Նեմեսիս (դիցաբանություն)
Նեմեսիս (հին հունարեն՝ Νέμεσις), հունական դիցարանի վրեժի թևավոր աստվածուհին, որը պատժում էր նրանց, ովքեր խախտում էին բարոյական և հասարակական նորմերը[6][7]։ Նյուկտի[8] և Կրոնի[9] դուստրը (ըստ նախնական տարբերակի) կամ Օկեանի[10] դուստրը, իսկ ըստ որոշ այլ տարբերակների՝ Ֆեմիդայի և Զևսի դուստրը։ Երբեմն համարվել է նաև փերի։ Հիշատակվել է Ոդիսականում, բայց ոչ անձնավորված։
| Նեմեսիս | |
|---|---|
 Հռոմեական մարմարյա քանդակ Եգիպտոսից, Մ. Թ. II դար (այժմ գտնվում է Լուվրում) | |
| Տեսակ | օվկիանուհիներ և հունական դիացաբանության աստված |
| Դիցաբանություն | Հին հունական |
| Սեռ | իգական |
| Երևի համընկնում է | Աստրաիա |
| Հայր | Էրեբոս[1][2] և Օվկիանոս[3] |
| Մայր | Նիքս[4][5] և Տեթիս |
| Կողակից | Զևս |
| Զավակներ | Տելքիներ և Հեղինե Չքնաղ |
| Ասպարեզ | Պատիժ |
| Հատկանիշներ | Ճակատագրի անձնավորում |
 Nemesis Վիքիպահեստում | |
Որոշ առասպելների համաձայն՝ Նեմեսիսը համարվել է Հեղինեի մայրը (հայրը՝ Զևսը)[11]։ Ըստ Ստասինի՝ Նեմեսիսին փորձում էր տիրանալ Զևսը, որը նրան հետապնդում էր թե ցամաքում, թե ջրում, որտեղ[12] և նա դարձավ ձուկ։
Ըստ Եվրիպիդեսի՝ Ափրոդիտեն Զևսի խնդրանքով դառնում է արծիվ և հետապնդում գերագույն աստծուն, որը դարձել էր կարապ[13]։ Նեմեսիսը պաշտպանում է կարապին՝ դնելով ծնկներին, ապա քնում է։ Քնած ժամանակ Զևսը տիրանում է Նեմեսիսին։ Ըստ առասպելի՝ Նեմեսիսը դառնում է սագ և ձու ածում, իսկ կարապին և արծվին Զևսը դարձնում է համաստեղություններ[14]։.
Այդ ձուն հետագայում կամ գտնում է Լեդան, կամ հովիվն է տալիս նրան, կամ էլ լքված է եղել Հերմեսի կողմից։ Այդ ձվից էլ հետագայում սերվել են Հեղինեն և Դիոսկուր եղբայրները։
Առասպելի որոշ տարբերակների համաձայն՝ Զևսը Լեդայի ամուսինն էր, իսկ Նեմեսիսը համարվում է աստվածացած Լեդան (Լեդան մահից հետո դարձել է Նեմեսիս)։ Ըստ առասպելի՝ Նեմեսիսը Ֆեմիդայի և Զևսի դուստրն է։
Նեմեսիսի տաճարը գտնվում է Ռամնուտում, նրա արձանը կերտել է Ֆիդիասը։ Նա պատկերված է սանձող (կշեռք, սանձ), պատժող (թուր կամ մտրակ), արագության (թևեր, ռազմակառք՝ լծված գրիֆներով) գործիքներով։ Նեմեսիսի կշեռքը հաճախ համարվել է Կշեռք համաստեղության նախատիպը։
Նեմեսիսը հիշատակվում է սիրային բանաստեղծություններում, նրան նվիրված են մի շարք օրհներգեր, Կրատինի «Նեմեսիս» կատակերգությունը։
Հին Հռոմում պաշտվում էր բանակի կողմից և համարվում էր գլադիատորների հովանավորը։
Նեմեսիսի անունով է կոչվում Նեմեսիս աստերոիդը՝ բացահայտված 1872 թ., ինչպես նաև Նեմեսիսի Արև գերաստղը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Mythographus H. (unspecified title)
- ↑ Cicero (unspecified title)
- ↑ Pausanias (unspecified title)
- ↑ Hesiod 223 // Θεογονία — 0700.
- ↑ Любкер Ф. Nemesis (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 912.
- ↑ Любкер, Фридрих Реальный словарь классических древностей: в 3 т., 2001, т. 2, с. 445.
- ↑ Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека III 10, 7; cм.: Нонн. Деяния Диониса XV 428.
- ↑ Гесиод. Теогония 223
- ↑ Гигин. Мифы. Введение 1
- ↑ Павсаний. Описание Эллады I 33, 3; VII 5, 3
- ↑ Павсаний. Описание Эллады I 33, 7
- ↑ Стасин. Киприи, фр.9 Бернабе
- ↑ Еврипид. Елена 17-21
- ↑ Псевдо-Эратосфен. Катастеризмы 25; Гигин. Астрономия II 8
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նեմեսիս (դիցաբանություն)» հոդվածին։ |