտ` պատանին մերժում է նիմֆին` արժանանալով աստվածուհու պատժին^[3]։

Ըստ Օվիդիոսի` նրան սիրահարվում են շատ պատանիներ ու աղջիկներ, սակայն Նարկիսոսը մերժում է բոլորին։ Այդ ժամանակ մերժվածները դիմում են Նեմեսիսին, ով ընդառաջում է նրանց։ Տարբերակներից մեկի համաձայն` մերժված սիրահարներից մեկը` Ամինիոսը, ինքնասպանություն է գործում ուղիղ Նարկիսոսի տան առաջ` Նեմեսիսին վրեժխնդրության կոչ անելով^[4]։

Որսի ժամանակ Նարկիսոսը գետում նկատում է իր արտացոլանքը և սիրահարվում իր իսկ պատկերին։ Չկարողանալով նրանից բաժանվել` պատանին մահանում է քաղցից (կամ տառապանքից)։ Երբ գալիս են նրա մարմինը տանելու, այն տեղում չի լինում. դրա փոխարեն աճել էր նարգիզ ծաղիկ, իսկ նայադները սգում էին Նարկիսոսի մահը^[5]։

Աղբյուրը, որի մոտ մահացել էր Նարկիսոսը, նշվում է Դոնակոն տեղանքում։ Առասպելի մեկ այլ տարբերակի համաձայն` Նարկիսոսն ունեցել է երկվորյակ քույր, որին սիրահարվել է։ Երբ նա մահացել է, Նարկիսոսը ացելել է աղբյուրի մոտ` սգալով նրա մահը^[6]։

Նարկիսոս անունը բացասական նշանակություն է ձեռք բերել` խորհրդանշելով ինքնասիրահարվածությունն ու հպարտությունը^[7]։

Համաձայն պլատոնականությանը մոտ կանգնած անտիկ փիլիսոփաներից մեկի` Նարկիսոսը «անընդհատ փոփոխվող մայր բնության մեջ տեսել է սեփական ստվերը, այսինքն` նյութականի ներսում կենդանի էություն, որ իրական հոգու վերջին կերպարն է։ Ցանկանալով գրկել այդ հոգին որպես իր սեփականը` նա շնչահեղձ է եղել և խեղդվել այնպես, ասես խեղդել է սեփական հոգին»^[8]։

Ազդեցությունը համաշխարհային մշակույթում խմբագրել

1594-1596 - Կարավաջոն ստեղծել է կտավ` «Նարկիսոսը առվակի մոտ»։
1911 - Նիկոլայ Չերեպնինը գրել է մեկ գործողությամբ բալետ` «Նարկիսոս և Էխո»։
1960 - Մեծ թատրոնում բեմադրվել է Կասյան Գոլեյզովսկու «Նարկիսոս» բեմադրությունը։
1937 - Սալվադոր Դալին ստեղծել է «Նարկիսոսի մետամորֆոզներ» կտավը։

Տես նաև խմբագրել

Նարցիստիկ անձնային խանգարում

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.2. С.201-202
↑ Гигин. Мифы 271; Клавдиан. Похищение Прозерпины II 136
↑ Овидий. Метаморфозы III 347—401
↑ Конон. Мифы 24 (см. пер. В. Н. Ярхо в изд. Первый ватиканский мифограф. СПб, 2000. С.198); близкая версия в «отрывке из Оксиринха». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
↑ Овидий. Метаморфозы III 402—506; Лактанций Плацид (рус. пер. см. Гигин. Мифы. СПб, 2000. С.246-247; Первый ватиканский мифограф II 83
↑ Павсаний. Описание Эллады IX 31, 7-9
↑ См. Вергилий. Комар 408—409; Стаций. Фиваида VII 340; Овидий. Фасты V 225—226
↑ Ватиканский аноним. О невероятном 9, пер. В. Н. Ярхо

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նարկիսոս» հոդվածին։

[1] Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.2. С.201-202

[2] Гигин. Мифы 271; Клавдиан. Похищение Прозерпины II 136

[3] Овидий. Метаморфозы III 347—401

[4] Конон. Мифы 24 (см. пер. В. Н. Ярхо в изд. Первый ватиканский мифограф. СПб, 2000. С.198); близкая версия в «отрывке из Оксиринха». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.

[5] Овидий. Метаморфозы III 402—506; Лактанций Плацид (рус. пер. см. Гигин. Мифы. СПб, 2000. С.246-247; Первый ватиканский мифограф II 83

[6] Павсаний. Описание Эллады IX 31, 7-9

[7] См. Вергилий. Комар 408—409; Стаций. Фиваида VII 340; Овидий. Фасты V 225—226

[8] Ватиканский аноним. О невероятном 9, пер. В. Н. Ярхо

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]